Sug‘urta bozori statistikasining predmeti va vazifalari
Sug‘urta moliyaviy faoliyatning bir turi bо‘lib, uning maqsadi korxonalar, tashkilotlar va xususiy shaxslarga sug‘urta riski sodir bо‘lgan taqdirda zararlarini о‘rnini ular tomonidan tо‘langan pul mablag‘lari hisobidan tashkil qilingan sug‘urta fondidan qoplash hisoblanadi.
Sug‘urta riski - kishilarning ongli faoliyatiga bog‘liq bо‘lmagan holda (halokat, yо‘l fojiasi, avariya, suv toshqini,
yer qimirlashi, qurg‘oqchilik, о‘lim, krizis hamda boshqa tabiiy va sotsial falokatlar) rо‘y berishi ehtimoliga va tasodifiga ega bо‘lgan voqealardir.
Sug‘urtaning obyektlariga quyidagilar kiradi:
shikastlangan mol-mulkdan kelgan zararni qoplash bо‘yicha moddiy manfaatlar;
shaxsiy hayot, sog‘liq, mehnat qobiliyati bilan bog‘liq bо‘lgan xatarlar;
mas’uliyat xatarlari, ya’ni sug‘urtachining qoplanmagan qarzlari, mahsulotni muddatida yetkazib bermaslik, uchinchi tomonga zarar yetkazilish va boshqalar bilan bog‘liq bо‘lgan potensial yо‘qotishlari.
Obyekti bо‘yicha sug‘urta quyidagi tarmoqlarga bо‘linadi: mulkiy, shaxsiy va ma’suliyat sug‘urtasiga. О‘z navbatida sug‘urta tarmoqlari tarmoqchalarga va yana alohida turlarga bо‘linadi. Mulkiy sug‘urtalashda korxonalar, tashkilotlarni mulkchilik shakllari bо‘yicha (davlat, kooperativ, aksionerlik, yakka holdagi va boshqalar) ajratiladi, shu jumladan turlari bо‘yicha
-binolarni,
qurilmalarni, xom-ashyolarni, materiallarni, yoqilg‘ini, transport vositalarni, uy-xо‘jaligi mulklarini va boshqalarni sug‘urtalash. Shaxsiy sug‘urtalash tarmog‘ida - hayotni sug‘urtalash quyidagi turlarga bо‘linadi: sog‘liqni, mehnat qobiliyatini, pensiyalarni (yoshi bо‘yicha, invalidlik, baxtsiz hodisalardan va boshqalar) sug‘urtalash va boshqalarga.
Ma’suliyatni sug‘urtalash quyidagi turlarga bо‘linadi: avtotransport
vositalari egalarining, yuk tashishning, tadbirkorlik va moliyaviy xatarlarning hamda boshqalarning fuqarolik ma’suliyatlariga.
Obyektlarni turlari bо‘yicha sug‘urtalash ikki shaklda olib boriladi: majburiy va ixtiyoriy. Majburiy sug‘urtalash davlat tomonidan qonun asosida amalga oshiriladi, ya’ni bunda sug‘urtaning obyektlari, turlari, shartlari va qoidalari, shuningdek sug‘urtalovchi va sug‘urta qilinuvchining
huquqlari va majburiyatlari, tarif stavkalari va boshqalar aniqlab berilgan bо‘ladi.
Majburiy sug‘urtalashga fuqarolarning sotsial va meditsina sug‘urtasi, yо‘lovchilarni sug‘urtalash, notarius va bojxona brokerlarining kasbiy ma’suliyatini sug‘urtalash, diniy tashkilotlarga ijaraga berilgan, davlat korxonalari va davlat qurilishlari mol-mulkini sug‘urtalash, fuqarolarning mulki hisoblangan turar joylar, dala xovlilar, bog‘ uylar, xо‘jalik qurilmalari va boshqalar kiradi.
Ixtiyoriy sug‘urtalash sug‘urtalovchi va sug‘urtalanuvchi tomonlar
