Tahriri Maqola
Avvalambor men ‘’Davlat va huquq nazariyasi”fanini nima ekanligini anglashdan oldin,davlat va huquq nima degan savollarga javob berishim kerak. Davlat bu-majburlov kuchiga ega bo'lgan,ya'ni hokimyatga ega bo'lgan o'z fuqarolari shuningdek hududida istiqomat qiluvchi barcha insonlarning manfaatlarini himoya qiladigan,boshqa davlatlar bilan diplomatik aloqalar o'rnatgan siyosiy tashkilotdir. Huquq esa ana shu davlat tomonida o'rnatilgan va u tomonidan himoya qilinadigan,barcha uchun majburiy bo'lgan xulq atvor qoidalar tizimidir. Agar huquqqa oid normalar buzilsa,davlat huquqbuzarlarga jazo va majburlov choralarini ko'radi. Ya'ni huquq davlat tomonida himoya qilinadi va davlat padyo bo'lishi bilan bir vaqtda huquq ham paydo bo'ladi. Bu esa huquq va davlat chambarchas bog'liq ekanligini ko'rishimiz mumkin. Ya'ni davlat bor joyda huquq ham bo'ladi. Davlat va huquq nazariyasi esa-davlat va huquqning vujudga kelishi ya’ni huquq va davlat qachon paydo bo’lgan hozirgi kungacha qanday o’zgarishlar yuz berdi, qanday faoliyat ko’rsatmoqda ya’ni insonlar foydasiga talqin qilinmoqdami va huquqning qanday rivojlantirish kerak ekanligni o’rganadigan fan hisoblanadi. Har bir fanning o’zining predmeti va obyekti bo’ladi. Bunga huquqshunosh Odilqoriyev quydagicha fikr bildirgan “Davlat huquq nazariyasining predmetini ushbu fan bilan o’rganadigan ijtimoiy munosabatlar. Bunday masalalarga davlat va jamiyatning munosabatlari, davlat va huquqning jamiyatdagi o’rni va shu ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishga oid masalalar kiradi” deyilgan. Ya’ni bu Davlat va fuqarolar o’rtasida nimalar bo’lishi lozim, davlatning va huquqning jamiyat uchun nega kerak ekanligini hamda bu masalalarni tartibga solishga oid ijtimoiy munsoabatlar kirar ekan. Obyekt esa davlat va huquq bo’ladi.Biz esa obyekt bilan predmet o’rtasidagi farqni anglashimiz zarur. Davlat va huquq huquqning boshqa tarmoqlari orqaliy ham o’rganiladi. Masalan mehnat huquqini olsak. Mehnat huquqida davlat tomonida fuqarolar uchun qonuniy adolatli mehnat sharoitlari yaratilsa, mehnat huquqi orqali bu ishlarning amalga oshishini ta’minlaydi. Ammo Davlat va huquq nazariyasi fanida obyekt davlat va huquqning nima ekanligi hisoblanadi ya’ni davlat va huquqni o’z nuqtai nazaridan o’rganadi.
Bilamizkiy bu fanning ham o’ziga xos metotlari bor masalan: Metafizik dialektik, analiz, sintez va boshqa metodlar. Saidmuradov Najmiddin Nabijonovichning ‘’Huquq manbalari” maqolasida bu metodlarni ikki guruhga bo’lganligini ko’rdim.Bular Interfaol va Interaktiv metodlar. Interfaol metod bu-talabalarning faollashtiruvchi mustaqil fiklashga undovchi metod hisoblanadi. Bunday metodda o’qtuvchi talabani faollikka chorlaydi. Bu metod ilk bor HBS universitetida 1870-yilda qo’llanilgan ekan. Keyingi metod bu “Brain storming” ya’ni Aqliy hujum metodi. Bu menga yoqqan eng yaxshi metodlardan biri bo’ldi.Bunda shu metodni o’tqazuvchi biron bir muammoli vaziyatni ilgar suradi va auditoryani faol bolishka, bu muammoni hal etishka ya’ni hammani mustaqil fikrlashga undovchi metod hidoblanar ekan.
Xulosa: Biz Davlat va huquq nazariyasida davlatni mohiyatini anglash, huquqqa zamonaviy yondashuv, huquq texnikalari, normativ huquqiy hujjatlar bilan qanday ishlash kerak ekanligini o’rganar ekanmiz.
Takliflar: Ma’ruza vaqtida o’tuvchimiz tomonidan yuqorida ta’kidlaganimdek “Interfaol” va “Aqliy hujum” metodlarini qo’llashini ya’ni bizga turli xil kazus savollar berilishi. Ular bilan qanday ishlash kerak ekanligini tushuntirish va bizni mustaqil fiklashga undash go’yalarini ilgari surgan holda darslar o’tishlarini so’rab qolgan bo’lar edim. Chunki biz hali kazus nima va u qanday yechiladi degan tushunchani ozini anglaganimiz yo’q.
Ishlatilingan manbalar:
1.X.T.Odilqoriyev “Davlat va huquq nazariyasi” darsligidan.
2.Saidmuradov Najmiddin Nabijonovichning “Siyosatshunoslik, Huquq va Xalqaro Munosabatlari Jurnalidan.
|
