Radiotoiqinli sathoichagichlar

5.14- rasm.
Radiolokatsion sath- oichagich sxemasi.


bu yerda: С — vakuumda yorugiik tezligi.
Sathoichagich sxemasi (5.14-rasm) nur tarqatgich 1, elektromagnit energiyasi qabul qilgichi 2 va vaqt oraligini oichash qurilmasi 3 dan iborat. Sath qiymati h nur tarqatgich signalni jo ‘natish payti bilan qaytgan signal qabul qilgich 2 ga kelgan payt orasidagi vaqtni aniqlash yordamida topiladi. Bu kattaliklar ushbu munosabat bilan bogiangan:


(5.23)
г = 2 (H-h)£p^.
Odatda, lokatsiya gaz muhiti orqali suyuqlik ustida olib boriladi (agar
suyuqlik elektr o ‘tkazmaydigan bo‘lsa, lokatsiya prinsip jihatidan suyuqlik
orqali ham amalga oshirilishi mumkin). Lokatsi- yaning gaz (havo) orqali olib borilishi ma’qulroq, chunki nur tarqatgichlar suyuqlik ta’siriga beril- maydi, bundan tashqari, gazlarning magnit va dielektrik o‘tkazuvchanligi katta emas va amalda gazning parametrlari o‘zgarishiga va xossalariga bogiIiq emas. Bu sathoiIchagich ko‘rsatishlarining amalda suyuqlik xossalariga bogiIiq emasligini ko‘rsatadi. Bunday sathoichagichlarning kamchiligi kichik vaqt oraligini aniq oichash qiyinligidir, ular nurlanish doirasida turgan boshqa predmetlarga g‘oyat sezgir. Suyuq metallarning s ; athoichagichl I ar[i 200 mm gacha oichash diapazoniga ega, oichash- ning asosiy xatoligi + 2 %.
13S

4. 
   §. SOCHILUVCHAN MODDALAR SATHJN1 O'LCHASH
   

Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda turli shakldagi va hajmdagi idishlardagi sochiluvchan moddalar sathini oicha i sh — suyuq moddalar sathini nazorat qilishga nisbatan ancha murakkab masaladir. Bu sochiluvchan moddalarning idishlami toidiri i shda va bo‘shatishda gorizontal sirtga ega boimay, balki sochiluvchan moddaning zarrachalari orasidagi ishqalanish va maiIum! bir ilashish natijasida qiyaliklar hosil qilishi bilan bogiiiq. Sochiluvchan muhitlarning idish tubiga va devorlariga bosimi sathning balandligiga mutanosib emas, chunki sochiluvchan materiallarga Paskal qonuni ta’sir etmaydi. Ko‘pchilik sochiluvchan materiallar (ayniqsa, sement, qum, selitra, shakar, un, tuz va shularga o ‘xshash) saqlashda sochiluvchanligini yo‘qotadi, ya’ni yopishuvchanlik xossasiga ega boiadi i . Bulardan tashqari, ular idishlarning sirtiga va satho‘zgartkichlari sezgir elementlariga yopishishi mumkin, bu esa yopishqoqlik bilan birga materialning qiya va ba’zi hollarda vertikal tekisliklarda osilib turishiga olib keladi. Ba’zi sochiluvchan moddalarning (bug‘doy, tuz va boshqalar) abrazivligi bunkerlarda o‘rnatiladigan sath datchiklarini tez ishdan chiqaradi, uyumli moddalar esa ularni mexanik shikastlantirishi mumkin.
Bir qator sochiluvchan moddalar (tuz, un, konsentrlangan ozuqalar, oltingugurt va boshqalar) idishlarda muvozanatli, oson alangalanuvchan, maiIum sharoitlarda esa portlash xavfi boigan changni hosil qiladi. Shuning
uchun elektr sathoichagi i chlar, faqat portlash xavfi boimaydi i gan hollarda qoilanili i shi mumkin.
Sochiluvchan muhitlarni oichash sharoitlarining va tavsiflarining turli-
chaligi sochiluvchan materiallar sathini oichaydi i gan asboblarning katta

s i athini oichash uchun
nomenklaturasini belgilaydi: mexanik, kontaktli-mexanik, vaznli, qalqo- vichli, elektrik, radioizotopli, ultratovushli va boshq. Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, suyuq muhitlarning sathini oichovchi yuqorida qarab chiqilgan
bir qator asboblardan sochiluvchan moddalarning foydalanish mumkin. Biroq sochiluvchan mod- dalar sathini nazorat qiluvchi ommaviy chiqa- rilgan asboblar sanoatda TJABT ni joriy qilishda vujudga keladigan barcha xilma-xil vazifalami hal qila olmaydi.
Membranali sathoicha1gichlar sochiluvchan yopishmaydigan moddalarning chegaraviy sath- larini oichash va signal berishda keng tarqalgan. Bunker devoriga mahkamlanadigan sochiluvchan modda sathini membranali signallovchida (5.15- rasm) sochiluvchan moddalarning bosim kuchi qattiq metall disk 2 li rezinalangan matodan