16-MAVZU. AGRAR MUNOSABATLAR VA AGROBIZNES
1-§. Agrar munosabatlar va qishloq xo'jaligida takror ishlab
chiqarishning xususiyatlari
«Respublika sanoatining ko'pgina tarmoqlarini, jum ladan,
paxta
tozalash, to'qimachilik, kimyo sanoatini, qishloq xo'jaligi mashinasozligini
va boshqalarni... rivojlantirish istiqbollari, ularning m urakkab o'tish
davridagi iqtisodiy ahvoli bevosita qishloq xo'jaligiga bog'liqdir»1
Agrar munosabatlar
-b u yerga egalik qilish, uni tasarruf etish va undan
foydalan ish bilan bog'liq ravishda vuju d g a
keladigan iqtisodiy
munosabatlardir. Agrar munosabatlar qishloq xo'jaligida takror ishlab
chiqarishning o'ziga xos xususiyatlarini ifodalaydi.
Yerga egalik q ilish
-tarixan tarkib topgan an’analar yoki qonuniy
asosda belgilangan tartibda yerga egalik
huquqininng tan olinishini
bildiradi.
Yerdan foydalanish huquqi-bu
o'rnatilgan urf-odatlar, udum laryoki
qonuniy tartibda ularning doimiy va muddatli foydalanish uchun berilshini
bildiradi.
Qishloq xo'jaligida takror ishlab chiqarishning xususiyatlari.
— ► Qishloq xo'jaligida yer foydalanish jarayonida asosiy ishlab
chiqarish vositasi (ham m ehnat
vositasi va ham m ehnat
predmeti) sifatida chiqadi.
— ► Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarishning natijalari yerning hosil
berish qobiliyatiga, ya’ni tuproq unumdorligiga bog'liq.
'I A. Karimov. O 'zbekiston buyuk kelajak sari. T , « 0 ‘zbekiston», 1998,
225-226-betlar.
168
— ►Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish jarayoni tirik organizimlar
(o'simlik va hayvonot dunyosi)ning o'sishi va rivojlanishi bilan bevosita
bog'liq.
►Agrar munosabatlar va qishloq xo'jaligida takror ishlab chiqarish
jarayoni iqtisodiy qonunlar bilan birga tabiat qonunlari ta'siri ostida ro'y
beradi.
►Agrar sohada k o 'p c h ilik ish la b c h iq a rish v o s ita la ri (ch o rva
m o lla ri. k o 'p
y illik m evali d a ra xtla r, u ru g 'lik va h .k.) ta rm o q n in g
o 'z id a v u ju d g a k e ltir ilib , y a n a is h la b c h iq a ris h ja ra y o n ig a
k iritila d i
►Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish m avsum iy xarakterga ega.
Bu ta rm o q d a g i m ehnat vo s ita la rid a n
fo ydalan ish da vrin i ham
cheklaydi. Masalan, selyakalar ekish davrida, g'alla o'rish va paxta
terish kom bayinlari faqat yig'im -terim paytida qisqa davr (1-2 oy)
ishlatiladi.
►Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish mavsumiyligi sababli aylanma
kapital va mablag'lar sarfi hamda maxsulot sotishdan olinadigan pul
tushumlari yil davomida bir m e’yorda bormaydi.
►Qishloq xo'jalik ekinlari o'sishining vegitatsiya davri va tabiiiy
omillari ta'sirida ishlab chiqarish vaqti va ish davri o'rtasida katta farq
mavjud bo'ladi.
Download
