Murakkab jarayonlarning elektron ishlanmalari

Turli hil murakkab jarayonlarni, tabiatda sodir bo’la-digan hodisalarni amalda qay tarzda kechishini ko’rsatuvchi o’quv filmlarining elektron ishlanmalari ularni kompyuter ekranida ko’rish, tasavvur va tushunish imkoniyatini yaratadi.

An’anaviy darsliklar, o’quv qo’llanmalari, ma’ruza matnlari va boshqa o’quv-uslubiy ishlanmalarda keltirilgan murakkab tehnologik jarayonlarni tajriba orqali yoki bevo-sita ishlab chiqarish sharoitida kuzatish imkoniyati mavjud emas. Bunday murakkab jarayonlarni to’la o’rganish maqsadida ularni amalda qay tarzda kechishini ko’rsatuvchi elektron ishlanmalarni yaratish ijobiy natijalarni beradi. Bu o’z navbatida fizikaviy, kimyoviy jarayonlarning vaqt davomida o’zgarishini ko’rsatishda, noyob va qimmatboho qurilmalar, materiallar, reagentlarni talab qiluvchi hamda insonning sog’ligi va hayoti uchun havfli ob’ekt va jarayonlarni komyuterli modellashtirish va ularni ko’rgazmali ko’rsatish imkoniyatini yaratadi.

Elektron darslik - bu predmet sohasini kompyuter hotirasiga adekvat akslantirish imkoniyatini beruvchi va ahborotni kompyuter hotirasiga kiritish boskichida ham, foydalanuvchiga bilimni uzatish maksadida natijani olish boskichida ham foydalanuvchi bilan kompyuter urtasidagi mulokotni amalga oshirish imkonini beruvchi dasturlar kompleksidir

• 
  Prezentastiya qismi – kursning asosiy informastion qismi ifodalanadi.
  

• 
  Mashq qismi – olingan bilimlarni mustahkamlashga qaratilgan
  

• 
  Testlar qismi - o’quvchi bilimini ob’ektiv baho lashni o’tkazishga imkon beradi.
  

• 
  Zudlik bilan teskari aloqani amaliy ta’minlaydi (interElektron qo`llanmalar ivlik hossasi)
  
• 
  Tezlik bilan zaruriy ahborotni izlashga yordam beradi (oddiy darslikda bu izlash qiyin bo’lishi mumkin)
  
• 
  Nafaqat matnni ekranda chiqaradi, balki gapirib beradi, ko’rsatadi, modellashtiradi va h.k.. – aynan shu erda multimediya tehnologiyalarining ustunligi namoen bo’ladi.
  
• 
  Muayyan shahsga mos tarzda, muayyan bo’lim bo’yicha bilimni tezda tekshirish imkoni mavjud bo’ladi (muayyan o’quvchiga moslab sozlash).
  
• 
  Zaruriy o’quv ma’lumotlarni yangilab turish mumkin, masalan Internet yordamida (ahborotni Elektron qo`llanmalar uallashtirish prinstipi)
  

• 
  Tanlangan kurs yoki predmet soha bo’yicha axborotlar yaxshi tuzilmalangan bo’lishi lozim
  
• 
  O’quv kursining tuzilmaviy elementlariga (gippermatn, namoyishlar, audio va videoizohlar yoki videonamoyishlarga ega bo’lgan) mos kelishi lozim.
  
• 
  ED asosiy fragmentlari matn bilan bir qatorda ma’ruzachi tomonidan aytilgan audio va videoyozuvlardan tarkib topishi lozim
  
• 
  Matnning zaruriy lavhalarini printer orqali bosmadan chiqarish imkoniyati majud bo’lishi lozim.
  
• 
  Murakkab modellar va qurilmalarni ifodalovchi namoyishlar uning alohida elementlari bo’yicha kursor harakati bilan paydo bo’ladigan va yo’qoladigan tez yordam tizimi bilan ta’minlangan bo’lishi lozim.
  
• 
  ED ko’poynali interfeysdan foydalanish tavsiya etiladi. Bunda har bir oynada bog’langan ahborotlar ifodalanadi.
  
• 
  Matniy qism ko’psonli gippermatn bilan ta’minlangan bo’lishi lozim. Bundan asosiy maqsad zaruriy ahborotni topish vaqtini qisqartirish, hamda kuchli izlash markazi va indekslarga ega bo’lishdan iborat.
  
• 
  Istiqbol elementi sifatida tanlangan predmet sohasi bo’yicha ihtisoslashgan (izohli) lug’atni qo’shib qo’yish mumkin.
  
• 
  Tushuntirishi qiyin bo’lgan matn tarzida ifodalangan kurs bilimlari qo’shimcha videoahborot yoki animastiyalangan kliplar bilan ta’minlangan bo’lishi kerak
  

• 
  Foydalanuvchi.
  
• 
  Foydalanuvchining interfeysi.
  
• 
  Berilgan ma’lumotlar bazasi ( BMB).
  
• 
  BMB muharriri
  
• 
  Bilimlar bazasi ( BB)
  
• 
  BB muharriri
  
• 
  analitik
  
• 
  mutahassis
  

Bilimlar bazasi muharriri - mulokot rejimida analitikka bilimlar bazasini kurish imkoniyatini yaratuvchi dastur.U ichma-ich joylashgan menyular tizimi, bilimlarni ifodalovchi til-ning koliplari, yul-yurik kursatuvchi (help - rejimi ) va bi-limlar bazasi bilan ishlashni osonlantiruvchi boshka hizmat kursatuvchi vositalarni uz ichiga oladi

Analitik - bu predmet soha mutahassisi va bilimlar bazasi urtasida oralik bufer rolini bajaruvchi bilimlarni takdim etish buyicha mutahassis. ED - inson faoliyatini almashtirish hususiyatiga ega. (U ukituvchi faoliyatining) ma’lum bir funkstiyalarini almashtirish uchun yaratiladi. Shu sababli uni «ekspert tizim» deb karash mumkin. Shuningdek ED «urgatuvchi tizim» hamdir.

ED ni barpo etuvchilar guruhi kamida 3 ta kishidan iborat bulishi kerak:

• 
  Predmet soha mutahassisi – ED yaratilayotgan predmet sohani puhta egallagan, darslik ma’ruza matnini yozgan mutahassis
  
• 
  Analitik - sstenariya yozuvchi
  
• 
  Dasturchi (dasturchilar guruhi) - zamonaviy kompyuterlarda dastur yozuvchi mutahassis
  

• 
  An’anaviy dasturlash tillari:
  

• 
  Sun’iy intellekt tillari:
  

• 
  Mahsus dasturiy instrumentariy.
  

FRL ( Frame Representation Language )

KRL (Knowledge Representation Language )

ARTS va boshkalar.

• 
  «Kobiklar»- ED kobigi, ya’ni bilimlar bazasisiz tayyor ED. Kobiklarning ustunligi shundaki, ular tayyor ED yaratish uchun dasturchi-ning ishini umuman talab kilmaydi. Fakat predmet sohadagi bilimlar bazasini tuldirish uchun mutahassisning ishtirokigina talab kilinadi.
  
• 
  Aralash (gibrid) yondashuv
  

1) Muammoni identifikastiyalash (aniklash va nomlash):

• 
  Zaruriy resurslar (vElektron qo`llanmalar , odamlar, EHM va hokazolar)
  
• 
  Bilimlar manbai (kitoblar, kushimcha mutahassislar, uslublar va boshkalar)
  
• 
  Hozirgacha mavjud bulgan uhshash EDlar.
  
• 
  Maksadlar.
  
• 
  Echiladigan masalalar sinfi va hokazo