125
Guruhli o`quvni tashkil etishda o`quvchilar faoliyati guruh-guruhlarga bo`linib
olib boriladi. Interfaol ta`limda o`quv-biluv faoliyatni guruhlarda tashkil etishning
o`ziga xosliklari mavjud. Bu shaklda sinfdagi o`quvchilar guruhlarga bo`linib, har bir
guruhga aniq, alohida vazifalar beriladi. Har bir guruh alohida (ya’ni bir xil yoki
tabaqalashgan) topshiriqlar ustida ishlaydi. Topshiriq o`zaro muloqotga asoslanadi
yoki
biror
yetakchi
rahbarligida
tashkil
etiladi.
Guruhlarda topshiriq shunday amalga oshiriladiki, mashg`ulot
yakunida har bir
ishtirokchi yoki guruh a’zosining qanchalik hissa qo`shganligi hisobga olinadi.
Guruhlar tarkibi doimiy bo`lmasligi mumkin, ular shunday tartibda shakllantiriladiki,
topshiriqni bajarishda har bir guruh a’zosiga o`zining maksimal hissasini qo`shish
imkoniyati, muhiti yaratiladi. Guruhlar turli kattalikda shakllantirilishi mumkin.
Odatda guruhlarda 4-6 nafar a’zo ishtirok etadi. Uning tarkibiga beriladigan
topshiqlarning mazmuni va xarakteriga qarab o`zgartirishlar kiritilishi mumkin.
Guruhni shunday shakllantirish kerakki, har bir guruh tarkibida mustaqil ishlash
ko`nikmalariga ega bo`lgan o`quvchilarning bo`lishi kutilgan natijalar beradi. Guruhli
o`quv-biluv ishlarini tashkil etishda ayrim o`quvchilarning individual yordamga
muhtojliklari seziladi. Shunday vaziyatlarda o`qituvchi tayyorgarlik darajasi yuqori
bo`lmagan o`quvchilarga yordam berib borishi maqsadga muvoffiq. Guruhli o`quv-
biluv faoliyati labaratoriya ishlari, amaliy mashg`ulotlar,
tabiiy fanlardan tashkil
etilgan amaliyot, nutq o`stirish mashg`ulotlari (dialog) matnlarni o`zlashtirish, tarixiy
materiallarni o`rganish va mehnat darslarida juda qo`l keladi. Bu holatlarda
guruhlarda o`zaro muloqot o`rnatish, mustaqil ishlash yaxshi natija beradi. Guruhli
o`quv-biluv faoliyati yana o`quv-mavzuviy konferensiyalar, munozara, mushoira,
debat, savol-javob, ma’lum mavzudagi kichik ma’ruzalar, qo`shimcha mashg`ulotlar,
o`quv dasturlaridan tashqari mavzularni o`rganishda ham juda qo`l keladi.
Bunday o`quv-biluv faoliyatida guruh a’zolari juda faollik ko`rsatadilar, o`z fikr,
pozisiyalarini himoya qilish ko`nikmalari shakllanadi. Guruhdagi hamkorlikda,
kuchli o`quvchilar kuchsiz o`quvchiga yordam berish bilan ularni qo`llab
quvvvatlaydi, guruhda ham ijodkorlik vujudga keladi. Guruhli o`quv-biluv faoliyatini
tashkil etishda guruh a’zolari orasida vazifalar aniq taqsimlansa, o`zaro
hamkorlik
to`g`ri yo`lga qo`yilsa, samarali natijalar beradi. O`quvchilarning o`quv-biluv
faoliyatini guruhli tashkil etishda quyidagi elementlar hisobga olinmog`i zarur:
- O`quvchilarni guruhlarda ishlashga tayyorlash, o`quv topshiriqlarini aniq qo`yish,
guruhda
ishlash
bo`yicha tushuncha
berish,
reglament
o`rnatish.
- O`quv topshiriqlarini bajarish bo`yicha reja tuzish, uni muhokama etish. Uni hal
etish yo`llarini aniqlash va ishni olib borish bo`yicha o`zaro vazifalarni taqsimlash.
- O`quv
topshiriqlarini
bajarish
bo`yicha
ishni
tashkil
eta
olish.
Guruhdagi ishni tashkil etishda ish jarayoni va a’zolar ish jarayonini kuzatish va
zarur hollarda yordamga kelish. Guruhda topshiriqlarni bajarish jarayonida o`zaro
126
tekshiruv va nazorat olib borishni yo`lga qo`yish. Guruhlarda topshiriqlarni bajarish
natijalari bo`yicha axborot berish, sinfda munozaralar o`tkazish, ish jarayonining
borishiga qo`shimcha va tuzatishlar kiritib borish. O`qituvchi
tomonidan ishning
natijalari
bo`yicha
xulosalar
chiqarish
va
yakun
yasash.
Har bir guruhning ish natijalariga, sinf ishiga tahliliy baholar berish.
Guruh ishining muvaffaqiyatli chiqishi o`qituvchining o`quv faoliyatini tashkil eta
olish harakati, mahoratiga bog`liq. Ya’ni o`qituvchi guruhda ishtirok etayotgan har
bir o`quvchining shaxsiy faoliyatini tashkil eta olishi, har bir o`quvchi o`qituvchi
ko`magini olishi ishning borishi bilan pirovard natijani muvaffaqiyatli ko`rsata
olishiga bog`liq. Guruhlar ishini o`quv biluv jarayonida tashkil etishda bir kator
kamchiliklar sodir bo`lishi mumkin. Qiyinchiliklardan biri guruhlarni to`g`ri,
maqsadli
shakllantira
olish
va
unda
ishni
tashkil
eta
olishdir.
Guruhlarda ishlash jarayonida o`quvchilar ayrim
qiyin topshiriqlar yechimini
mustaqil yechishga qiynaladilar. Shu sababli guruhlarda ishni tashkil qilishda
umumiy ishni tashkil etish bilan bir vaqtda individual ishlarni ham tashkil etishga
to`g`ri keladi. Bunday hollarda ko`pincha yaxshi natijalarga erishish mumkin.
Umuman o`quv predmetlari bo`yicha beriladigan topshiriqlarning qiyinchilik
darajasiga qarab guruhda ijodiy muhit yaratiladi. Guruhlarda ishlash davrida
o`qituvchi, o`quvchi-o`quvchi orasida o`zaro hamkorlik, o`zaro yordam muhiti
o`rnatilsa, guruhlar ishi kutilgan natijalarni beradi.
