Raqobat
shakllari
a s o s i y \ .
belgilari
S o f
raqobat
S o f m onopoliya
Monopolistik
raqobat
Oligopoliya
1. Ishlab
ch iq a ru vch i
(sotuvchi)lar) soni
2. to'siqlam ing
m avjudlik darajasi
Juda ko'p
Yagona
Nisbatan
ko'piroq
Kam sonli
Mavjud
emas
Katta,
taqiqlash
bilan
barobar
Unchalik katta
emas
Katta
Tarmoq ichidagi raqobat-m ahsulot ishlab chiqarish
va sotishda
qulay sharoitga ega bo'lish uchun bir tarmoq korxonalar o'rtasida boradi.
Tarmoq ichidagi raqobat natijasida turli ishlab chiqaruvchilar tovarlaming
individual (alohida) narxi bozor narxiga aylanadi.
Tarmoqlar o'rtasidagi raqobat-tu rli tarmoq korxonalari o'rtasida
yuqori foydaga ega bo'lish uchun boradi.
Bu raqobat natijasida
korxonalarda hosil bo'lgan turli foyda normalari o'rtacha foydaga aylanib
boradi.
Milliy xo'jalik doirasidagi raqobat-natijasida o'rtacha
narxlar va
bozor subyektlarining yalpi milliy (ichki) mahsulotdagi ulushi aniqlanadi.
Jahon x o 'ja lig id a g i ra q o b a t - tu rli d a v la tla r
m illiy ishlab
chiqaruvchilarning jahon bozoridagi mavqeini mustahkamlash uchun
boradi va uning natijasida alohida tovarlaming jahon narxlari shakllanadi
Tartibsiz (stixiyali) raqobat - bozor kuchlarining ta'sirida,
tabiiy
ravishda ro'y beradi.
Tartibga solinadigan raqobat - madaniylashgan tarzda va ma’lum
m e’yorlar doirasida sodir bo'ladi.
Narxning raqobat vositasi sifatida qo'llanilish darajasiga qarab narx
yordamidagi va narxsiz raqobat ajratiladi.
Raqobatlashishda g'ayrioddiy usullar (josuslik, qotillik, zo'ravonlik
va h.k.)ning qo'llanilish darajasiga ko'ra, halol va g'irrom
raqobat
farqlanadi.
143
