|
Suwretlew óner hám injenerlik grafikasi” tálim baǵdarı 2-a kurs studenti Tolibayev Taxirdıń Sızıw paninen
|
| bet | 2/5 | | Sana | 14.05.2023 | | Hajmi | 1.21 Mb. | | #59697 |
Bog'liq Tolibayev Taxir Kurs Jumisi 6-sinf6-sinf 2-dars topshiriq, Psixika haqida tushuncha, 595 14.10.2022, Engineering, Bank resurslari va ularni oshirish yòllari, AMALIYOT KUNDALIGIKurs jumısınıń maqseti - Ajiralmaytug’in birikpeler hám olardı súwretlew usıllarınan paydalanıp oqıwshılardıń grafik sawatqanlig’in asırıw. Izertlewdiń wazıypaları tómendegishe belgilendi: 1. Mashinasazliq sızılmashılıq páni boyınsha sabaqlıq, standartlar hám qosımsha ádebiyatlar mazmunin analiz etiw. 2. Orta uliwma tálim mekteplerinde mashinasazliq sızılmashılıq sabaqlarında Ajiralatug’in hám ajiralmaytug’in birikpelerdi súwretlew usıllarınıń ornı hám áhmiyetin islep shıǵıw. 3. Ajiralatug’in hám ajiralmaytug’in birikpelerdiń ulıwma maǵlıwmatların islep shıǵıw.
Izertlew predmeti - Ajiralmaytug’in birikpeler hám olardı súwretlew usıllarınıń mazmunı.
Izertlew metodları - oqıtıw metodikasın jáne de jetilistiriw.
Kurs jumısınıń dúzilisi hám kólemi. Kurs jumısı 2 ta baptan ibarat , kirisiw temanıń aktuallig’i , tiykarǵı bólimnin’ birinshi babi 1 paragraf , ekinshi bapta 5 paragrafdan ibarat, ulıwma juwmaq, paydanilg’an ádebiyatlar diziminen ibarat.
1 Kadrlar tayarlaw milliy programması Joqarı tálim: normativ hújjetler kompleksi.- Tashkent: Shıǵıs baspa-koncern aksiyadorlik kompaniyası Bas redakciyası. 2001.- 20 -bet.
I.1. Sızılmashılıq pániniń O 'zbekistanda rawajlanıwı hám oqitiliwinin’ qısqasha tariyxı.
Sızılma geometriya hám sızılmashılıq páni basqa pánler sıyaqlı insannıń miynet iskerligi nátiyjesinde payda bolǵan. IX-XI ásirlerde Oraylıq Aziya aymaǵında jasap dóretiwshilik etken alimlarimiz Muhammad al-Xorezmiy, Abu Ólshem hám uyqassız qara sóz benen jazılǵan kórkem shıǵarma al-Farobiy, Ahmad al-Farg'oniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino hám basqalardıń geometriya hám astronomiya dóretpelerinde proektsiyalaw haqqında ayırım maǵlıwmatlar keltirilgen.Soni da aytip kerek, 1918- jılda O'rta Aziya hám Qazaqstandaǵı birinshi ashilg’an Joqarı oqiw ornı Turkistan Xalıq Universiteti (Házirgi O'zbekistan milliy universiteti) esaplanadı. Keyinirek 1920- jılda bul universitet Turkistan Mámleket universiteti dep atalıp, oqıw processinde talayǵana jańa qánigelik baǵdarları sonday-aq texnika hám gidrotexnikalıq imaratlar, qurılıs baǵdarları sho’lkemlestirildi. Nátiyjede texnika fakulteti studentlerine fundamental tábiyiy pánler hám uliwmaliq injenerlik pánleri de oqıtila baslandı. Universitettiń texnika hám qurılıs imaratları baǵdarlarında sol waqıttan baslap mámleketimiz joqarı oqıw orınlarında házirgi waqıtta oqıtılatuǵın «Sızılma geometriya» hám «Sızılmashiliq» pánleri oqıtila baslanǵan dep esaplaw múmkin. Daslep sızılma geometriya hám sızılmashılıq pánleri birgelikte oqıtılıp, oqıw procesi sızılmalardı sızıw hám olardı oqiy alıwǵa qaratılǵan. 1928-jılda Turkiston Mámleket Universiteti quramındaǵı injener-meliorativ fakulteti tiykarında Orta Aziya paxtashılıq irrigatsiya, politexnika institutı sho’lkemlestirildi. Sonıń menen birge 1930 -1934 jıllarda Universitet quramınan bir neshe Joqarı texnika oqiw orınları ajiralıp shıǵıp, bul institutlarda «Sızılma geometriya hám sizilmashiliq» kafedraları sho’lkemlestirildi hám uliwma injenerlik pánleri qatarında grafika pánleri de tolıq oqıtila baslandı. Dáslepki jıllarda pándi oqıtıw ushın onıń oqıtıw metodikasına, studentler atqaratuǵın sızılmalar jıynaqların dúziw hám jas oqıtıwshılardin’ pedagogikalıq sheberligin asırıw sıyaqlı jumıslarǵa úlken itibar berilgen. 1926 -1946 jıllarda Tashkent Joqarı texnika oqıw orınlarında burınǵı Sovet dáwirdiń ataqlı geometr ilimpazlarınan S. M. Kolotov, M. Ya. Gromov hám v. O. Gordon, E. I. Godiklar sızılma geometriya hám sizilmashiliqdan sabaq beriw menen bir qatarda ózlerin birpara -bir fundamental ilimiy jumısların Tashkentte alıp barǵanlar. Olar pedagog oqıtıwshılardı bilim ilmiy tájriybelerin asırıwǵa, kafedralardıń ilimiy metodikalıq iskerligin jaqsılawǵa úlken ules qosqanl professorler esaplanadı. 1926 -1944 jıllarda professor S. M. KoIotov (1985-1965) Ózbekstanda jasap túrli qurılıslami proektlestiriwde, qurılıs hám sanaattı qayta qayta tiklew jumıslarında aktiv qatnasıp, 0 'rta Aziya Industrial Institutı (házirgi Tashkent mámleket texnika universiteti) de sızılma geometriya hám arxitektura proektlestiriw pánlerinen shınıǵıwlar alıp barǵan. 1933 jılda ol «Sızılma geometriya stul» sabaqlıǵın jazıp «Járdemshi proektsiyalash» usılın teoriyalıq tárepden tiykarlab, usıldı pozitsion hám metrik máselelerdi tarqatıp alıw daǵı qolay ámelde qollanıwin kórsetken. Sol jıllarda sayalar soǵıw, perspektiv suwretler soǵıwǵa da bir neshe ilimiy jumıslar jaratqan. 1939 jılda oǵan 0 'rta Aziya industrial qurılıs institutı ilimiy keńes sheshimine tiykarınan burınǵı SSSR Joqarı attestatsiya komissiyasınıń sheshimi menen professorlıq ataǵı tastıyıqlanǵan. 1935-1941 hám 1945-1946 jıllarda professor M. Ya. Gromov (1884-1963) Tashkent toqımashılıq hám kiyim-kenshek sanaat institutı «Sızılma geometriya hám sizilmashiliq» kafedrasında basqarıwshılıq etken. Sol dáwirlerde ol kafedrada ilimiy hám metodikalıq islerdi rawajlantirib, yoyiluvchi sızıqlı sirtlar teoriyası hám konform almastırıw usılların jarattı hám sızılma geometriyani iymek sızıqlar, sirtlarning ónim boMishi hám olardıń yoyilmalarini soǵıwǵa tiyisli jańa teoriyalıq tiykarlar kirgizdi. M. Ya. Gromov 1937 jılda orıs tilinde «Proeksion sizilmashiliq» boyınsha máseleler kompleksi sıyaqlı oqıw qoilanm alar jarattı. M. Ya. Gromov 1941-1945 jıllarda Tashkent Irrigatsiya hám awıl xo'jaIigini mexanizatsiyalaw injenerler institutı (házirgi Irrigatsiya hám Melioratsiya institutı ) «Sızılma geometriya hám mashinasazliq sızılmachiligi» kafedrasında da basqarıwshı bolıp islep, ol sol jıllarda 0'rta Aziya politexnika institutına (házirgi Tashkent Mámleket texnika universiteti) sızılma geometriyadan lekciyalar oqıǵan. Bul dáwirde ol óziniń «Sızılma geometriya» sabaqlıǵınıń 1 hám 2 bólimlerine tiyisli teoriyalıq hám ámeliy maǵlıwmatlami jaratqan. R. Xorunov tárepinen 1961 jılda ózbek tilinde «Sızılma geometriya stul»den mexanik qánigeler ushın sabaqlıǵı basıp shıǵarıldı. Bul sabaqlıqtıń jaratılıwı menen sızılma geometriya páni terminleri sistemasınıń 0'zbek tilindegi variantı jaratıldı. 1964 jılda sabaqlıqtıń ekinshi basılıwı basıp shıǵarıldı. Bunda avtor sızılma geometriya páni úlgili programmasında belgilengen barlıq bapların kiritip, kitaptı Joqarı texnika oqıw orınlarınıń qurılıs hám arxitektura qánigeleri ushın qaratb tayarladı. Pán terminleri, sabaqlıq hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı tili metodikalıq tárepden jáne de jetilistirildi. Onıń bul kitapın keyingi baspaları 1974 hám 1997 jıllarında qayta basıp shıǵarıldı. Dotsent Yusuf Qırǵıshzboev (1912-1995) Tashkent toqımashılıq hám kiyim-kenshek sanaat institutında 1951-1978 jıllarda kafedra basqarıwshıı bolıp aktiv islep, ustaz avtorlıǵında 1958 yiii ózbek tilinde birinshi ret mexanika qánigelikleri ushın «Sızılma geometriya» oqıw qóllanba basıp shıǵarıldı. Sabaqlıqtaǵı ayırım sızılmalardıń beriliwi menen o 'zining stilistik táreplerine kóre basqa ádebiyatlardan parıq etedi. Yu. Qirg'zboevning kitabında súwretlew usıllarında ózbek tilinde birinshi ret isletiletuǵın atamalar sisteması jaratıldı. 1950 jılda ol Qaǵıydaiy atlı Tashkent Mámleket Pedagogika institutınıń “Sızılma geometriya hám sizilmashiliq” kafedrasın shólkemlestirip, bir neshe jıllar isledi. Sol kafedranı pedagog kadrlar menen támiyiniashda arzigulik shákirt o 'qituvchilar (I. Raxmonov, A. Tadjiboev, P. Odilov, R. Ismatullayev, M. Isayeva, I. Ismoilov, M. Mirdavidov hám t.b. ) tayarlaǵan. Ózbek tilinde sızılma geometriya páninen birinshi oqıw ádebiyatları jaratqanı ushın Yu. Qırǵıshzboevga Birlespe Joqarı attestatsiya Komissiyası tárepinen 1961 jılda dotsentlik ataǵı berilgen. Onıń «Sızılma geometriya» oqıw qollanbası 1972 jılda mexanika qánigelikleri ushın sabaqlıq retinde basıp shıǵarıldı. 1976 jılda Yu. Qırǵıshzboev «Sızılma geometriyadan máseleler jıynaqlari» oqıw qóllanbanı baspadan shıǵartirdi. Onıń baslıqlıǵında «Texnikalıq sızılmashılıq stul» (teń avtorlar Z. Inog'amova, T. Rixsiboev) 1987 jılda baspa etildi. 0 'zbek tilindegi sızılmashılıq páni atamaları kompleksi keńeytirilip, olardıń metodikalıq sapası jaqsılanıp barıldı. 1974 jılda Yu. Qırǵıshzboev, E. Turaqlıov, L. Xakimov, I. Raxmonovlar avtorlıǵında ózbek tilinde birinshi ret joqarı texnika oqıw orınları ushın «Mashinasazliq sızılmashılıq stul» sabaqlıǵı jaratıldı. Sabaqlıqta teoriyalıq hám ámeliy maǵlıwmatlar menen bir qatarda sizilmashiliqda ushraytuǵın pán terminleriniń majniuasi jaratıldı. 1963 jıldan baslap Respublikamız pedagoglarınan Sh. K. Murodov birinshi bolıp Kievdagi prof. S. M. Kolotov ilimiy mektepke aspiranturaǵa oqıwǵa kiriwi sebepli Ukraina ilimpazları menen ilimiy baylanısıwlar payda baldiı. Kiev ilimiy mektebiniń házirgi basshısı Ukrainada xızmet kórsetken pán ǵayratkeri, texnika pánleri doktorı, professor v. E. Mixaylenkoning 1968 jılda birinshi ret Buxara (BDPI) hám Samarqand (SamDAQI) joqarı oqıw orınlarına kelip lekciyalar oqıwı hám odan keyingi jıllarda Tashkent, Samarqand, Buxara, Urǵanch, Q o'qon, Chimkent hám Jambul qalalarına bir neshe márte keliwi hám ilimiy seminarlar ótkerip ızleniwshi-izertlewshi hám aspirantlar tańlanıwı O'zbekistan hám qońsılas respublikalarda «Sızılma geometriya» pániniń rawajlanıwına tiykarǵı sebeplerden biri baldiı. Nátiyjede respublikamızda ámeldegi 26 dana pán kandidatlerinen 24 danası sol ilimiy mektepte dissertatsiya qorǵaw etkenler hám olardan 4 danası Sh. K. Murodov, R. Q. Ismatullayev, J. Ya. Yodgorov, D. F. Qoshqarova (texnika pánleri doktorı ) lar professor baldiı.
|
| |
