Nazariya bu haqiqatning ma'lum bir sohasi haqidagi ishonchli (dialektik ma'noda) bilim, bu tushunchalar va bayonotlar tizimi bo'lib, ushbu sohadagi hodisalarni tushuntirish va bashorat qilish imkonini beradi

Download 35,5 Kb.
Sana	21.05.2024
Hajmi	35,5 Kb.
	#249067

Bog'liq
Nazariya

Naqshlar

Nazariya - bu haqiqatning ma'lum bir sohasi haqidagi ishonchli (dialektik ma'noda) bilim, bu tushunchalar va bayonotlar tizimi bo'lib, ushbu sohadagi hodisalarni tushuntirish va bashorat qilish imkonini beradi.
Hamma faylasuflar ham ishonchlilik nazariyaning zaruriy atributi ekanligiga ishonishmaydi. Shu munosabat bilan ikkita yondashuv ajratiladi. Birinchi yondashuv vakillari, hatto ishonchli bo'lmasligi mumkin bo'lgan nazariya tushunchalariga murojaat qilishsa ham, fanning vazifasi haqiqiy nazariyalarni yaratishdir, deb hisoblashadi. Boshqa yondashuv vakillari nazariyalar haqiqatning aksi emas deb hisoblashadi. Ular nazariyani bilish quroli sifatida tushunadilar. Bir nazariya boshqasidan yaxshiroq, agar u bilimning qulayroq vositasi bo'lsa. Ishonchlilikni nazariyaning o'ziga xos belgisi sifatida qabul qilib, biz bu turdagi bilimni gipotezadan ajratamiz.
Nazariya ilmiy bilimlarning eng yuqori, rivojlangan tashkiloti bo‘lib, u voqelikning ma’lum bir sohasi qonuniyatlarini yaxlit aks ettiradi va ushbu sohaning ramziy modeli hisoblanadi. Ushbu model shunday qurilganki, uning eng umumiy xarakterga ega bo'lgan ba'zi xususiyatlari uning asosini tashkil qiladi, boshqalari esa asosiylariga bo'ysunadi yoki mantiqiy qoidalarga muvofiq ulardan chiqariladi. Misol uchun, Evklid geometriyasining qat'iy qurilishi isbotsiz (aksiomalar) qabul qilingan asosiy tushunchalar va haqiqatlarning bir nechta ta'riflaridan izchil ravishda olingan bayonotlar (teoremalar) tizimini keltirib chiqardi. Nazariyaning o'ziga xos xususiyati shundaki, u bashorat qilish kuchiga ega. Nazariyada ko'plab boshlang'ich bayonotlar mavjud bo'lib, ulardan boshqa bayonotlar mantiqiy vositalar bilan chiqariladi, ya'ni. nazariy jihatdan, haqiqatga bevosita murojaat qilmasdan, ba'zi bilimlarni boshqalardan olish mumkin. Nazariya nafaqat hodisalarning ma'lum doirasini tavsiflaydi, balki ularga tushuntirish beradi. Nazariya empirik faktlarni deduktiv va induktiv tizimlashtirish vositasidir. Nazariya orqali faktlar, qonunlar va boshqalar haqidagi bayonotlar o'rtasida ma'lum munosabatlarni o'rnatish mumkin.
Nazariya- voqelikning ma'lum bir sohasining tabiiy va muhim aloqalarini yaxlit aks ettiruvchi ilmiy bilimlarning eng murakkab va rivojlangan shakli. Nazariya - bu foydalanish jarayonida sinovdan o'tkaziladigan va yaroqliligi bunday ilovalar natijalariga ko'ra baholanadigan vositadir. Har qanday nazariya murakkab tuzilishga ega va bir qator funktsiyalarni bajaradigan haqiqiy bilimlarning (jumladan, aldanish elementlari) ajralmas rivojlanayotgan tizimidir.
Har qanday nazariy tizim, K. Popper tomonidan ko'rsatilgandek, ikkita asosiy narsani qondirishi kerak talablar: 1. Konsistentlik (ya'ni, rasmiy mantiqning tegishli qonunini buzmaslik) va soxtalik - rad etuvchanlik. 2. Tajribali eksperimental tekshirish.
Zamonaviy fan metodologiyasida quyidagi asosiy komponentlar ajratiladi: nazariya elementlari: 1. Dastlabki asoslar - fundamental tushunchalar, tamoyillar, qonunlar, tenglamalar, aksiomalar va boshqalar 2. Ideallashtirilgan ob'ektlar - o'rganilayotgan ob'ektlarning muhim xususiyatlari va munosabatlarining mavhum modellari (masalan, "mutlaq qora tana", "ideal gaz" va boshqalar) P.). 3. Nazariya mantig’i - bu strukturani aniqlashtirish va bilimlarni o’zgartirishga qaratilgan ma’lum qoidalar va isbotlash usullari yig’indisidir. 4. Falsafiy munosabatlar va qadriyat omillari. 5. Muayyan printsiplarga muvofiq ma'lum bir nazariya asoslaridan kelib chiqadigan qonunlar va bayonotlar majmui.
Naqshlar- hodisalar orasidagi barqaror, takrorlanuvchi munosabatlar (bog'lanishlar). Shakllarning ikki turi mavjud: dinamik va statistik. Dinamik muntazamlik - ob'ektning oldingi holati keyingi holatni yagona tarzda belgilab beradigan hodisalar o'rtasidagi bog'liqlik shakli. Statistik bir xil naqsh - har bir alohida ob'ektning emas, balki ularning jamoaviy, bir xil turdagi hodisalar ansambli xatti-harakatlarida ma'lum bir takrorlash. Hodisalar orasidagi takrorlanuvchi munosabat sifatida muntazamlik borliq emas, balki hodisaning atributini bildiradi. Huquqning mohiyatiga, tushunchasiga o`tish qonunning asosi, sababi to`g`risida savol qo`yilganda sodir bo`ladi.

Download 35,5 Kb.