Tizimning ishlash printsipi yuqori orbital navigatsion sun'iy yo'ldoshlar guruhi
ma'lumotlari asosida RTK (real vaqt kinematikasi) texnologiyasidan foydalanib
ob'ekt joylashgan o'rnini aniqlashga asoslangan. Ya'ni, GNSSlar real vaqt
rejimida geodezik, topografik ishlarni aniq bajarish imkonini beradi. Stansiyalar
orqali olingan sun'iy yo'ldosh ma'lumotlaridan iqtisodiyot tarmoqlari, yer
kadastri, transport, logistika, qishloq xo'jaligi sohalarida, barcha loyiha-qidiruv,
qurilish ishlarida nuqtalar koordinatalarini aniqlash, topografik syomka ishlarini
bajarishda foydalaniladi.
Mamlaktimiz sharoitida GNSS stansiyalarining geodezik ishlab chiqarishga jalb
qilinishi natijasida nuqta koordinatalarini qisqa muddatda yuqori aniqlikda topish
imkoniyati paydo bo'ldi. Koordinatalar aniqligi iqtisodiyotning barcha sohalarida
zarur. Masalan, davlat koordinatalar tarmog'ining boshlang'ich nuqtasi Pulkovo
observatoriyasidan olingan. Nuqtalarning
absolyut balandligi
— Boltiq
balandliklar sistemasida aniqlanadi. Sababi balandlik nuqtalar boshi
— nol
nuqta o'sha erdan olingan. Agar aniqlik to'g'ri belgilanmasa, yo'l past-
balandlikdan iborat bo'ladi. Qurilish sohasida ham shunday. Ob'ektlarni
qurishda har bir burchak aniq o'lchanmasa, qiyshiqlik, nosozlik, turli notekisliklar
va hatto siljishlar kelib chiqadi. Barchaga ma'lumki, burchak o'lchov
ishlarida
gradus, minut, sekundlardan foydalaniladi. Aytaylik, obyektlar joylashuvi 1º
(gradus) xatolikda o'lchanganda, 1 kilometr masofada 17 metrdan ortiq xatolik
bilan joylashishiga olib keladi
.
Shu bois, geodezik tarmoqlar, shuningdek, shahar geodezik tayanch punktlarini
qurishda GNSS texnologiyalaridan foydalanish rivojlangan davlatlar tajribasida
ommalashgan. Ular yuqoridagi
jarayonlarda aniq, tezkor, sifatli va keng unumli
geodezik asos vazifasini o'taydi.
Doimiy ishlovchi GNSS stansiya hisobiga oldin to'rt nafar mutaxassis bajarishi
kerak bo'lgan ishni bir kishi RTK rejimi yordamida uddalaydi. Ya'ni, o'lchash
qurilmalarini qo'lda ko'tarib, yer maydonlarini aylanib yurishga hojat qolmaydi
— istalgan miqdordagi qurilmani stansiyaga ulab qo'yish kifoya. Bunda ishchi
kuchini kam sarflab, ish hajmini 40
—50 foizga oshirish mumkin.
Geodezik
ma'lumot olishda an'anaviy usulga nisbatan vaqt bir necha barobar tejaladi.
Qolaversa, GNSS stantsiya hisobiga hududlarda geodinamik tadqiqotlarni
amalga oshirish imkoniyati ham bor.
Sun'iy yo'ldosh orqali olingan GNSS stantsiyalari ma'lumotlari raqamli ravishda
taqdim etiladi va ularni kartografik yoki geografik axborot tizimlariga osongina
eksport qilish mumkin. Bundan tashqari, o'lchovlarni avtomatlashtirish tufayli
kuzatuvchilarning xatolari kamayadi. Stansiya ma'lumotlari
yordamida har
qanday ob-havo sharoitida kun davomida dunyoning istalgan burchagidagi
obyektlarning koordinatalarini aniqlash mumkin. Boisi, GNSS o'lchovining
aniqligi ob-havo sharoitlariga bog'liq emas.
Shuningdek, sun'iy yo'ldosh kanallaridan foydalanish va signallarni qayta
ishlash qishloq xo'jaligida yerlarni inventarizatsiyadan o'tkazish, kadastr
obyektlarini
tekshirish, yer usti va yer osti qatlamining buzilishi, turar-noturar
binolar holatini muntazam o'rganish, ko'chmas mulk obyektlarini hisobga olish
va kadastr suratga olish ishlarida ham qo'l keladi.
