|
Sunʼiy Tillar
|
| Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 10,23 Mb. | | #229393 |
Bog'liq Suniy-Tillar
Sunʼiy Tillar
Sunʼiy tillar - muayyan maqsadni koʻzlab yaratilgan va tabiiy tillarning oʻrinbosari sifatida qoʻllanadigan tillar. Ular maxsuslashuvi moʻljaliga qarab, shuningdek, tabiiy tillar bilan oʻxshashlik darajasiga koʻra farqlanadi: xalqaro yordamchi tillar, matematik yordamchi tillar, informatsion tillar.
Xalqaro Yordamchi Tillar
Tabiiy Tillarga Yaqinligi
Xalqaro yordamchi tillar tabiiy tillar bilan yuqori darajada oʻxshash boʻlgan, umumisteʼmolga moʻljallangan, maxsuslashmagan tillardir.
Xalqaro Muomala Vositasi
Sunʼiy tillar yaratish gʻoyasi fransuz olimi R. Dekart va nemis olimi G.Leybnitsga tegishlidir. Ular tushunchalarning mantiqiy tasnifiga tayanuvchi ratsional til loyihalari boʻlgan.
Amaliy Qoʻllanilishi
17—20-a.larda bunday tillarning 1000 ga yaqin loyihasi yaratilgan boʻlsada, ularning ayrimlarigina (volapyuk, esperanto, ido, interlingva) amalda qoʻllangan.
Sunʼiy Tillar Turlari
1
Aprior Tillar
Tabiiy tillarga bogʻliq boʻlmagan Sunʼiy tillar.
2
Aposterior Tillar
Tabiiy tillarning matyorialini oʻzlashtirgan Sunʼiy tillar.
3
Aprioraposterior Tillar
Aralash Sunʼiy tillar.
Xalqaro Muomala Vositasi Sifatidagi Sunʼiy Tillar
1
Volapyuk
Dastlabki Sunʼiy tillar orasida volapyuk (ing. world va speak soʻzlarining fonetik oʻzgarishidan: volapiik — "jahon tili") aralash Sunʼiy til boʻlib, 1879 yilda Germaniyada I.M. Shleyxer tomonidan yaratilgan.
2
Esperanto
Aposterior Sunʼiy tillardan esperanto 1887 yilda Polshada varshavalik vrach L.L.Zamengof tomonidan yaratilgan.
3
Boshqa Aposterior Tillar
Ido, interlingva, oksidental ham aposterior Sunʼiy tillarga mansubdir, yaʼni ularning yaratilishida baynalmilal leksikadan unumli foydalanilgan.
Matematik Yordamchi Tillar
Ramziy Tillar
Matematik yordamchi tillar, boshqacha aytganda, turli moʻljaldagi maxsus St., asosan, mat. mantiq, lingvistika, kimyo, fizika va boshqa fanlarning ramziy (ramzlarga asoslangan) tillaridir.
Tarixiy Rivojlanish
Matematik ifodalardagi harfiy ramzlar Yevropada 16-a.dan qoʻllangan; matematik mantiq tili 19—20-a.larda, tilshunoslikning ramziy til unsurlari oʻtgan asrning 20— 40y.larida paydo boʻlgan.
Qoʻllanish Sohalari
Matematik yordamchi tillar, asosan, mat. mantiq, lingvistika, kimyo, fizika va boshqa fanlarning ramziy (ramzlarga asoslangan) tillaridir.
Informatsion Tillar
Paydo Boʻlishi
Informatsion tillar, yaʼni insonmashina muomalasiga asoslangan tillar oʻtgan asrning 40y.larida, EHMning paydo boʻlishi bilan bir davrda shakllana va rivojlana boshlagan.
Maqsadi
Informatsion tillar insonmashina muomalasiga asoslangan boʻlib, ular EHM va boshqa texnik vositalar bilan oʻzaro muloqotni taʼminlaydi.
Ahamiyati
Informatsion tillar zamonaviy texnologiyalar rivojida muhim oʻrin tutadi, chunki ular insonlar va mashinalar oʻrtasidagi samarali muloqotni taʼminlaydi.
Tabiiy Tillar va Sunʼiy Tillar
Tabiiy Tillar
Tabiiy tillar - insonning ongli taʼsiri chegaralangan, tabiiy ravishda shakllangan va rivojlangan tillar.
Sunʼiy Tillar
Sunʼiy tillar esa insonning ongli taʼsiri yuqori darajada boʻlgan, maxsus maqsadlar uchun yaratilgan tillar.
Laxja va Shevalar
Baʼzan "Sunʼiy tillar" termini tabiiy tillarning kichik tizimlariga, masalan, laxja va shevalarga nisbatan ham qoʻllanadi.
Adabiy Tillar
Shuningdek, adabiy tillar ham Sunʼiy tillar hisoblanadi, chunki ular umumxalq tiliga nisbatan maxsus guruhlar tillaridir.
Sunʼiy Tillarning Ahamiyati
Nazariy Ahamiyati
Sunʼiy tillarni oʻrganish tilning sistemaviylik, kommunikativlik, yaroqlilik, barqarorlik va oʻzgaruvchanlik kabi xususiyatlari haqidagi nazariy tasavvurlarni kengaytiradi.
Amaliy Ahamiyati
Sunʼiy tillar insonning tilga ongli taʼsiri chegaralari haqidagi bilimlarni chuqurlashtiradi. Bu esa tabiiy tillarni oʻrganish va rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ilmiy Tadqiqotlar
Sunʼiy tillarni oʻrganish tilshunoslik, mantiq, informatika va boshqa fanlar uchun ham muhim ahamiyatga ega. Ular ilmiy tadqiqotlar uchun qulay vositalar hisoblanadi.
Sunʼiy Tillarning Turlari
1
Xalqaro Yordamchi Tillar
Xalqaro muomala vositasi sifatida qoʻllanadigan, tabiiy tillarga yaqin boʻlgan, umumisteʼmolga moʻljallangan, maxsuslashmagan Sunʼiy tillar.
2
Matematik Yordamchi Tillar
Turli fanlar, jumladan, matematika, mantiq, lingvistika, kimyo, fizika va boshqalar uchun yaratilgan ramziy (ramzlarga asoslangan) Sunʼiy tillar.
3
Informatsion Tillar
Insonmashina muomalasiga asoslangan, EHM va boshqa texnik vositalar bilan oʻzaro muloqotni taʼminlaydigan Sunʼiy tillar.
Sunʼiy Tillarning Rivojlanish Tarixi
1
16-asr
Matematikada harfiy ramzlardan foydalanish boshlanadi.
2
19-20-asrlar
Matematik mantiq tili va tilshunoslikning ramziy til unsurlarining paydo boʻlishi.
3
20-asrning 40-yillari
Informatsion tillarning shakllana va rivojlana boshlashi, EHMning paydo boʻlishi bilan bir davrda.
Sunʼiy Tillarning Qoʻllanilishi
Ilmiy Tadqiqotlar
Sunʼiy tillar ilmiy tadqiqotlar uchun qulay vositalar hisoblanadi, chunki ular tushunchalarni aniq va tizimli ifodalash imkonini beradi.
Texnik Muloqot
Informatsion tillar EHM va boshqa texnik vositalar bilan oʻzaro muloqotni taʼminlaydi, bu esa zamonaviy texnologiyalar rivojida muhim oʻrin tutadi.
Xalqaro Muloqot
Xalqaro yordamchi tillar esa turli tillarda soʻzlovchi odamlar oʻrtasidagi muloqotni osonlashtiradi.
Sunʼiy Tillarning Kelajagi
Texnologik Rivojlanish
Sunʼiy tillar, ayniqsa informatsion tillar, zamonaviy texnologiyalar rivojida muhim oʻrin tutadi va ular yanada takomillashib boradi.
Xalqaro Muloqot
Xalqaro yordamchi tillar esa turli tillarda soʻzlovchi odamlar oʻrtasidagi muloqotni osonlashtirish va rivojlantirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
Ilmiy Tadqiqotlar
Sunʼiy tillarni oʻrganish va rivojlantirish tilshunoslik, mantiq, informatika va boshqa fanlar uchun ham muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
|
| |
