O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
“ TELEKOMMUNIKATSITA TEXNOLOGIYALARI ” FAKULTETI
4– BOSQICH TT-11-21-GURUH TALABASINING
“KOMMUNIKATSIYA VA MARSHRUTIZASIYA”
FANIDAN TAYYORLAGAN
1-MUSTAQIL ISHI
Bajardi:
Rajabov.S
Qabul qildi:
Bo’riyev.S
Qarshi 2024
REJA :
1.
Ma’lumot uzatish tarmoqlarida ishlatiladigan kommutatsiya usullari va
ishlash prinsiplari.
2.
Kanal pog‘onasi protokollari. Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet,
10Gigabit Ethernet. Wi-Fi. WiMAX. Bluetooth . Kommutator
qurilmasining turlari, tuzilishi va ularga qo‘yiladigan talablar.
3.
Kommutatsiya jadvalining ishlash prinsipi
Tarmoq pog‘onasi funksiyalari.
4.
IPv4 va IPv6 manzillash tizimi.
Ma’lumot uzatish tarmoqlarida ishlatiladigan kommutatsiya usullari va
ishlash prinsiplari.
Maʼlumotlarni uzatish.
Maʼlumotlarni uzatish (maʼlumotlar almashinuvi, raqamli uzatish, raqamli
aloqa) — maʼlumotlarni uzatish kanali orqali elektraloqa vositalari orqali nuqtadan
nuqtaga yoki bir nuqtadan bir nechta nuqtaga signallar shaklida maʼlumotlarni
(raqamli bit oqimini) jismoniy uzatishdir, odatda hisoblash texnikasi vositalari bilan
keyingi ishlov berish uchun uzatiladi. Bunday kanallarga mis simlar, optik tolalar,
simsiz maʼlumotlar uzatish kanallari yoki saqlash moslamalari misol boʻladi.
Garchi analog aloqa doimiy oʻzgaruvchan raqamli signalni uzatish boʻlsa-da,
raqamli aloqa xabarlarning uzluksiz uzatilishidir. Xabarlar oʻzida chiziqli kodni
(oʻtkazish polosasida) bildiruvchi impulslar ketma-ketligini mujassam etadi yoki
raqamli modulyatsiya usuli yordamida doimiy oʻzgaruvchan toʻlqin shakli toʻplami
bilan cheklanadi. Ushbu modulyatsiya usuli va unga mos keladigan demodulyatsiya
modem uskunalari tomonidan amalga oshiriladi.
Uzatiladigan maʼlumotlar kompyuter yoki klaviatura kabi maʼlumotlar
manbasidan keladigan raqamli xabarlar boʻlishi mumkin. Bu analog signal ham
boʻlishi mumkin — impuls-kodli modulyatsiya (PCM) yoki yanada rivojlangan
manba kodlash sxemalari (analog-raqamga oʻtkazish va maʼlumotlarni zichlash)
yordamida bit oqimida raqamlashtirilgan telefon qoʻngʻirogʻi yoki videosignal.
Manbani kodlash va dekodlash kodek yoki kodlash uskunasi yordamida amalga
oshiriladi.
1-rasm. Qurilmalar yordamida ma’lumotlar uzatish.
Ketma-ket va parallel uzatish.
Telekommunikatsiyada ketma-ket uzatish belgi yoki boshqa maʼlumotlar
ob’ektini ifodalovchi signal elementlarini uzatish ketma-ketligidir. Raqamli ketma-
ket uzatish — bu bitta sim, chastota yoki optik yoʻl orqali bitlarni ketma-ket
yuborishdir. Parallel uzatishga qaraganda kamroq signalni qayta ishlash va xatolik
ehtimoli kamroq boʻlgani uchun, har bir alohida oqimda maʼlumotlar tezligi tezroq
boʻlishi mumkin. Ushbu mexanizm uzoq masofalarda ishlatilishi mumkin, chunki
tekshirish raqami yoki bit juftligi osongina uzatilishi mumkin.
Telekommunikatsiyada parallel uzatish — bu bir belgi yoki boshqa
maʼlumotlar ob’ektining signal elementlarini bir vaqtning oʻzida uzatilishidir.
Raqamli aloqada parallel uzatish mos keladigan signal elementlarini ikki yoki undan
ortiq yoʻllar boʻylab bir vaqtning oʻzida uzatishni anglatadi. Bir nechta elektr
simlaridan foydalangan holda, bir vaqtning oʻzida bir nechta bit uzatilishi mumkin,
bu ketma-ket uzatishga qaraganda yuqori uzatish tezligiga erishishga imkon beradi.
Ushbu uslub kompyuterda ichki maʼlumotlar shinalarida va baʼzan printerlar kabi
tashqi qurilmalarda qoʻllanadi. Bu bilan bogʻliq asosiy muammo „qiyshiqlikdir“,
chunki parallel uzatishdagi simlar bir oz boshqacha xususiyatlarga ega (atayin emas)
boʻladi, shuning uchun baʼzi bitlar boshqalardan oldin kelishi mumkin, bu esa
xabarni buzishi mumkin. Juftlik biti xatolarni kamaytirishga yordam beradi. Biroq,
parallel maʼlumotlarni uzatishda elektr simi uzoq masofalarda ishonch darajasi
kamroq hisoblanadi, chunki uzatishning buzilishi ehtimoli koʻproq boʻladi.
Ma’lumot uzatish tarmoqlarida ishlatiladigan kommutatsiya usullari asosan
uchta asosiy turga bo'linadi:
1. Circuit Switching (Aylana Kommutatsiyasi)
Tavsif: Bu usulda ma’lumot uzatishdan oldin aloqa yo'li o'rnatiladi. O'rnatilgan
aloqa davomida foydalanuvchilar o'rtasida uzluksiz bog'lanish ta'minlanadi.
Ishlash prinsipi: Foydalanuvchi aloqani o'rnatish uchun zarur bo'lgan
resurslarni (masalan, kanallar) ajratadi. Aloqa tugagach, resurslar qayta foydalanish
uchun ochiladi.
Misol: Telefon tarmoqlari.
2. Packet Switching (Paketli Kommutatsiya)
Tavsif: Ma’lumotlar kichik paketlarga bo'linadi va har bir paket mustaqil
ravishda uzatiladi. Paketlar tarmoq orqali eng yaxshi yo'l bilan yetkaziladi.
Ishlash prinsipi: Har bir paket manzilga yetganda, u o'zini qayta tiklaydi va
ma’lumotlar to'plami qayta birlashtiriladi. Bu usul tarmoqning yuqori
samaradorligini ta'minlaydi.
Misol: Internet va ma'lumot uzatish tarmoqlari.
3. Message Switching (Xabarli Kommutatsiya)
Tavsif: Bu usulda to'liq xabar tarmoq orqali uzatiladi. Xabar tarmoq tugmasiga
yetganda u saqlanadi va keyin keyingi tugmaga uzatiladi.
Ishlash prinsipi: Har bir xabar uzatilganda, u butunlay saqlanadi va keyin
keyingi manzilga yuboriladi. Bu usulda uzatish vaqti ko'proq bo'lishi mumkin.
Misol: Telegraf tizimlari.
| 