|
“Telekommunikasiya texnologiyalari va kasb ta’limi” fakulteti
|
| bet | 1/3 | | Sana | 13.04.2024 | | Hajmi | 2.29 Mb. | | #193942 |
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
SAMARQAND FILIALI
“Telekommunikasiya texnologiyalari va kasb ta’limi” fakulteti
“Telekommunikasiya injiniringi” kafedrasi
ELEKTROMAGNIT MAYDONLAR VA TO'LQINLAR
M’aruzachi: Telekommunikatsiya injiniringi”
kafedrasi assistenti A. A. Djurayev.
Samarqand- 2023
9-MA’RUZA. ELEKTROMAGNIT MAYDON ENERGIYASI VA QUVVATI.
Reja:
9.1. Asosiy gipoteza
9.2. Elektromagnit maydon energiyasi va quvvati..
9.3. EMM energiya balansi..
9.4. Poynting teoremasi.
9.5. Magnit maydoni energiyasi.
9.1. Asosiy gipoteza
EMM - materiyaning o‘ziga xos turi sifatida ish bajarishga qodir. Masalan, u zaryadlangan zaryadlarni xarakatga keltira oladi. Makroskopik maydondagi energetik nisbatlarni ko‘rib chiqilayotganda, ularning orasida aloqa o‘rnatuvchi quyidagi ikki taxmindan foydalaniladi.
=e+m=1/2 (E*D+H*B), Dj/m3
bu yerda e=(E*D)/2 va m=(H*B)/2 — elektr va magnit maydon energiyalarining hajmiy zichliklari.
- Elektromagnit energiya oqimining zichligi elektr va magnit maydon kuchlanganliklarining vektor ko‘paytmasiga teng
P=[ExH], Bt/m2
Bu yerda P — energiya harakatining yo‘nalishini ko‘rsatuvchi va miqdori bo‘yicha uning oqimi zichligiga teng bo‘lgan Poynting vektori. Vektorning o‘lchov birligi uning quvvat zichligiga tengligini, ya’ni harakat yo‘nalishiga perpendikulyar joylashgan 1 m2 maydondan o‘tuvchi to‘lqin quvvatini ko‘rsatadi.
9.2. Eneriya balansi
EMM energiyaning saqlanish qonuniga bo‘ysunadi. Shuning uchun S yuza bilan chegaralangan har qanday V hajmda kelayotgan va undan chiqayotgan energiyalar tengligi sharti bajariladi. Berilgan vaqt laxzasida hajmdagi energiya qiymatini quyidagi tenglamani integrallash orqali aniqlash mumkin
Vaqt o‘tishi bilan energiya qiymati bir qator sabablarga ko‘ra o‘zgaradi:
— energiya boshqa turlarga aylanadi. Radioto‘lqinlarni qabul qiluvchi qurilmaning kirish zanjirida elektronlarning EMM ta’siri ostida issiqlik harakati hajmdagi (iste’molchi uchun foydali) energiya yo‘qotishlariga olib keladi. Energiyaning sarflanish tezligi uning yo‘qotishlar quvvati deb ataladi;
— chetki (begona) manba’larning energiyasi hisobiga to‘lib boradi. Masalan, berilgan hajmda joylashgan antennaning nurlashi xisobiga maydon energiyasi ko‘payadi. Bunda, energiya ko‘payishining tezligi chetki kuchlar quvvati Pchet ga teng;
xajmdan nurlanadi yoki hajm tashqarisidagi manba’lar energiyasi hisobiga to‘ladi. Hajmdan chiquvchi elektromagnit oqimini nurlanish deb ataymiz. Nurlanish quvvati “oqim” operatori orqali aniqlanadi:
(9.2)
Yodingizda bo‘lsa, elektromagnit maydon vektori dS shu yuzani o‘rab turuvchi hajmga tashqi normal bo‘yicha yo‘nalgan. Agar P va dS vektorlarining yo‘nalishlari qarama –qarshi (ya’ni quvvat oqimi hajm ichiga yo‘nalgan) bo‘lsa, u holda quvvatning manfiy qiymatiga ega bo‘lamiz. Unda R miqdorni nurlanish quvvati deb emas, balki kirish quvvati deb atash lozim bo‘ladi. Lekin, bunday atama elektrodinamikada ishlatilmaydi, balki faqat nazarda tutiladi.
Biz berilgan hajmdagi energiyaning vaqt bo‘yicha o‘zgarish (dW/dt) sabablarining barchasini qo‘rib chiqdik. Demak
|
| |
