Sugʻurta atamalari

1. Sug’urtada fondini shakllanishi bilan bog’liq atama va tushunchalarga quyidagilarni kiritish mumkin: Sug’urta munosabatlarida quyidagi tomonlar qatnashadilar: Sug’urtalovchi – sug’urta xizmatlarini ko’rsatishga ixtisoslashgan va tegishli litsenziyaga ega bo’lgan yuridik shaxslar. Tadbirkorlik faoliyatining muhim bo’g’ini. O’zbekiston Respublikasining "Sug’urta faoliyati to’g’risida"gi Qonuniga ko’ra, sug’urta shartnomasiga muvofiq sug’urta tovoni (sug’urta puli) to’lovini amalga oshirish majburiyatini oluvchi yuridik shaxs sug’urtalovchi deb hisoblanadi. Sug’urtalovchilar turli mulk shakliga ega bo’lishi mumkin (davlat sug’urta tashkilotlari, aktsionerlik sug’urta tashkilotlari hamda o’zaro sug’urtalash jamiyatlari). Sug’urta faoliyatini olib boruvchi tashkilotlar maxsus davlat organining tegishli litsenziyasiga ega bo’lishi zarur. Sug’urtalanuvchi – sug’urtalovchi bilan aniq sug’urta munosabati o’rnatgan va tegishli sug’urta mukofotlarini to’lovchi yuridik yoki jismoniy shaxs. Sug’urta vositachilari – sug’urtalovchi va sug’urtalanuvchi o’rtasida vositachilik vazifasini bajaruvchi yuridik shaxs. Maqomi bo’yicha vositachi sug’urtalanuvchining manfaatlarini himoya qiladi. Ko’rsatgan xizmatlari uchun vositachi tegishli vositachilik haqini oladi.

Risk- bitta kutilayotgan hodisa bo’yicha xavfning yuzaga kelishi. Risk tushunchasi ko’rinishlarining xilma-xilligi, uni sodir bo’lishi natijasida yuzaga kelgan oqibatlarning og’irligi, riskni ro’y berishi sababli paydo bo’lgan zararlarni mutloq tugatishni imkoniyati bo’lmaganligi sug’urta ishini tashkil etish uchun asos yaratdi. Shunday qilib, risk sug’urtaviy huquqiy munosabatlarni shakllantirish uchun shart-sharoit yaratadi. Risk-riskli holatlarning yagonalik va o’zaro aloqadorlik yig’indisidir.

• Risk- bitta kutilayotgan hodisa bo’yicha xavfning yuzaga kelishi. Risk tushunchasi ko’rinishlarining xilma-xilligi, uni sodir bo’lishi natijasida yuzaga kelgan oqibatlarning og’irligi, riskni ro’y berishi sababli paydo bo’lgan zararlarni mutloq tugatishni imkoniyati bo’lmaganligi sug’urta ishini tashkil etish uchun asos yaratdi. Shunday qilib, risk sug’urtaviy huquqiy munosabatlarni shakllantirish uchun shart-sharoit yaratadi. Risk-riskli holatlarning yagonalik va o’zaro aloqadorlik yig’indisidir.
• Sug’urta fanida risk tushunchasiga turlicha tariflar berilgan. Jumladan, risk-bu konkret hodisa yoki hodisalar yig’indisi bo’lib, ular sodir bo’lgan taqdirda sug’urta kompaniyasi qoplamalar to’laydi. Risk sug’urta ob’ekti bilan to’g’ridan to’g’ri bog’langan. Ob’ektga risk salbiy ta’sir ko’rsatib, uni shikastlashi yoxud nobud qilishi mumkin. Shu tufayli risk - bu yagona tasodifiy hodisa bo’lib, uning ro’y berishi inson ongiga yoki irodasiga bog’liq emas. Sug’urta risklarining ro’yxati sug’urtalovchining sug’urta javobgarligi hajmini tashkil etadi.
• Risk bahosining puldagi ifodasi sug’urta tarif stavkasini tashkil etadi; sug’urta ob’ekti; sug’urta javobgarligining turi.