TANQIDIY FIKRLASH – KELAJAK KASBLARINING MUKAMMAL
POYDEVORI
Nazarov Toshpo’lat
Jizzax Davlat Pedagogika Instituti, Maktab menejmenti kafedrasi o’qituvchisi
Bobobekov Jamol
Jizzax Davlat Pedagogika Instituti, Maktab menejmenti, 1-kurs talabasi
Annotatsiya
Mazkur maqolada inson tafakkurini shakllantiruvchi tanqidiy fikrlash
dolzarbligi, uning mohiyati, uning turlari va bosqichlari, texnologiyalari haqida
fikr yuritildi. Maqolada tanqidiy fikrlash sohasining asoslari va mexanizmlari
yoritilgan.
Kalit so’zlar: Prezident maktablari, tanqidiy fikrlash, tanqidiy fikrlash
uslubi, axborot, ichki kechinmlar va tashqi olam o’rtasidagi muvozanat.
Аннотация
В статье обсуждается актуальность критического мышления, его
сущность, виды и этапы, технологии, формирующие мышление человека. В
статье описаны основы и механизмы критического мышления.
Ключевые слова: Президентские школы, критическое мышление,
методы критического мышления, информации, переживания между
внутренним и внешним миром.
Annotation
This article discusses the relevance of critical thinking, its essence, types and
stages, technologies that shape human thinking. The article describes the basics
and mechanisms of critical thinking.
Key words: Presidential schools, critical thinking, critical thinking method,
information, the balance between inner experiences and the outer world.
So’nggi yillarda ta’lim tizimining umumta’lim bosqichida tanqidiy fikrlashni
o’rgatish, o’qitish ishlari qizg’in tus oldi. Ayniqsa, muxtaram Yurtboshimizning
“Prezident maktablarini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida” 2019-yil 20-
fevraldagi PQ-4199-sonli qarori natijasida yurtimizda tashkil etilayotgan Prezident
maktablarida ta’limni davom ettirish niyatida bo’lgan o’quvchi-yoshlarni
imtihonga tayyorlashda aynan tanqidiy fikrlashga doir bilimlarga ehtiyoj keskin
oshdi.
Yurtboshimiz
mamlakatimizni
2016-yilda
ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-yilga mo’ljallangan iqtisodiy
dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar
Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasida:
“…Bugun mamlakatimizning barqaror rivojlanish yo‘lida izchil ilgarilab
borishini tahlil qilar ekanmiz, o‘tgan yili prinsipial muhim islohotlarni amalga
oshirish bo‘yicha qat’iy qadamlar qo‘yildi, deb aytishga barcha asoslarimiz bor.
Bu islohotlarning asosiy maqsadi – aholi uchun munosib hayot darajasi va sifatini
ta’minlashdir. Jadal va barqaror rivojlanishga qaratilgan bu siyosat bundan keyin
ham so‘zsiz davom ettiriladi. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik har bir rahbarni – bu Bosh vazir yoki uning o‘rinbosarlari bo‘ladimi,
hukumat a’zosi yoki hududlar hokimi bo‘ladimi, ular faoliyatining kundalik qoidasi
bo‘lib qolishi kerak. Endi har birimiz, eng avvalo, davlat boshqaruvi organlari
rahbarlarining vazifasi – o‘zimiz mas’ul bo‘lgan soha va tarmoqda ishlarning
ahvolini tanqidiy baholash asosida zimmamizga yuklatilgan vazifalarni mas’uliyat
bilan bajarishni ta’minlashdan iborat. Shunday davr keldi”, - deya ta’kidlab
o’tganlari bejiz emas.
Tanqidiy fikrlash insonning dunyoqarashida keskin burilish yasaydi. Tabiat
va jamiyatda bo’layotgan voqea-hodisalarning asl mohiyati namoyon bo’la
boshlaydi. Tanqidiy fikrlash muvaffaqiyat qozonishga, baxtli yashashga, mo’may
daromad topishga, hurmat qozonishga xizmat qiladi.
Tanqidiy fikrlash - bu axborotni tahlil qiluvchi, olingan ma’lumotlarni
umumlashtiruvchi va o’quv jarayonini o’zida aks ettiruvchi ochiq fikrlashdir.
Tanqidiy fikrlash orqali atrofda bo’layotgan har qanday jarayonning sodir bo’lish
sababi, davomiyligi hamda oqibati (natijasi) to’g’risida asosli xulosalar yaratish
mumkin. Tanqidiy fikrlash ko’nikmasiga ega bo’lish, albatta, juda katta mehnat
talab etadi. Buning uchun, avvalo, chuqur bilimga ega bo’lish, egallangan bilimlar
ustida mustaqil ravishda analiz-sintez jarayonlarini amalga oshirish, har bir
tushunchaga mantiqan yondoshgan holda hukm va xulosalar chiqarish lozim.
Hozirgi kunda zamonaviy axborot manbalarining jadal rivojlanayotganligi
va ma’lumotlarning juda tezlik bilan ommalashish ehtimolining yuqorigini
inobatga oladigan bo’lsak, bizga yetib kelayotgan ma’lumotlarning ishonchli
hamda asosli ekanligi birlamchi muammoga aylanmoqda. Ma’lumotlarning
axborot darajasida aniq ekanligi biz uchun juda muhim.
Muammoning ijobiy yechim topishi nafaqat yangi g’oyalarga, balki ularning
qanchalar foydali ekanligiga ham bo’g’liq. Bu ko’nikma orqali g’oya-fikrlarni
baholaymiz, eng yaxshilarini saralaymiz va hayotimizni o’zgartirish uchun
foydalanamiz. Tanqidiy fikrlaydigan odam go’ya va fikrlarni yaxshi tushunadi.
Natijada u dunyoni boshqalardan ko’ra yaxshiroq va tezroq anglaydi. Masalan, siz
biror ob’yekt xususida fikr bildirayotgan do’stlaringizning fikriga qo’shilmagan
vaziyatingizda siz ularnig shubhalariga shubha qila boshlaysiz va bu
shubhangizning aniq ekanligini isbotlashga urinasiz, izlanasiz va muvaffaqiyat
qozonasiz. Bu tanqidiy fikrlashning bir ko’rinishi.
Tanqidiy fikrlash – bu muammoni hal qilish uchun ma’lumotlardan aniq va
oqilona foydalana olish, qo’shimcha ma’lumotlar toppish ko’nikmasidir.
Professional ta’lim tizimini ilg‘or xorijiy tajribalar asosida takomillashtirish,
boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus professional ta’lim bosqichlarini joriy qilish
orqali mehnat bozori uchun malakali va raqobatbardosh kadrlar tayyorlash hamda
mazkur jarayonga ish beruvchilarni keng jalb qilish maqsadida
Prezidentimiz
Sh. M. Mirziyoyevning 2019-yil 6-sentyabrdagi “Professional ta’lim tizimini
yanada takomillashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” gi PF-
5812-sonli farmoni asosida olib borilayotgan ishlarning asosiy mazmuni kelajak
kadrlarini yaratish va bunda ularning professional faoliyat olib borish ko’nikmasini
shakllantirishning shart-sharoitlarini doimiy ravishda rivojlantirib borishdir.
Hozirgi kunda umumta’lim maktablarida o’quvchilarni kasbga yo’naltirish
borasida olib borilayotgan ishlar davomida o’quvchilar tomonidan kasb tanlashda
uchrayotgan qiyinchiliklar:
| 