SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
2136
Fan tili bu ingliz tilidir. Agar ilm-fanni o’rganish va olim bo’lishni
istasangiz, bu tilni
bilishingiz kerak. Qizlar uchun Steam-ta’lim dasturlari kerak. Ilm-fan sohasidagi qizlar, ularning
tartibliligi tufayli, o’g’il bolalar qila olmaydigan narsalarni qilishlari mumkin.
Science is fun! Ilm-fan quvnoq bo’lishi kerak, u talaba-yoshlar uchun qiziqarli va o‘ziga
jalb qiluvchi bo‘lishi kerak. O’ziga jalb qiluvchi bo’lishi kerak.
U oʻquvchilarni bir vaqtning oʻzida toʻrtta – fan (Science), texnologiya (Technology),
muhandislik, (Engineering), tasviriy sanʼat (Art), matematika (Math) boʻyicha oʻqitishga
moʻljallangan. STEAM fan boʻyicha emas, balki mavzular boʻyicha integratsiyalashgan oʻqitish
tizimidir. O‘qituvchilarning fikricha, bu fanlardan egallangan bilimlar talaba-yoshlarlarning
kelajakda yuqori malakali mutaxassislar bo‘lib yetishishlariga yordam beradi. Natijada bolalar
bilimlarni egallashga va shu zahotiyoq ularni amalda qo‘llashga harakat qilishadi.
STEAM taʼlimi amaliy mashgʻulotlar yordamida ilmiy-texnik bilimlarni real hayotda
qoʻllash tushuniladi.
Hech kimga sir emaski, ko‘plab fan tarmoqlarida katta yutuqlarga erishish uchun
o‘zlashtiriladigan turli sohalardagi bilimlarning integratsiyasi talab etiladi. Lekin, bunga talaba-
yoshlarni qanday qilib tayyorlash mumkin, chunki maktab darslari orasidagi bog‘liqlikni ko‘rish
juda murakkabdir. Aynan shunday muammolarni hal qilishda STEAM yordam beradi.
STEAM-ta’limi fanlararo bog‘lanishlar va amaliy yondashuvga asoslangan. U ilmiy
metod kundalik hayotda qanday qo‘llanilishini namoyish etadi.
STEAM talaba-yoshlarning
loyiha va o‘quv-tadqiqot faoliyatini maktabda va maktabdan tashqarida amalga oshirilishi
imkonini beradi.
STEAM yondashuvining asosiy g‘oyasi quyidagicha: amaliyot nazariy bilimlar kabi
muhimdir. Bunda o‘quvchilar ta’lim jarayonida nafaqat o‘z aqlini, balki qo‘llarini ham
ishlatishga majburdirlar. Sinf xonasida ta’lim olish jarayoni jadal rivojlanayotgan olam
o‘zgarishlaridan ortda qolmoqda. STEAM yondashuvining asosiy xususiyati shundaki, bunda
talaba-yoshlarning ko‘pchilik fanlarni samarali o‘rganishda ham aqli hamda qo‘llaridan
foydalanishadi. Bilimlarni mustaqil egallashadi.
STEAM ta’lim muhitida o‘quvchilar egallagan bilimlaridan o‘sha zahotiyoq amalda
foydalanadilar. Shu sababdan ular ulg‘ayib, voyaga yetgach, real hayotda uchraydigan turli
muammolarga
duch kelishganida, masalan, atrof-muhit ifloslanishi bo‘ladimi, iqlim
o‘zgarishimi, shu kabi murakkab muammmolarni yechish uchun faqatgina turli fan sohalari
bo‘yicha egallagan o‘z bilimlariga suyanishlari va hamkorlikda ishlashlari zarurligini
tushunishadi. Bunda bitta fan doirasidagi bilimlargagina tayanish yetarli bo‘lmaydi. Shunga
ko‘ra, STEAM yondashuv o‘qitish metodigina emas, balki fikrlash uslubi hamdir.
STEAM ta’limida talaba-yoshlarning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga katta e’tibor
berilishi natijasida ularning hamkorlikda ishlash, ijodiy qobiliyati rivojlanadi, irodasi
mustahkamlanadi.
Aynan shunday bilim va ko‘nikmalar o‘qitishning asosiy vazifasi bo‘lib, butun o‘qitish
tizimi shunga intiladi.
Har kuni
yangidan-yangi ish turlari, shuningdek, yangi mutaxassislik sohalari paydo
bo‘lmoqdaki, bu bugungi kun pedagoglarini o‘ylashga majbur qilishi kerak. Ular o‘qitayotgan
talaba-yoshlarning bilim va malakalari hozirgi zamon talabiga mos keladimi?
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
2137
STEAM ta’limi egallangan bilimlarni real ko‘nikmalar bilan chog‘ishtirishga o‘rgatadi. U
o‘quvchilarning qandaydir fikrlarni o‘ylab topishlarinigina emas, asosiysi fikrlarini haqiqatda
amalga oshirishga imkon beradi.
Massachuset texnologik instituti (MIT) STEAM yondashuvga yorqin misol bo‘ladi. Bu
universitetning shiori «Mens et Manus» («Tafakkur va qo‘l») bo‘lib, STEAM kurslari va
bolalarning STEAM konsepsiyasi bilan oldindan tanishishlari uchun ba’zi o‘quv muassasalarida
STEAM mashq markazlarini ochgan.
STEAM ta’limida talaba-yoshlarning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga katta e’tibor
byerilishi natijasida ularning hamkorlikda ishlash, ijodiy qobiliyati rivojlanadi, irodasi
mustahkamlanadi.
Aynan shunday bilim va ko‘nikmalar o‘qitishning asosiy vazifasi bo‘lib, butun o‘qitish
tizimi shunga intiladi.
Xulosa qilib aytganda STEAM bu maktabda va maktabdan tashqari loyiha va o‘quv –
tadqiqot faoliyatini amalga oshirish imkonini beruvchi innovatsion texnologiya. O‘qitishga
bunday yondashuv ta’limni aralash turda olib borish va egallagan
nazariy bilimlarni kundalik
hayotda qo‘llay olish ko‘nikmalarini shakllantirishga imkon beradi. Xulosa qilib aytganda, shuni
ta’kidlashni istardikki, an’anaviy o’qitish uslublari bilan taqqoslaganda, o’rta maktabdagi
STEAM yondashuvi bolalarni tajribalar o’tkazishga, modellar tuzishga, mustaqil ravishda
musiqa va filmlar yaratishga, o’z g’oyalarini haqiqatga aylantirishga va yakuniy mahsulotni
yaratishga undaydi. Ushbu ta’lim yondashuvi bolalarga nazariya va amaliy ko’nikmalarni
samarali tarzda birlashtirishga imkon beradi va universitetga kirish va keyingi o’qishni
osonlashtiradi. Ingliz tili o'qitish: ushbu sinf o'quvchilariga nafaqat murakkab akademik til va
so'z boyligi, balki murakkab tarkib va protseduralar ham tushunishlari kerak.
O'qituvchilar va o'quvchilarning fan, texnika va matematikadan bilimlarini oshirishda
yordam beradigan bir necha usullardan foydalanishlari mumkin.
O'qituvchilar va talaba-yoshlarni qo'llab-quvvatlaydigan bir
nechta ajoyib veb-saytlar
mavjud. Ushbu veb-saytlarning ba'zilari turli xil mavzularda yozilgan qisqa maqolalar, shu
jumladan fan, muhandislik va matematikaga oid masalalarni, o'quvchilarga turli xil
ko’nikmalarni hosil qilishda yordam beradi. O'quvchilarga ushbu mavzularga oid
maqolalarni o'qish orqali ular, savodxonlik mahoratini oshirishlari mumkin, bilimlarni
shakllantirish, va shu bilan birga tushunish qobiliyatlarini rivojlantirishlari mumkin va
qancha ko’p yangiliklar o’qisa va video sifatida ko’rib tamosha qilsa, u o’quvchi oldin nazariy
jihatdan o’rgangan so’z boyliklari yoki xorijiy tilning biror bir grammatik
jihatini amalyotda
qanday bo’lishi haqida ushbu videotasmalar yoki turli maqolalar orqali ma’limotga ega bo’ladi.
O'quvchilar bilimlarini chuqurlashtirish vositasi sifatida so'z boyligini o'stirishga e'tibor
qaratishlari kerak. Saytlarda esa umumiy akademik lug'at bilan boyitilgan yangi so'zlar mavjud
bo’ladi. Xorijiy tillarni o’rganish sohalarida so'z boyligi muhim ahamiyatga ega. Ushbu
sohadagi murakkablik so'zlarning ko'p qismi lotin tilidan kelib chiqqanligi sababli, ispan,
italyan, frantsuz yoki portugal tillarida so'zlashadigan o'quvchilarga, akademik lug'at
so'zlaridagi lotincha ildizlar ularga, o'z ona tillarida bo’lishi mumkinligi haqida ma'lumot berish
zarur.
