Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali №17

Download 145,31 Kb.
bet	1/2
Sana	25.05.2024
Hajmi	145,31 Kb.
	#253205

1 2

Bog'liq
oliy-o-quv-yurti-talabalarining-axborot-kompetentsiyasini-shakllantirish-usullari

Kalit so’zlar
Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali №17

“Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali №17

OLIY O’QUV YURTI TALABALARINING AXBOROT KOMPETENTSIYASINI SHAKLLANTIRISH USULLARI

B.S.Azamxonov, M.M.Burxonova TATU Farg’ona filiali https://doi.org/10.5281/zenodo.7588180

Annotatsiya: Ushbu maqolada oliy o’quv yurti talabalarining axborot kompetentsiyasi shakllantirishni bir nechta usullari ko’rib chiqilgan. Axborot kompetensiyalarni rivojlantirishda qo’llaniladigan zamonaviy vositalar va tavsiyalar keltirilgan.
Kalit so’zlar: kompetensiya, axborot kompetensiya, kompetensiyani baholash, kompetensiyani loyihalash.

Zamonaviy kompyuter va axborot tizimlari rivojlanishi sharoitida ish beruvchilarning oliy ta'lim muassasalari bitiruvchilariga qo'yiladigan talablarini o'zgartirdi. Eng muhim talablardan biri bu universitet bitiruvchisining axborot texnologiyalaridan foydalanish va axborot kompetentsiyasiga ega bo'lish qobiliyatidir. Bugungi kunda intellektual mehnat bozorida yuqori darajadagi axborot madaniyati va malakasiga ega bo'lgan mutaxassislar talab yuqoridir.[1,3]

Zamonaviy mutaxassislar kompyuterlar, telekommunikatsiyalar va boshqa vositalar yordamida ma'lumotlarni olish, qayta ishlash va ulardan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lishi kerak. Hayot davomida bilimlarni yangilashga tayyor bo'lgan shaxsni shakllantirish asosiy vazifalardai biridir. Kerakli ma'lumotlarni tanlash, tizimlashtirish, uni yuqori darajada o'zlashtirish, tobora ortib borayotgan axborot oqimida harakat qilish qobiliyati universitet bitiruvchisining muhim sifatidir. Buning uchun u axborot kompetentsiyasiga ega bo'lishi kerak. Pedagogik adabiyotlarda kompetentsiya va kompetentsiyalarni tushunish bo'yicha turli xil qarashlar mavjud.
Kompetentsiya-funktsional savodxonlik darajasida ularni amalga oshirishga nazariy va amaliy tayyorgarlikda aks ettirilgan fandagi bilimlar, ko'nikmalar, tajribalar to'plami asosida shakllangan shaxsning takomillashgan sifatlaridan biridir. Kompetentsiya kognitiv, ob'ektiv-amaliy va shaxsiy tajribaning sintezi sifatida ko'rib chiqiladi va insonning ma'lum bir amaliy faoliyatda qo’llay olish qobiliyati sifatida qaraladi.[2]
Shu bilan birga, talabalar o'rtasida axborot kompetentsiyasini shakllantirish va rivojlantirishga alohida e'tibor qaratish lozim. Ko'rinib turibdiki, kelajakdagi mutaxassisga nafaqat umumiy ta'lim va kasbiy bilimlarni, balki axborot

“Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali №17

kompetentsiyasining etarli darajasini va shuning uchun axborot madaniyatini ta'minlash uchun kasbiy tayyorgarlikning mazmunini shu tarzda o'zgartirish kerak.

Bunda "Informatika" fani o'rganilayotgan barcha o'quv fanlarining ma'lum bir tarkibida maxsus sintez qiluvchi "meta-fan" sifatida muhim o'rinni egallashi kerak.[3] Ishlab chiqarishni jarayonlarini avtomatlashtirish va axborot tizimlari orqali boshqarish natijasida oliy o’quv yurtlariga kelajakdagi kasbiy faoliyatida kompyuter texnologiyalaridan samarali foydalanadigan mutaxassislarni tayyorlash vazifasini qo'ydi. XXI asr axborot jamiyatida faqat universitet dasturlarining asosiy kurslarini o'zlashtiribgina qolmay, an'anaviy va noan'anaviy vaziyatlarda o'rganilgan bilimlarni qo'llashni o'rganadigan mutaxassislar muvaffaqiyatga erishishga umid qilishlari mumkin. Va eng muhimi, universitet bitiruvchilari ma'lumot bilan mustaqil ishlash ko'nikmalarini shakllantiradilar. Bugungi ish beruvchilar mustaqil ravishda tahlil qilish, turli muammolarni hal qilishda malakali va ijodiy fikrlashni biladigan bunday malakali mutaxassislarga qiziqishqlari yuqoridir. Amaliyot shuni ko'rsatyabdiki, talabalarni mustaqil ravishda o'qitishga va ularning o'quv va kognitiv faoliyatini oqilona tashkil etishga etarlicha e'tibor berilmayabdi. Shu sababli, oliy ta’lim bitiruvchilari doimiy ravishda yangilanib turadigan yangi axborot texnologiyalari
tizimiga tezda moslasha olishlari qiyinlashmoqda.
Hozirgi vaqtda axborot texnologiyalarining rivojlanishi talabalarga sifat jihatidan yangi imkoniyatlarni taqdim etmoqda, bu esa o'z navbatida axborot kompetentsiyasini rivojlantirishga olib keladi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari iqtisodiyot, fan, ta'lim, madaniyat, siyosat, shuningdek ekologik va milliy xavfsizlikni ta'minlash, maishiy sohaga tobora keng tadbiq etilmoqda. Birinchi o'rindagi vazifalardan biri talabalarga ta’lim berish jarayonida axborot kompetentsiyasini shakllantirib borish va shu orqali bitiruvchilarni axborotlashgan jamiyatiga moslashib borishini ta'minlashdir.
Bugungi kundagi axborotlashgan jamiyatida inson nafaqat o'zi, balki boshqa shaxslar tomonidan to'plangan katta hajmdagi ma'lumotlarni xam idrok etishi va qayta ishlashi kerak bo’ladi. Shaxsninig asosiy faoliyat turlaridan biri kompyuter va axborot texnologiyalariga asoslangan ma'lumotlar to’plami bilan tezkor va sifatli ishlash, ya'ni inson o'z oldiga qo'yilgan vazifani hal qilishda takomillashgan, tizimli harakat usullarini tanlashga intilishi kerak. [1-3]
Talabaning axborot kompetentsiyasi uchta tarkibiy qismdan iborat: bilish, o'quv va kelajakdagi kasbiy faoliyatda qo'llash, mustaqil ravishda axborot kommunikatsiya texnologiyalari bilan ishlashdir.
Evropa ta’lim kengashi ta’lim sifatining mezonlarini qamrab oluvchi kompetensiylarning asosiy muhim beshta guruhini aniqlab oldi:

Siyosiy va ijtimoiy kompetensiyalar;
Ko'p madaniyatli jamiyat hayotiga hayotga kompetensiyalar;

“Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali №17

Og'zaki va yozma muloqotga ega bo'lishni belgilovchi kompetensiyalar;
Axborotlashgan jamiyatining paydo bo'lishi, yangi texnologiyalarga ega bo'lish, ulardan foydalanishni tushunish bilan bog'liq kompetensiyalar;
Doimiy o’qish va qayta malaka oshirib borish natijasida shakllanuvchi kompetensiyalar;

Download 145,31 Kb.

1 2

Download 145,31 Kb.