|
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIGA SAVOD O’RGATISH DAVRIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISHNI O’RGATISH
|
| bet | 72/80 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 1,93 Mb. | | #117182 |
Bog'liq Axborot texnologiyaBOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIGA SAVOD O’RGATISH DAVRIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISHNI O’RGATISH
REJA:
Boshlang‘ich sinflarda mualliflik dasturiy ta‘minotlar umumiy tasnifi.
Mualliflik dasturiy ta‘minotlar tahlillari va ulardan foydalanishning ilg’or xorijiy tajribalari.
iSpring dasturi
iSpring dasturida elektron ishlanmalar yaratish.
Boshlang‟ich sinf o‟quvchilariga savod o„rgatish davrida axborot texnologiyalaridan foydalanish.
Маmlakatimizda ta‘lim tizimida maktab fanlarini o’qitishda AKT‘dan samarali foydalanish dolzarb masaladir. Aynan axborot texnologiyalari ta‘limning universal vositasi hisoblanib, nafaqat o’quvchilarda bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirish imkonini beradi, balki shaxsiy xususiyatlarini rivojlantirish, bilishga qiziqishlarini qondiradi.
Pedagogik va psixologik tadqiqotlarda shu narsa ta‘kidlanmoqdaki, AKT o’quvchilarning nazariy, ijodiy va refleksiv tafakkuri rivojlanishiga katta ta‘sir etadi. O’quvchining xotirasida u yoki bu hodisa, jarayonning obrazli ifodalanishi o’quv materialini boyitib, uning ilmiy jihatdan o’zlashtirilishiga yordam beradi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining ta‘lim jarayoniga joriy etilishidan asosiy maqsad — aynan zamonaviy axborot muhiti uchun xarakterli bo’lgan o’quv faoliyatlarining yangi turlarini paydo bo’lishidir.
Ma‘lumki, boshlang’ich ta‘lim — ta‘lim tizimining poydevori hisoblanib, o’quvchilarni o’qitish sifati unga bog’liq bo’ladi va bu boshlang’ich maktab o’qituvchisi zimmasiga katta mas‘uliyat yuklaydi. Uzoq vaqt davomida ta‘lim tizimida boshlang’ich maktab «ko’nikmalar maktabi» bo’lib keldi, ya‘ni o’quvchi keyingi ta‘lim olish uchun o’qish, yozish, hisoblash kabi asosiy ko’nikmalarni o’zlashtirishi kerak bo’lgan ta‘lim bosqichi sifatida qaralgan. Bugungi kunda boshlang’ich maktab boshqacha tasavvur etiladi. Bugungi kunda u ta‘lim tizimida bolaning birinchi tajribasi — ta‘lim olish kuchlarini sinash joyi bo’lib qolishi kerak. Ushbu bosqichda faollikni, mustaqillikni rivojlantirish, idrok etish faolligini saqlab qolish va bola ta‘lim dunyosiga shaxdam kirib borishi uchun sharoitlar yaratish, uning salomatligini va emotsional xususiyatlarini mustahkamlash muhim. Bugungi kunda o’quvchilarning aynan mana shu sifatlari ta‘lim jarayoniga AKT‘ni joriy etish bilan rivojlanayotganligining guvohi bo’lmoqdamiz. O’z faoliyatimizda ta‘lim jarayoniga axborot texnologiyalarini joriy etib, ulardan foydalanib va o’quv jarayonida AKT‘dan foydalanish bo’yicha ma‘lum tajribalarni to’plab bormoqdamiz.
Ахborot texnologiyalaridan foydalanish bo’yicha tajribam an‘anaviy dars doirasida AKT‘ni didaktik jihatdan to’g’ri qo’llanilgan hollarda o’quv jarayonini individuallashtirish va differensatsiyalash uchun cheklanmagan imkoniyatlar paydo bo’lishini ko’rsatdi. Ular o’quvchilarga axborot manbalaridan foydalanish imkonini beradi, mustaqil ishlar samaradorligini oshiradi, ijodkorlik, malaka va ko’nikmalarni egallash va mustahkamlash uchun umuman yangi imkoniyatlar beradi, ta‘limning yangi shakllari va metodlarini amalga oshirishga imkon beradi.
Har bir o’quvchida shaxsiy o’quv yo’nalishini rivojlantirishni ta‘minlaydi. O’quv jarayonida uni muvaffaqiyatli bilim olish uchun zarur bo’lgan asosiy jarayonlar sifatida fikrlashni, tasavvurni rivojlantirishga yo’naltirilgan katta o’zgarishlar sodir bo’ladi; o’quvchilarning idrok etish faoliyatlarini samarali tashkil qilish ta‘minlanadi.
АKT‘dan foydalanilganda ta‘limda shaxsga-yo’naltirilgan yondashuvni amalga oshirish oson bo’lib qoldi, butun o’quv jarayonini samarali tashkil qilish imkoniyati paydo bo’ldi. Dars jarayonida tayyor multimediali mahsulotlari va kompyuter ta‘limi dasturlaridan, o’quv va sinfdan tashqari ishlarda Internet tarmog’i vositalaridan foydalanib, multimediali ta‘lim dasturlari va taqdimotlar, loyihalar yaratildi. Axborot texnologiyalarini barcha o’quv fanlarda qo’llash mumkin. Darslarda o’quv va o’yin dasturlaridan foydalanish katta samara beradi. Ona tili va Rus tili darslarida savodxonlikni oshirish bo’yicha mashqlar yordam beradi, bunda bolalar kompyuterlarda turli xildagi laboratoriya topshiriqlarni bajaradilar. Boshlang’ich sinflar o’quvchilari uchun turli didaktik materiallar to’plamidan foydalanib, ko’rgazmali-mashq, nazorat-mashqlari va test sinovlari modullari kiritilgan aralash kompyuter dasturlarini tayyorlash mumkin. Unga fanga oid qoidalarni joriy o’rganish va umumlashtirilgan takrorlash uchun uchta variantlarda berilgan grammatika-orfografik mavzular bo’yicha boy va turli-tuman materiallardan foydalanish yaxshi samara beradi.
1-sinfda o’qish darsida elektron o’quv qo’llanmalari tayyorlab, foydalanish mumkin. Unda so’zni tovushli-harfli tahlil qilish, so’zning bo’g’inlari tuzilishi, ba‘zi orfogrammalar o’rganilishi turli qiziqarli ko’rgazmali va ovozli material berish mumkin. Yorqin rasmlar, g’aroyib, qiziqarli topshiriqlar kichik yoshdagi o’quvchilarda ona tiliga qiziqishni oshirishga yordam beradi, o’yin shaklida o’quv materiali bilan tanishish imkonini beradi, o’zini nazorat qilish va o’quv refleksiyasi uchun keng imkoniyatlar taqdim etadi. Ushbu qo’llanma bo’yicha ta‘lim jarayonini differensiatsiyalashga turli darajadagi murakkablikdagi topshiriqlarni tanlab olish yordamida erishiladi. Savodxonlikka o’qitish bo’yicha tematik rejalashtirishni ishlab chiqishda rejalashtirishga tegishli elektron mavzular va bo’limlarni kiritish mumkin. Dars rejasini ishlab chiqishda frontal, individual va guruhli ishlash uchun kompyuterni qo’llash maqsadga muvofiq bo’lgan dars bosqichlarini ishlab chiqish lozim.
Matematika darslarida «O’yinli masalalar» dasturlarini tayyorlab, foydalanish mumkin. Boshlang’ich sinfda o’rganiladigan ko’plab mavzular bo’yicha turli materiallar berilgan. Turli murakkablik darajasidagi turli xildagi topshiriqlar har bir o’quvchining idrok etish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Masalalarni yechishda kompyuterli animatsion slaydlardan foydalanish darsning qiziqarliligini oshiradi. Ularning ustunlik tomonlari istagan paytda masalaning boshiga qaytish mumkin, uning alohida qismlarida to’xtalish, o’quvchilar bilan suhbatlashish, ularning fikrlarini tinglash mumkinligidan iborat. Boshlang’ich sinflarda harakatlanishga animatsiyali masalalar bilan slaydfilmlarni qo’llash mumkin. Shunday slaydlarni yaratish uchun Internetdan olingan animatsion kartinkalardan foydalanish mumkin.
Barcha o’quv fanlarida test topshiriqlaridan foydalanish zarur. Testlardan dastlab faqat bosma ko’rinishidagisidan foydalangan bo’lsak, hozirda ularni kompyuterda terib, har bir o’quvchi bilan shug’ullanish mumkin. AKT‘dan foydalanish yillari davomida 1-sinfdan 3-sinfgacha matematika, badiiy o’qish, ona tili, deyarli barcha mavzulari va boshqa o’quv fanlari bo’yicha qator turli testlarni tayyorlash mumkin. Endi darslarda faqat bosma shakldagi emas, balki kompyuterli testlardan foydalanish zarur. Ular bajarib bo’lishi bilan darhol bahosini olishga imkon beradi, bahoni kompyuterning o’zi taqdim etadi, u yoki bu mavzu bo’yicha kamchiliklarini aniqlashlariga imkon beradi.
«Tabiatshunoslik» fani bo’yicha barcha mavzulari bo’yicha kompyuter testlarini ishlab chiqish mumkin. Masalan: «O’lkamiz suv havzalari», «Ona zamin», «O’rmon va dalalar — tabiat boyligi», «Qishloq xo’jaligi sohalari», «Bizning o’lka», «Yer osti boyliklari», «O’lkamiz hududiy tuzilishi», «O’lka chorvachiligi va o’simliklari» va boshqalar. Ona tili bo’yicha o’rganiladigan so’z leksik mazmunini talqin qilishda va birliklarni turlarga ajratishda o’quvchilarda qiyinchiliklar tug’diradi. Bular: antonimlar, sinonimlar, omonimlar. Testlar orqali o’quvchilarning leksik imkoniyatlari rivojlanadi, so’zning to’g’ri va ko’chma ma‘nosini topishga, sinonimlarni to’g’ri tanlashga, sinonimlar, antonimlar va omonimlarni farq qilishga o’rgatadi. Antonimlar bilan ishlashga bag’ishlangan «Teskari o’yin» testidan foydalanish o’quvchilarga darsni tushuntirishga samarali ta‘sir etadi.
Asosiysi: test topshiriqlarini bajarishda o’quvchining ko’zi, miyasi va qo’llari ishtirok etadi, o’yin elementlari esa ularda bajarayotgan ishlariga qiziqishni rivojlantirishga va demak, ta‘lim jarayoni jadalligi kerakli darajasini ta‘minlashda muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Testlardan tashqari krossvordlar, sxemalar, jadvallardan foydalaniladi, o’quvchilar dars materiallarni mustaqil o’rganishda bevosita kompyuterda ishlaydilar.
Barcha o’quv fanlarida qo’shimcha va rivojlantirish materiallari sifatida ko’plab videofilm hamda fotolavhalar bilan o’lkashunoslik materialidan foydalanish mumkin.
Microsoft Power Point dasturlari yordamida yaratilgan taqdimotlar ta‘lim jarayonida AKT‘dan foydalanish juda samarali shakli hisoblanadi. Taqdimotda asosiysi — axborotliligi, ko’rgazmaliligi, qiziquvchanligi hisoblanadi. Mazkur dastur orqali turli mavzu va fanlar bo’yicha taqdimotlar yaratishda fotosuratlar, rasmlar, animatsiya, qo’shimcha axborotlardan foydalanish mumkin.
Maktabda mavjud bo’lgan Internet tarmog’i ishimizda katta yordam ko’rsatadi. Internet — bu global axborot tizimi ekanligi barchaga ma‘lum. U elektron pochta, izlash tizimlarini o’z ichiga oladi va turli axborot resurslaridan foydalanish imkonini beradi. Undan kerakli axborotlarni topish, qayta ishlab chiqish va ularni ko’paytirib, barcha kompyuterlarga o’rnatib bolalarga mustaqil juftlikda, guruhda, individual ishlashni taklif etish mumkin. O’quvchilarga turli xildagi topshiriqlarni taklif etish: tadqiqot o’tkazish, asosiysini tanlash, taqdimot tayyorlash, jadvalni to’ldirish imkoni paydo bo’ladi.
Axborot olishning boshqa bir usuli — dars davomida bevosita Internetdan axborot olish hisoblanadi. Internetdan avvaldan kerakli materialni topish, darsda esa uni o’quvchilarga ko’rsatish mumkin. Ishni o’rganilgan material bo’yicha dialog ko’rinishida olib borish mumkin. Boshlang’ich sinf o’quvchilari Internetdan mustaqil foydalanishni, kerakli axborotni tanlashni, uni saqlab qolish va taqdimotlar tuzish yoki turli xildagi loyihalarni ishlab chiqish va bajarishda keyingi ishlarida foydalanishni biladilar. 2-sinfdanoq o’quvchilar faqat daftarda emas, balki bevosita kompyuterda ham topshiriq-larni bajara oladilar. O’quvchilar kompyuter bilan ishlash birinchi ko’nikmalarni oladilar, o’zlarining nazariy bilimlarini doimiy chuqurlashtirib va amaliy ko’nikmalarini takomillashtirib boradilar.
Boshlang’ich sinflarda fikrlash operatsion uslubini shakllantirishda informatika kursining roli juda muhim. Informatikaning ushbu roli harakatlari tuzilishini rejalashtirish, axborot izlash, muloqotni rejalashtirish, axborot modellarini qurish, faoliyatni vositalashtirish kabi dastlabki ko’nikma va malakalar to’plami ko’rinishida qaraladi. Kompyuterni o’qishda yordamchisi, ijodkorlik, o’zini ifoda etish va rivojlantirish vositasi sifatida tushunish katta ahamiyatga ega. Katta sinflar o’quvchilarida fikrlash uslubi shakllanib bo’ladi, yangi shakllarini ular qiyinchilik bilan qabul qiladilar. Ushbu kurs o’quvchini SHK‘da axborot bilan amaliy ishlashga o’rgatishi kerak. Boshlang’ich maktabda kompyuterni o’zlashtirib o’quvchilar undan o’z faoliyatlari vositasi sifatida boshqa sinflarda ham foydalanishlari mumkin, kompyuterni qo’llash bilan olib boriladigan darslar ularda qiyinchilik tug’dirmaydi.
Katta sinflarda informatika darslarida albatta kompyuterdan foydalanish ushbu dasturni amalga oshirish zarur sharti hisoblanadi. Kompyuterdan odatda yangi materialni muhokama qilishda elektron doska sifatida foydalanaman. Bundan tashqari, o’quv o’yinlarini tashkil qilish hamda individual ta‘lim va kompyuterli praktikumni tashkil qilishda foydalaniladi. Ta‘lim natijasida o’quvchilar o’quv va oddiy amaliy masalalarni yechish uchun kompyuterdan foydalanish: fayllar bilan oddiy operatsiyalarni amalga oshirish (yaratish, saqlab qolish, izlash, dasturni ishga tushirish); dasturlarda amaliy topshiriqlarni va ijodiy ishlarni bajarishni biladilar: Word Pad, Microsoft Power Point, Microsoft Excel, Microsoft Word; keng foydalaniladigan dasturlarni ishga tushirish: kompyuter ekranida matnli va grafik redaktor, trenajerlar, testlar; matnlar va tasvirlar (axborot), obyektlar bilan ishlash; izlash, oddiy o’zgartirishlarni, saqlash, foydalanish va axborot hamda ma‘lumotlarni uzatishni amalga oshiradilar, mundarija, yo’l ko’rsatuvchi, kataloglar, spravochniklar, internetdan foydalanib, kompyuter yordamida kichik loyihalar va taqdimotlar yaratadilar.
Shunday qilib, ushbu kursni boshlang’ich maktabda o’rganish o’quv jarayonini modernizatsiyalash, samaradorligini oshirish bilan birga, har bir o’quvchining individual qobiliyatlarini hisobga olib, uni tabaqalashtirishga imkon beradi. Taklif etilayotgan kurs o’qituvchiga ta‘limni erkin boshqarish va o’quv axborotlarini taqdim etish turli usullarini qo’llash imkonini beradi.
Kursda loyiha-tadqiqotchilik faoliyatiga alohida o’rin ajratilgan. O’quvchilarning loyihachilik faoliyatlari mustaqil tadqiqotchilik malakalarini, ijodiy qobiliyatlarini va mantiqiy fikrlashlarini rivojlantirishga yordam beradi; o’quv jarayonida olgan bilimlarini birlashtiradi va o’quvchilarni aniq hayotiy muhim masalalarni hal qilishda ishtirok ettiradi, ta‘lim sifatini oshirish, o’qituvchilar va o’quvchilar munosabati uslublarini demokratlashtirishga yordam beradi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari o’quvchilarni qiziqarli olamga olib kirishda o’qituvchining imkoniyatlarini kengaytiradi, bunda o’quvchilar axborotlarni mustaqil ravishda izlab topadilar, oladilar, tahlil qiladilar va boshqalarga yetkazadilar. Bolani axborot bilan ishlashga, o’qishga o’rgatish — zamonaviy boshlang’ich sinflarning muhim vazifasi hisoblanadi. Boshlang’ich sinflar ta‘lim jarayonida AKTdan foydalanish faqat asosiy yo’nalishlari shakllanadi. O’quvchilarning sinfdan tashqari ishlarini tashkil etishda AKT‘dan keng foydalanish birinchi navbatda, bu turli hisobotlarni tayyorlash, sinfdan tashqari tadbirlarni o’tkazish va shu kabilardan iborat bo’ladi.
|
| |
