Q u y id a g i y o z u v la r n in g qaysi b iri bosh p u d ratch i va

3. 0 ‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi. -T .: «Iqtisodiyot va hiiquq 
dunyosi» nashriyot uyi, 2008.
4. «Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqish va sotish xarajatlarining 
tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida Nizom». 
0 ‘zR VMning 1999-yil 5-fevraldagi 54-son qarori bilan tasdiqlangan.
5. 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori «Qurilish 
sohasida hisobotni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida», 
2003-yil 24-sentabr, 4095-son.
6. BHMS № 2 «Asosiy xo‘jalik faoliyatidan olingan daromadlar». 0 ‘zR. 
AV tomonidan 1998-yil 26-avgustda ro‘yxatga olingan, № 483.
7. BHMS № 21 «Xo'jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy-xo'jalik 
faoliyati buxgalteriya hisobi schotlar rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha 
yo‘riqnoma». O'zR. AV tomonidan 2002 yil 23 oktabrda ro‘yxatga olingan, 
№ 1181.
8. Bobojonov O., Jumaniyazov K. Moliyaviy hisob. - T.: «Moliya», 
2002
.
9. Voxidov S.V. va boshqalar. Boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobi 
xususiyatlari. - T.: « 0 ‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi adabiyot 
jamg'armasi nashriyoti», 2004.
10. To‘laxo‘jaeva M.M. va boshqalar. Moliyaviy hisob. — Toshkent, Pragma 
korporatsiyasi, 2004.
11. Urazov K.B. Buxgalteriya hisobi va audit. Oliy o‘quv yurtlari uchun.
— T.: 0 ‘qituvchi, 2004.
12. Urazov K.B. Investitsiyalaming buxgalteriya hisobi va soliqqa tortilishi.
— T.: «Iqtisodiyot va huquq dunyosi» nashriyot uyi, SBX gazetasi 
kutubxonasi, № 6, 2003.

7- bob. QURILISH TASHKILOTLARIDA YAKUNIY
MOLIYAVIY NATIJALAR, SOLIQLAR VA iMAJBURI Y 
T O ‘LOVLARNING HISOBI
7.1. Qurilish tashkilotlarida yakuniy moliyaviy natijalarning hisobi
Qurilish tashkilotlarining yakuniy moliyaviy natijalarini ifodalovchi 
k o ‘rsatkichlar, ular oigan foyda (yoki zarar) hisoblanadi. Bu 
ko‘rsatkichlarning shakllanishi va hisobga olinishi respublikamizda 
«Mahsulot (ish, xizmat)lami ishlab chiqarish va sotish xarajatlari hamda 
moliyaviy natijalami shakllantirish to‘g‘risidanizom», Shuningdek 1,2,3 
va 21 - sonli BHMSlar bilan tartibga solingan.
Ushbu me’yoriy hujjatlarga muvofiq qurilish tashkilotlari faoliyatining 
yakuniy moliyaviy natijalarini ifodalovchi foyda (zarar)lar quyidagi 
ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanadi.
/.S o tis h d a n fo y d a (F s) y o k i z a r a r (Z s). Bu k o ‘rsatkich 
quyidagicha topiladi:
Fs (Zs) = St -T s
Bu yerda: St - sof tushum, Ts - sotish tannarxi.
Qurilish tashkilotlarining sof tushumi ular tomonidan bajarilgan qurilish 
ishlaridan olingan daromadlardan, shuningdek o‘zlari ishlab chiqargan 
tayyor mahsulotlami sotishdan olingan daromadlardan iborat boiadi. 
Bajarilgan qurilish ishlaridan olingan daromadlar hisobiga oldingi bobda 
batafsil to ‘xtalgan edik. Quyida qurilish tashkilotlari tomonidan ishlab 
chiqilgan tayyor mahsulotlami sotishdan olingan daromadlar hisobini yuritish 
tartibiga qisqacha to‘xtalamiz.
Qurilish tashkilotlarida ishlab chiqilgan tayyor mahsulotlar deganda 
maxsus sotish uchun ishlab chiqarilgan turli konstruksiyalar, moslamalar, 
detallar, qurilish materiallaridan yasalgan plitalar, sementli g ‘ isht-bloklar, 
eshik, dereza va shu kabi to‘ liq tayyor holga keltirilgan boshqa buyumlar 
tushuniladi. Ushbu tayyor mahsulotlar subpudratchilaming va boshqa 
tashkilotlaming buyurtmalari asosida, shuningdek aholi uchun erkin sotuvga 
chiqarish maqsadlarida ishlab chiqariladi.
Tayyor mahsulotlami ishlab chiqarish qurilish tashkilotlarining maxsus 
sexlari yoki yordamchi ishlab chiqarish bolinmalari tomonidan amalga 
oshiriladi. Tayyor mahsulotlami ishlab chiqarishga doir xarajatlaming hisobi 
2000 «Asosiy ishlab chiqarishni hisobga oluvchi schotlar» yoki 2300

«Yordamchi ishlab chiqarishni hisobga oluvchi schotlar» tizimida ochiladigan 
alohida schotlarda olib boriladi. Ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotlar qurilish 
tashkilotining hisob siyosatida belgilangan hisob bahosida 2810 «Ombordagi 
tayyor mahsulotlar» schotida hisobga olinadi. Hisob bahosi tayyor 
mahsulotlaming yakka o‘zini identifikatsiyalash (yoki buyurtmali) usulda 
aniqlangan reja (normativ) tannarxi yoki hiqiqiy tannarxi hisoblanadi.
Hisobot oyida ishlab chiqarishdan olingan tayyor mahsulotlaming 
omborlarga hisob baholarida kirim qilinishiga buxgalteriyada quyidagicha 
yozuvqilinadi:
Debet 2810 «Ombordagi tayyor mahsulotlar»;
Kredit 2010 «Asosiy ishlab chiqarish» yoki;
2310 «Yordamchi ishlab chiqarish».
Oy oxirida ishlab chiqarish xarajatiarining haqiqiy summasi 
aniqlangandan so‘ng tayyor mahsulotlaming turlari bo‘yicha ulaming bir 
birligiga to‘g‘ri keladigan haqiqiy tannarxi kalkulyatsiya qilish yo‘ li bilan 
topiladi. Omborlarga qabul qilingan tayyor mahsulotlaming hisob 
baholaridagi qiymati va ularning haqiqiy tannarxi bo‘yicha qiymati 
o‘rtasidagi farq summasigayuqoridagi buxgalteriyayozuvi qo‘shimcha 
tarzda (agar ulaming hisob bahosidagi qiymat haqiqiy tannarxdan past 
b o ig an bo‘lsa) yoki qizil yozuv (stomo) usulida (agar ulaming hisob 
bahosidagi qiymat haqiqiy tannarxdan yuqori boigan bo‘lsa) beriladi.
Tayyor mahsulotlar subpudratchi va boshqa tashkilotlarga shartnomalarda 
ko‘rsatilgan sotish baholarida jo ‘natiladi. Sotilgan tayyor mahsulotlarga 
schot-fakturaasosidaquyidagi buxgalteriyayozuvlari beriladi:

Download 15,8 Mb.