Differensial renta
Differensial renta turlari
Mavjud bo'lish
sababi
Manbai
Differensial renta-l
Vujudga kelish
shart -sharoiti
Differensial renta-l I
Yerlarning tabiiy
unumdorligidagi farqlar
natijasida vujudga keladi.
Yuqori va o'rta cha unum dorlikka ega
b o 'lg a n y e rla rd a h o s il b o 'la d ig a n
qo'shimcha sof daromad.
Foydalanishga ja lb qilingan yerlarning
u n u m d o rlig i va jo y la s h g a n jo y id a
farqlarning mavjud bo'lishi.
Q o'shimcha
kapital sarflash yuli bilan
y e rla rn in g iq tis o d iy u n u m d o rlig in i
oshirish orqali hosil bo'ladi.
Y erga x o 'ja lik o b y e k ti s ifa tid a g i
monopoliya, ya ’ni
barcha yerlarning
m ustaqil to va r ishlab ch iqaruvchila r
tomonidan egallab olinganligi.
Yer rentasining tarixiy shakllari
-►Barshchina - ishlab berish orqali ro'yobga chiqarilgan.
♦•Obrok - yer egalariga mahsulot ko'rinishida to'langan.
> P u l rentasi - mahsulot sotilgandan keyin pul shaklida berilgan.
170
Differensial renta-l ning hosil bo'lishi (shartli misol)
Yer uchast-
kalari
Ishlab
chiqarish
xarajatlari.
(ming
so'm)
O'rtacha
foyda,
(ming
so'm)
Umu
miy,
qiym at
(ming
so'm)
Yalpi
hosil
(tonna)
A lo h id a
ishlab
:hiqaruvchi-
lar
m ahsuloti
qiym ati
(so'm)
Bozor
baho
si,
(so'm)
Yalpi
sotil-
gan
tushum
Diffe
rensial
renta-l,
(ming
so'm)
A
yuqori
unum li
8000
2000
10000
30
333
500
1500C
5000
В o'rtacha
u n u m li
8000
2000
10000
25
400
500
1250d
2500
V past
u n u m li
8000
2000
10000
20
500
500
1000C
X
Differensial renta-l yer uchastkalarining shaharlarga, bozorlarga,
yo'llarga va suv manbalariga joylashgan joyidagi farqlar natijasida ham
vujudga keladi.
Differensial renta-l I ning hosil bo'lishi (shartli misol)
Yer
uchastkasi
(V past unumli)
Umumiy
qiym at,
(ming so'm)
Yalpi
hosil,
(tonna)
M ahsulot
b irlig i
bahosi,
(so'm)
Bozor
bahosi,
(so'm)
Yalpi
sotilgan
m ahsulot,
(ming so'm)
Differensial
renta-ll,
(ming so'm)
1-vil
10000
20
500
500
10000
X
2-yil
12000
40
300
500
20000
8000
Differensial renta-l qishloq xo'jaligini ekstensiv, differensial renta-l I
esa intensiv rivojlantirish natijasida hosil bo'ladi.
Absalyut renta
Qishloq xo'jaligida yerlarga xususiy mulkchilik monopoliyasi
mavjudligi sababli vujudga keladi.
Qishloq xo'jaligida mehnatning kapital va ishlab chiqarish
vositalari bilan qurollanish darajasi pastligi uning vujudga
kelishi uchun shart-sharoit hisoblanadi.
171
Monopol renta
------- ►
Tabiiy sharoiti noyob qishloq xo'jalik mahsulotlari (masalan,
sitrus ekinlar) yetishtirish im koniyatini beradigan yerlarda
hosil bo'ladi.
Qazib oluvchi (undirma)
sanoatda renta
Q azilm a b o ylikla rin in g jo yla sh g a n jo yid a g i fa rq la r n atijasida
vujudga keladi va shu sababli differensial renta shaklini oladi.
Ijara haqi-tarkiban o'z ichiga yer rentasi (R), yer uchastkasida mavjud bo'lgan
asosiy kapitallar amortizatsiyasi (A) va yerga sarflangan
kapital uchun foiz
to'lovlarini (r) oladi.
Download
