“tarmoqlar iqtisodiyoti” kafedrasi

Mamlakatlar iqtisodiyotida ITI ta’siri ostida ro‘y berayotgan tuzilmaviy o‘zgarishlar (sanoat ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvi) milliy xo‘jaliklaming o‘zaro hamkorligini kuchaytirmoqda. Bu esa xalqaro savdoning faollashuviga imkon yaratmoqda. Xalqaro savdo ishlab chiqarishga nisbatan tezroq o‘smoqda, Tashqi savdo aylanmasini tahlil qilish shuni ко ‘rsatadiki, jahonda ishlab chiqarish 10%ga ko‘paygan holda jahon savdosi 16%ga o‘smoqda. Tashqi savdo deganda bir mamlakatning boshqa bir mamlakat bilan haq toianadigan olib kirishi, ya’ni import va haq toianadigan olib chiqish, ya’ni eksportdan iborat savdosi nazarda tutiladi. Dunyodagi barcha mamlakatlaming haq to‘lanadigan tovar aylanmasi yigindisi xalqaro savdo deb ataladi. Xalqaro savdo tushunchasi torroq ma’noda ham ishlatilishi mumkin. Masalan, sanoati rivojlangan davlatlarda Tovar aylanmasining yig‘indisi, rivojlanayotgan davlatlarda tovar aylanmasining yig‘indisi va h.k.

• Mamlakatlar iqtisodiyotida ITI ta’siri ostida ro‘y berayotgan tuzilmaviy o‘zgarishlar (sanoat ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvi) milliy xo‘jaliklaming o‘zaro hamkorligini kuchaytirmoqda. Bu esa xalqaro savdoning faollashuviga imkon yaratmoqda. Xalqaro savdo ishlab chiqarishga nisbatan tezroq o‘smoqda, Tashqi savdo aylanmasini tahlil qilish shuni ко ‘rsatadiki, jahonda ishlab chiqarish 10%ga ko‘paygan holda jahon savdosi 16%ga o‘smoqda. Tashqi savdo deganda bir mamlakatning boshqa bir mamlakat bilan haq toianadigan olib kirishi, ya’ni import va haq toianadigan olib chiqish, ya’ni eksportdan iborat savdosi nazarda tutiladi. Dunyodagi barcha mamlakatlaming haq to‘lanadigan tovar aylanmasi yigindisi xalqaro savdo deb ataladi. Xalqaro savdo tushunchasi torroq ma’noda ham ishlatilishi mumkin. Masalan, sanoati rivojlangan davlatlarda Tovar aylanmasining yig‘indisi, rivojlanayotgan davlatlarda tovar aylanmasining yig‘indisi va h.k.

Jahonning barcha davlatlari oldida tashqi savdo bo‘yicha milliy siyosat muammosi yotib, 200 yillar mobaynida bu mavzuda qizg`in tortishuvlar bo` lib turibdi. Erkin savdo yoki proteksionizm siyosatini tanlash yoki uni qanday bo‘lsa shu holda saqlash oldingi asrlaming xarakteri edi Bizning davrimizda bu ikki yo‘nalish o‘zaro bog‘liqdir. Ammo ko‘p hollarda uni bu qarama-qarshi birlik erkin savdo tamoyilining bosh vazifasini bajaradi. Jahon iqtisodiyotida erkin savdo siyosatiga birinchi bo‘lib Adam Smit o‘z ta’rifini bergan edi. Adam Smit “ayirboshlash har bir mamlakat uchun foydali boiib, har bir mamlakat bunda mutlaq ustunlikka ega boiishi”ni ta’kidlagan edi. Adam Smitning tahlillari klassik nazariyaning asosi boigan va erkin savdo siyosatining har qanday shakli uchun asos bo‘lib kelgan. David Rikardo “Siyosiy iqtisod va soliq solishning boshlanishi”(1817) asarida boshi berk ko‘chadan klassik nazariyani keltirib chiqardi.

• Jahonning barcha davlatlari oldida tashqi savdo bo‘yicha milliy siyosat muammosi yotib, 200 yillar mobaynida bu mavzuda qizg`in tortishuvlar bo` lib turibdi. Erkin savdo yoki proteksionizm siyosatini tanlash yoki uni qanday bo‘lsa shu holda saqlash oldingi asrlaming xarakteri edi Bizning davrimizda bu ikki yo‘nalish o‘zaro bog‘liqdir. Ammo ko‘p hollarda uni bu qarama-qarshi birlik erkin savdo tamoyilining bosh vazifasini bajaradi. Jahon iqtisodiyotida erkin savdo siyosatiga birinchi bo‘lib Adam Smit o‘z ta’rifini bergan edi. Adam Smit “ayirboshlash har bir mamlakat uchun foydali boiib, har bir mamlakat bunda mutlaq ustunlikka ega boiishi”ni ta’kidlagan edi. Adam Smitning tahlillari klassik nazariyaning asosi boigan va erkin savdo siyosatining har qanday shakli uchun asos bo‘lib kelgan. David Rikardo “Siyosiy iqtisod va soliq solishning boshlanishi”(1817) asarida boshi berk ko‘chadan klassik nazariyani keltirib chiqardi.