|
Televideniya-ko'ngilochar sanoat sifatida
|
| Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 286,84 Kb. | | #263813 |
Bog'liq Televideniya-ko\'ngilochar sanoat sifatida
TELEVIDENIYA-KO'NGILOCHAR SANOAT SIFATIDA
Biz uni qattiq televideniye hayotni tasavvur qilish topish. Biz qarash yo'q bo'lsa ham, u hali ham bizning madaniyatimiz muhim qismidir. Shu bilan birga, ushbu izlanish, 100 yildan ortiq bir oz ko'proq. davr tarixi standartlari tomonidan bunday kichik chekuvchi televideniya, tarixi va rivojlanishi, tubdan bizning muloqot, davlatimiz va madaniyati bilan bog'liq ma'lumotlarni o'zgartirib qildi.
televizor, topilmaning tarixi deyarli 100 yil davom etadi. dunyoning turli joylarida ikki kishi tomonidan bir vaqtning o'zida topilgan radio, farqli o'laroq, televizor - bir murakkab, texnologiyalar bosqichma-bosqich rivojlantirish hisoblanadi. Har bir mamlakat, bu jarayonda uning olimlari ishtirokida aratilgan televideniye kashf, tarixini o'z versiyasini ega. Bu butun jamoalar maxsus texnik masalalarni hal texnologiyasi shaklida yaratilgan, deb aslida tufaylidir. texnik tafsilotlar kirmasdan turib, bu tadbirda ishtirok asosiy muhandis qo'ng'iroq. root da selen yilda fotoelektrik effekt ixtiro Smit, Willoughby kerak. tasvir o'tkazish uchun elektr yo'l patentlangan rus olimi Boris Rosing, nomi bilan bog'liq ochilishi keyingi bosqichi. Shuningdek, mustaqil turli mamlakatlarda bir-birining eshittirish tasvirlar uchun signallar uzatish yaratish P. cilerinden, Baird D, J .. Jenkins, I. Adamyan, L. Theremin tomonidan amalga kashf hissa. elektron televidenie kelishi bilan bog'liq texnologiyalarni rivojlantirishni keyingi bosqichi. M. va G. Dickman tasvir uzatish uchun naycha yaratish ro'yxatga hokazo. Lekin bugungi kunda televizor ishlatiladi texnologiyalar, kuni birinchi patent 1907 yilda Borisom Rozingom olingan. Keyingi, olimlar butun bir Galaxy texnologiyasini takomillashtirish ustida ish olib bormoqda. Va 1931 yilda, V. Zworykin birinchi TV hisoblanadi, ikki, yaratish muhandis. Bu ixtiro asosida F. Farnsuot kineskop yaratadi. Shunday qilib, qisqacha televideniye yaratish tarixi va ko'rinadi.
QANDAY ISHLAYDI
1928-yilda, muntazam eshittirishlar boshlanishidan bilan televidenie paydo real tarixi boshlanadi. Ulysses Sanabria birinchi tasvir va tovushni uzatish uchun radio to'lqinlaridan foydalanish. ishga tamoyili bir nurga plastinka ustida maxsus televizion loyiha suratida iborat katod ray naycha. televizorning tarixi naycha bir takomillashtirish bilan bog'liq, uzoq vaqt davomida, bu tasvir sifati ortishi va ekran yuzasida o'sishiga olib keldi. Lekin raqamli eshittirish tamoyili kelishi bilan kerak emas edi rasm quvur CRT bilan endi o'zgardi. Bu tasvirlar uzatish butunlay boshqa usulini ishlatadi. Bu kodlangan va raqamli kanallar orqali va internet tizimi orqali uzatiladi.
TELEVIDENIYE TURLARI
televideniyeni rivojlantirish uzoq tarixi, uning fikr ko'p hosil degan ma'noni anglatadi. Birinchidan, u qora va oq va rangli bo'linadi. Oldin 1950, barcha televizorlar faqat oq va qora rasmni ko'rsatib. Ikki rang TV standarti: NTSC va SECAM - endi butun dunyo qadar atrofida faoliyat ko'rsatmoqda. TV, shuningdek, pullik va bepul bo'linishi mumkin. har bir mamlakatda televidenie har qanday saqlovchi tomosha mumkin kanal to'plamidir bor. Lekin signal faqat pul uchun ko'rish mumkin kanallari ham bor. To'lov shakllari turli xil bo'lishi mumkin, lekin televizorning ulushi tobora umumiy bozorining 30%, shakl ustiga saqlanadi.
TV signali bilan uzatish usuli bo'linishi mumkin:
muhim, bu holatda, TV qabul qilish bu eshittirish eng tanish va oddiy usulidir, televizor minora bir signal oladi;
Kabel, signal televizorga ulangan simi ustida uzatuvchi keladi, bu holda;
SAT - bir televidenie ulangan maxsus konsoli uchun tasvir uzatadi maxsus antenna orqali sun'iy yo'ldosh uzatiladigan va qo'lga bir signal;
Internet TV, bu holda, signal tarmoq orqali uzatiladi.
Axborot televizorni kodlayan uslubiga ko'ra, analog va raqamli bo'linadi. Ikkinchi so'nggi kodlash va uzatish standartlari bilan yuqori sifatli bor.
TV FUNKTSIYASI
Televidenie uzoq muhim ijtimoiy hodisa bo'ldi, u bir qancha muhim vazifalarga ega. Tufayli, uning keng ko'lami, mavjudlik va ishonchliligi uchun, televizor eng muhim ommaviy axborot vositalari vositasi. Bu televizor aholining ko'pchilik o'rtasida ma'lumot tarqatish uchun samarali vosita hisoblanadi.
Shunday qilib, televizor qisqacha tarixi so'zi "axborot" bilan xarakterlash mumkin. Ikkinchi eng muhim xususiyati - bejiz emas siyosatchilar va reklama jamoatchilik fikrini shakllantirish, deb Televizorga olish juda ishtiyoqmand, bu kanal bir kishi nuqtai bir nuqtaga to'g'riligiga ishontirish va o'z xatti ustida ishlash imkonini beradi, deb. TV, shuningdek, madaniy-ma'rifiy vazifasini bajaradi. Bu efirga madaniy normalar u ilm bir odam, u baholash mezonlari voqealar va hodisalarni yaratadi yetkazdi, ijtimoiy tasdiqlangan standartlar tarqaladi va qadriyatlarni. TV, shuningdek, muayyan jamiyatda odamlarni birgalikda olib kelishi mumkin, deb, bir kompleks vazifani bajarishga qodir emas. , Yaxshi va yomon bor, deb bizga axloqiy me'yorlari va qadriyatlarini belgilaydi: barcha ommaviy axborot vositalari kabi, TV ta'lim vazifasini bajaradi. Va, albatta, televizor, u bir odam, dam olish view teleko'rsatuv bahramand yordam beradi, bir g'alati xususiyati hisoblanadi.
ad
TV DASTURLARI TURLARI
televideniye butun tarixi - televizion dasturlarni yangi shakllari topish yo'li. Kanallar tomoshabin uchun kurashmoqda va shu bois, yangi navlarini yaratish majbur. Zamonaviy televizion kontent quyidagi turlarga ajratish mumkin:
Ko'ngilochar. Televidenie, ko'p odamlar uchun dam olish asosiy vositasi hisoblanadi, shuning uchun kanallar tomoshabinlar turli guruhlari uchun ko'ngilochar dasturlari bilan har qanday taklif harakat qiling.
Axborot uzatish. televideniye hikoya ma'lumot tarqatish zarurati avvalo bog'liq, va odamlar hali ham ko'p yangiliklar eshitish va voqealar va faktlar haqida ko'proq bilib olish uchun televizorda o'girib.
Infotainment. ikki eng muhim vazifalari uyg'unligi tomoshabin va shuning uchun ishlab chiqaruvchilar dasturlari biri shaklida ikki formatlarini birlashtirish uchun harakat soni ko'proq manfaatdor beradi.
Ta'lim dasturlari. Bu eshittirish chuqurlashtirish va har qanday masalalar bo'yicha bilim kengaytirish qaratilgan. Ular, tomoshabinlar uchun foydali ma'lumotlarni taqdim yangi bir narsa o'rganish uchun, ularning dunyoqarashlarini kengaytirish imkonini beradi.
uzatishni ijtimoiy-aktivizatsiya. Ushbu kontent, masalan, saylovlar bo'lib har qanday ijtimoiy mazmunli faoliyati, ularni o'z ichiga olgan, auditoriyaga safarbar qaratilgan.
ad
DUNYODA PAYDO BO'LISHI VA RADIOESHITTIRISH RIVOJLANTIRISH
1928-yilda u birinchi televizion stantsiyasi ish boshladi. Ulysses Sanabria birinchi tasvirlar uzatish va uning radio stantsiya chastota tovushni boshladi. Lekin muntazam eshittirishlar Buyuk depressiya uchun ularga mumkin emas edi boshlash uchun. muntazam eshittirishlar bilan ommaviy televizor tarixi Germaniyada 1934 yilda boshladi. tarixida nemis telekanali RRG birinchi marta TV kanali orqali efirga Berlin Olimpiada olib keldi. 1936-yilda, muntazam radioeshittirish Buyuk Britaniyada tashkil etilgan. Bir oz o'tib, TV kompaniyasi AQSh va Sovet Ittifoqi bilan sodir bo'ladi.
1950-yilda, Amerika Qo'shma Shtatlari birinchi marta rang televidenie uchun yangi standartini joriy, deyarli bir zumda, bu tendentsiya barcha rivojlangan mamlakatlarda olindim. 1967-yilda, Evropa va Sovet Ittifoqi o'z standart rang televizor joriy etildi. Asta-sekin, bir televizor madaniyati shakllangan, etarli janrlar tizimi dasturlari arxivi, professional TV muxbirlari va boshlovchilari bor yaratadi ishlaydi. 20-asrning ikkinchi yarmida, televizor u Yerning deyarli har bir uyda mavjud, keng tarqalgan bo'lib qoldi.
televizorning tarixi qisqacha jahon hukmronligi uchun istagi sifatida ta'riflash mumkin. TV har doim kino, teatr, ommaviy ko'ngilochar bilan kuch sinashdi, lekin oxir-oqibat g'alaba emas, balki o'yinini yo'qotib bo'lmaydi, zamonaviy madaniyat, uning joy oldi.
TV ROSSIYAGA KELADI
Rossiyada televidenie tarixi, boshqa rivojlangan mamlakatlar bilan solishtirganda kech boshlanadi. Bu davlat uchun boshqa, yanada dolzarb muammolarni qo'yish Ikkinchi jahon urushi tomonidan man etildi. kompilyator o'rta to'lqin ishlaydi qachon muntazam eshittirishlar, 1931 yilda boshlangan. Birinchidan, u keyinchalik rus ustalari uy-yasalgan qabul qilish boshlanadi, faqat 30 mexanik televizor olinadi. 1933-yilda, u ichki televizor qabul qabul qilish radio "B-2" ishlab chiqarish pristavkalari boshlanadi. 1949-yilda u mahalliy KVN televidenie seriyali ishlab chiqarishni boshladi. 1951 yilda u SSSR Markaziy Television telekompaniyasi yaratilgan. 1959-yilda, rang radioeshittirish ishga tushirilganini tajribalar o'tkazildi. 1965-yilda, Sovet Ittifoqi Agar mamlakat bo'ylab TV signali efirga imkon beradi, uning birinchi sun'iy yo'ldosh, ishga tushirdi.
ad
SOVET TELEVIZOR
Rossiyada televidenie ommaviy tarixi Markaziy studiyada faoliyat boshlaydi qachon, 1951 yilda boshlangan. Sovet elektr, bir televizor yaratishga jiddiy tashvish edi aholi ongini ta'sir uning ulkan imkoniyatlar ro'yobga. Shuning uchun, davlat tashkil studiya yaqinlashib, yaxshilab, ba'zi tematik nashrlarini ochdi: adabiy va dramatik bolalar va yoshlar, musiqa, uchun, ijtimoiy-siyosiy. Bir yil o'tgach Leningrad TV studiyada keldi. SSSR Madaniyat vazirligi huzuridagi ikkalasi televizor studio.
1965 eshittirish Moskva va Leningradda faqat amalga oshirildi qadar. Studios ko'p hududlarida paydo 50s televideniye ikkinchi yarmida, ular Central Studio uchun sahnalari ketdi. efir kech 60-yillarida Yevropa hududiga yoyilgan boshlaydi va 1965 yildan buyon - butun mamlakat. Asta-sekin, yangi tahrirdagi: .. "Yangiliklar" efir vaqti kengaytirish, "birinchi dastur", "Moskva dasturi", "Ta'lim dasturi" va boshqalar, yangi kanallari vaqt davomida paydo bo'ladi. arboblari bir bo'linmasi hisoblanadi, birinchi raqamli eshittirish Central Studio, ikkinchi mahalliy dasturlar o'ting. erta 80-yillarida respublika televizion studiyasini paydo bo'ladi. Markaziy televideniya necha turli hududlarda oladi ishlatish uchun boshlaydi.
Televideniye (grekcha: τήλε — uzoq va lotincha: video — koʻraman) — harakatlanayotgan tasvir va tovushni masofadan uzatish tizimi. Televideniyening ishlash prinsipi tasvir kadrini satrlarga boʻlib uzatishga asoslangan. Kadrlar almashinishi chastotasi tasvir oʻzgarishi tezligiga qarab tanlanadi.
Televideniye, fan, texnika va madaniyatning koʻrinadigan axborotlar (harakatlanuvchi tasvirlar)ni radioelektron vositalar yordamida muayyan masofaga uzatish bilan bogʻliq sohasi; axborotlarni tarqatish vositalaridan biri. Insoniyat oʻzi yashab turgan joydan uzokdagi narsalar va voqealarni koʻrish istagi bilan hamisha band boʻlib kelgan. Bu istak koʻp halqlarning afsona va ertaklarida oʻz aksini topgan. Masalan, Alisher Navoiy "Farhod va Shirin" dostonida bu istakni badiiy shaklda aks ettirgan (xitoylik Farhod arman qizi Shirinning jamolini koʻzguda koʻrib oshiq boʻlib qoladi). Xalqlarning bu istagi, asosan, elektronika "sehrli koʻzgu" ("oynai jahon") ga aylangan XX asrda roʻyobga chiqdi. Televideniye tasvir elementlarini ketma-ket uzatish (XIX asr oxirida portugal olimi A. di Payva va undan mustaqil ravishda rus olimi P. I. Baxmetov tomonidan ilgari surilgan) tamoyiliga asoslangan. XX asrning 30-yillariga qadar tasvirlarni analiz va sintez qilishda optikmexanik qurilmalardan foydalanilgan (ularni ishlab chiqishni nemis muhandisi P. G. Nipkov 1884-yildan boshlab bergan). 30-yillar oʻrtalaridan boshlab dastlabki elektron televideniye tizimi paydo boʻldi. Inson koʻzi uzatilgan televizion tasvirlarni kabul qiluvchi oxirgi boʻgʻim hisoblangani uchun televizion tizimlar koʻzning koʻrish jarayonlarini hisobga olib qurilgan, yaʼni Televideniye koʻz xususiyatlariga asoslangan. Bunda kolbachalar va tayoqchalar oʻrnida fotoelementlar ishlatilgan. Agar obyektiv orqali biror obʼyektning tasviri fotoelementlardan tashkil topgan panelga tushirilsa, tasvirning alohida elementlaridan kelayotgan yorugʻlik intensivligiga monand elektr signallari olinadi.
Televideniye taraqqiyotida ichki fotoeffektni ochgan (1873) U. Smithning, tashqi fotoeffektning asosiy qonuniyatlarini belgilab bergan (1888) A. G. Stoletovnij, radioaloqani ixtiro qilgan (1895) A. S. Yaoiovning , "katod teleskop" tizimini ishlab chiqqan (1907) va shu tizim boʻyicha lab. sharoitida birinchi marta elektron televizion uzatishni amalga oshirgan (1911) B. L. Rozingning xizmatlari katta. 1928 yilda oʻzbekistonlik ixtirochilar B. P. Grabovskiy va I. F. Belyanskiylar elektronnur yordamida xarakatdagi tasvirni bir joydan ikkinchi joyga uzatadigan va qabul qiladigan "radiotelefot"ni yaratdilar. Televideniye elektron tizimlari amalda 1920—40-yillarda ishlab chiqarilgan asboblardan foydalanishga asoslangan. BungaB. K. Zvorikin va F. Farnsuort (AQSH), K. Svintov (Buyuk Britaniya), A. A. Chernishev, S. I. Katayev, A. P. Konstantinov, B. L. Rozing , P. V. Timofeyev, P. V. Shmakov (SSSR) va boshqa olimlar katta hissa qoʻshishgan.
Televizion tasvirlar 3 jarayonda uzatiladi: 1. Uzatuvchi obyekt chiqargan yoki qaytargan yorugʻlikni elektr signallariga aylantirish; 2. Elektr signallarini aloqa kanallari boʻyicha uzatish va qabul qilish; 3. Elektr signallarini obyektning optik tasvirini hosil qiluvchi yorugʻlik impulslariga aylantirish. Uzatishda tasvir elementlarini elektr signallariga, qabul qilishda uzatilgan signallarni tasvir elementlariga ketma-ket aylantirish jarayoniga tasvirlarni tiklash deyiladi. Tasvirlarni analiz va sintez qilish jarayonlari sinxron hamda sinfaz boʻlishi kerak. Televizion koʻrsatuv tizimida chiziqlisatr yoyilma qabul qilingan; bunda hosil qilinadigan tasvir kadri gorizontalsatr strukturaga ega boʻladi. Tiklashning sinfazligini saklash uchun har qaysi satr va kadr oxirida sinxronlovchi impuls uzatiladi. Shu bilan televizion stya oʻz taʼsir zonasidagi barcha televizorlardagi tiklanishlarni boshqaradi. Televideniyeda optik tasvirlarni hosil qilish va tiklash jarayonlari texnik jihatdan asosan vakuumli elektronnurli trubka yordamida amalga oshiriladi.
Uzatuvchi trubkalar ichida ichki fotoeffektli vidikon va tashki fotoeffektli superortikon, qabul qiluvchi trubkalardan esa turli kineskoplar keng tarqalgan. Oq-qora televideniyeda yorugʻlik signali (videosignal) uzatuvchi trubkadan chiqishda kuchaytiriladi va elektr signaliga aylantiriladi. Bunda radiokanal yoki kabel kanali aloka kanali boʻlib xizmat qiladi. Qabul qiluvchi qurilmada qabul qilingan signallar bir nurli kineskopda yorugʻlik nurlariga aylantiriladi; bunda kineskop ekrani oq nur nurlatadigan lyuminofor bilan qoplangan.
Rangli televideniye tabiatdagi barcha ranglarni maʼlum nisbatda olingan 3 ta asosiy rang — qizil, yashil va koʻk ranglardan optik jihatdan tiklash mumkin boʻlgani uchun televizion uzatish kamerasi yoritilganlik signalini va asosiy ranglar signallarini yaratishi uchun bir emas, balki 3 ta trubkadan iborat boʻladi. Uzatishda (telemarkazda) ana shu barcha signallar kodlanadi, qabul qilishda (televizion priyomnikda) dekodlanadi. 80-yillar oʻrtalaridan boshlab raqamli televideniye tizimi ustida ishlar olib borildi va amalda joriy qilindi. Bu tizimda elektr impulslarning kod (raqam) li kombinatsiyalari ketma-ketligidan foydalaniladi. Kabelli televideniye tizimidan ham foydalanilmoqda. Unda atmosfera va boshqa xalaqitlar boʻlmaydi. Kabellar (yorugʻlik oʻtkazgichlar) asosan yer ostidan oʻtkaziladi.
Televideniye tizimlar quyidagi asosiy belgilari boʻyicha tasniflanadi: sifat belgisi boʻyicha — oqqora (monoxromli), rangli, stereomonoxromli va stereorangli; signallarni qanday shaklga keltirishi (videoinformatsiya) boʻyicha — analog va diskretli (raqamli); aloqa kanali spektrining chastotasi boʻyicha — keng polosali va tor polosali.
Televideniye inson turmushida muhim oʻrinni egalladi; televizion eshittirish sifatida keng tarqaldi. Televizion apparaturalar fan, tibbiyot, xalq xoʻjaligining turli tarmoklarida turli masalalarni hal qilishda keng ishlatiladi. Tasvirni uzoq masofaga olib koʻrsatish tajribalari 20-asr 30y.larida boshlandi. Televideniye Oyning Yerdan koʻrinmaydigan tomonini oʻrganishga imkon yaratdi, Oy, Merkuriy, Venera, Mars va Yupiter sayyoralarining fototelevizion suratlari olindi. Muntazam telekoʻrsatuvlar Birlashgan Qirollik va Germaniyada 1936-yilda, Amerika Qoʻshma Shtatlarida 1941-yilda, Yevropa mamlakatlarida 20-asr 50-yillarida, rivojlanayotgan mamlakatlarida 60-yillarda boshlandi. Bugungi kunda, televideniye yuqori darajada rivoj topdi va insoniyat hayotining ajralmas qismiga aylandi. Barcha rivojlangan mamlakatlar oʻz televideniyesiga ega, AQSh va 3 ta umummilliy teletarmoq — "ABC", "CBS" va "NBC" faoliyat koʻrsatmoqda. Angliyada "BBC", Fransiyada TF va boshqa televizion studiyalar mavjud.
Toshkent telemarkazining tajriba sinov koʻrsatuvlari 1956-yil 5-noyabrdan boshlandi. 1957-yilda Oʻzbekiston radioeshittirish va televideniye qoʻmitasi tashkil etildi, qoʻmita 1992-yil 7-yanvarda Oʻzbekiston davlat teleradioeshittirish kompaniyasiga, Oʻzbekiston Prezidentining 1996-yil 7-maydagi farmoni bilan esa Oʻzbekiston Teleradiokompaniyasi ("Oʻzteleradio") ga aylantirildi. "Oʻzteleradio" ommaviy axborot vositalarining muassasasi, tahririyati, tarqatuvchisi va noshiri huquklariga ega boʻldi. "Uzteleradio"ning Qoraqalpogʻiston Respublikasida, viloyatlarda hududiy (mintaqaviy) boʻlimlari mavjud. Hozirda, Oʻzbekistonda ko‘plab telekanallar faoliyat yuritmoqda.
"Oʻzteleradio" jahondagi koʻpgina yirik telekompaniyalar bilan, jumladan, Amerikaning CNN, Germaniyaning DW, Yaponiyaning NHK, TBS, FUJI, Koreyaning KV5, Turkiyaning TRT, Rossiyaning yetakchi telekompaniyalari bilan keng tarmoqli aloqalarga ega. Oʻzbekiston TV ning "Axborot" dasturi SCOLA (AQSh) konsorsiumi hamkorligida internet orqali uzatib boriladi.
Televideniye paydo boʻlishi bilan ommaviy axborot vositalari tizimida sifat oʻzgarishi yuz berdi — insoniyat ijtimoiy hayot voqealarini bevosita koʻrish imkoniyatiga ega boʻldi, ijtimoiy ong bilan ijtimoiy borliq oʻrtasida eng kiska va qulay yoʻl barpo etildi, i neon ongiga va histuygʻusiga taʼsir etishning ishonchli vositasi vujudga keldi. Televideniye garchi soʻzni bosma ravishda koʻpaytirmasdan ijtimoiy hayotni ovoz va tasvir vositasida aks ettirsada, u matbuotning , ommaviy axborot vositalarining bir turi hisoblanadi va uning krnunkridalari asosida ish koʻradi. Televideniye matbuotning ijtimoiy informatsiya yigish va tarqatish vazifasining 3 qirrasi boʻlmish tasvir, tahlil va taʼsir funksiyalarini toʻla bajaradi, yaʼni u hayotdagi voqea va hodisalarni tasvirlaydi, ularni taxlil qiladi, hayotga oʻz taʼsirini koʻrsatadi. Matbuotning umuminsoniylik, xalqchillik, milliylik, haqqoniylik va boshqa tamoyillari ham televideniye faoliyati uchun bosh qonun hisoblanadi. Matbuotning ijodiy anʼanalariga amal qilish va yangi omillar yaratish, jamoatchilik fikrini ifodalash va boshqa qonuniyatlari ham televideniye uchun bevosita taalluqlidir. Matbuot materiallarining oʻzagini tashkil etuvchi publitsistika ham televideniye faoliyatida keng qoʻllanadi va uning oʻziga xos xususiyatlari bilan birlashgan holda telepublitsistikani tashkil etadi. T.da publitsistikaning har 3 — informatsion, taxdiliy va badiiy koʻrinishlari keng xizmat kiladi.
Televideniye faoliyati telejurnalistika krnuniyatlari asosida olib boriladi. Telejurnalistika — jurnalistika qonunqoidalarining televideniye imkoniyatlari bilan birlashmasidan iborat. Telejurnalistika janrlari ham matbuot janrlari bilan televideniye xususiyatining qoʻshilishidan kelib chikadi. Matbuotning informatsion, tahliliy va badiiypublitsistik janrlari televideniye xususiyatlari bilan mushtarak holda telexabar, telereportaj, telelavha, telesuhbat, telehisobot, telesharh, teleocherk, telefelyeton va boshqa xillarga aylanadi. Maʼlum mavzuga bagʻishlangan telekoʻrsatuvlar yigʻindisi telejurnal deb ataladi. Shu bilan birgalikda T. ommaviy axborot vositalarining oʻziga xos, alohida bir turidir. U oʻz funksiyasini bajarishda publitsistika bilan bir qatorda ogʻzaki nutq sanʼati, adabiyot, teatr sanʼati, kino, musika sanʼati kabilardan ham keng foydalanadi. Shuning uchun ham T. boshqa ommaviy axborot vositalari orasida yuqori oʻrinda turadi. Telekoʻrsatuvlarda sanʼatning bu xildagi turlaridan keng foydalanish natijasida adabiyot va sanʼat turlari bilan mushtarak boʻlgan telenovella, teleminiatyura, telefilm, telespektakl, telekompozitsiya va boshqa janrlar ham qoʻllaniladi.
Oʻzbekiston televideniyesi teledasturlarining rangbarangligi respublikaning ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, ishlab chiqarish, madaniymaʼnaviy hayotining barcha sohalarini qamrab olish va qiziqarli aks ettirish imkon iyatini beradi.
Televizion signal trakti (yoʻli) quyidagilardan iborat:
Videokamera obyektivi tasvirni yorugʻlikka sezgir yuzaga proeksiyalaydi. Bu proeksiyadan satrma-satr yorqinlik darajasi aniqlanib chiqiladi. Avval toq satrlar, keyin juft satrlar uzatiladi. Ranglar haqidagi axborot alohida chastotada uzatiladi. Shunday qilib toʻliq rangli televizion signal kadri yaratiladi.
Uzatuvchi. Radiochastota signali televizion signal bilan modulyatsiya qilinadi va efirga uzatiladi. Tovush alohida chastotada (odatda, FM) uzatiladi.
Qabul qiluvchi — televizor. Sinxroimpulslar yordamida televizion kadr ekranga (kineskop, LCD, plazmali panel) yoyiladi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hozirgi kunda kundalik hayotimizni oynai jahonsiz tasavvur qilolmaymiz. Texnika taraqqiyot etgan sari televizorlar ham rivojlanib, mukammallashib bormoqda . Ammo ana shu televizorning tarixi haqida nimalar bilasiz?
Maʼlumki, ommaviy axborot vositalari orasida televideniye eng kenjasi boʻlib, mamlakatimizda uning paydo boʻlganiga deyarli yarim asr boʻlay deb qoldi . Tasvirni bir manzildan, boshqa manzilga uzatishga urinish ishlari XIX asr oʻrtalarida olib borilgan . Ingliz mexanigi A.Benua surat xolidagi tasvirni uzatish apparatini 1843-yili ixtiro qilgan. A.Benua qogʻozday ingichka qalay parchasiga tasvir tushirib, maxsus siyoh yordamida yozuvlar bitib, qalay taxtachani tasvir tarqatuvchi apparatga oʻrnatgan. Tasvirni qabul qiladigan apparatga esa elektr toki taʼsirida xiralashadigan maxsus, qogʻoz oʻrnatgan. Tasvirni elektr quvvati yordamida masofaga uzatadigan yana bir texnik uskuna loyihasi 1858 yilda Rossiya rasmiy doiralarida muhokama qilganligi haqida ham maʼlumotlar bor.
1897 yili bir muhim ixtiro qilinadi, nemis fizik olimi K.F. Braun osselograf uchun nur tarqatuvchi elektron trubka yaratdi. Ana shundan soʻnggina Peterburg Texnologiya INstituti professori Boris Lvovich Pozing television tasvirni qabul qilish, uni bir manzildan boshqa manzilga uzatishga muvaffaq boʻladi. 1907 yili B.Rozing tasvirni masofaga uzatishda nur tarqatuvchi electron trubkani qoʻllashnitaklif etadi. 1911 yili 22(9) mayda Rozing yorugʻ fonda bir-biriga parallel ikkita qora chizigʻini nur tarqatuvchi electron trubkada qabulqilishni tajribada sinab koʻrdi. Toshkentning Shayxontohur mavzesidagi Bola masjid koʻchasi, 74-uyda, (hozirgi Navoiy koʻchasidagi 199 uy. Hozirgi Toshkent televideniyesi markazi yonida) Yusufxon aka va Hamza opa Mirzamuhamedovlar uyida, 1925—1928 yillarda tasvirni ham uzatuvchi, ham qabul qiluvchi tomonlari toʻla electron tizimiga asoslangan hozirgi zamon televideniyesi yaratilib, jahonda birinchi boʻlib harakatdagi haqiqiy television tasvir qabul qilindi. Ushbu ixtiro asoschilari oʻsha paytdagi Eski shaharning soʻlim hovlisidagi boloxonali uyning bir xonasida yashovchi Boris Grabovskiy bilan Ivan Belyanskiylar edilar.
1928 yilning 4 avgust kuni teletasvirni uzatuvchi apparat koʻchaga oʻrnatildi. «Xiva» kinoteatri oldiga oʻrnatilgan telemajmuaning tasvirni qabul qiluvchi qismida oʻtib ketayotgan tramvay koʻrindi. Bu dunyoda birinchi bor koʻchada toʻgʻridan-toʻgʻri olib koʻrsatilayotgan telereportaj — toshkentlik ixtirochilarning katta gʻalabasi edi. Televizor haqida maʼlumot beradigan boʻlsak, u telestudiyalardan uzatiladigan teleeshittirishlarning signallarini qabul qilish, kuchaytirish hamda tasvir va tovushga aylantirish uchun moʻljallangan radioelektron qurilma. Televizorning rangli va oq-qora, statsiognar va koʻchma xillari bor. Televizion markazdan tarqatilgan electr signallarini toʻlqinlarni qabul qiluvchi antenna tutib, kabel orqalitelevizorga uzatiladi. Bunda tebranishlar kuchayadi, tasvir va tovush signallariga ajraladi, soʻngra kineskop va radiokarnayga oʻtadi. Generatorlar vositasida kineskop ekranida television rastr hosil qilinadi. Oq-qora televizorda tasvir tasvir signallari qora va yorugʻ elementlar koʻrinishida namoyon boʻladi. Qabul qilinadigan dasturlar soniga qarab, televizor bir, uch, besh, oʻn ikki, oʻttiz bir va hokazo kanallari boʻladi. Televizorda qabul qilish uchun metrli toʻlqinlardiapazonida ishlaydigan televizion kanallardan foydalaniladi. Detsimetrli diapazondagi dasturlarni qabul qilish uchun televizorlarga alohida moslama — konverton qoʻyiladi. U detsimetrli signalni qabul qilib, chastotasini birinchi, ikkinchi yoki boshqa television kanal chastotasiga moslab beradi. Televizorlarning tuzilishi standartlashtirilgan. Uning soddalashtirilgan sxemasi kanalning almashlb ulash bloki, tasvir va ovoz kanallari, sinxronlash kanallari, yoyuvchi blok va elektr quvvatlari bilan taʼminlovchi blokdan iborat. Telestudiyalar bir necha dasturni bir vaqtda uzatadi. Ulardan keragini koʻrish uchun televizorda sozlash blokidan foydalaniladi. Bu sozlash bloki yuqori chastotali kuchaytirgich bilan tutashtirilgan boʻladi. Tasvir va tovush signallari bir-biridan farq qiladigan chastotalarda uzatilganligi uchunbu signallar kuchaytirilganidan soʻng yuqori chastotali tebranishlar ajraladi va boshqa-boshqa mustaqil kanallar boʻyicha ketadi. Tovush signallari tebranishlari tovush blokiga tushadi. Tasvir blokida detector yuqori chastotali tebranishlardan tasvir signallarini ajratib oladi. Rangli televizorlarning tuzilishi ancha murakkab, ular oq-qora televizorlardan ranglar kanali bloki va rangli kineskopi bilan farq qiladi. Rangli televideniye tizimi uch kanalli boʻladi. Monoxrom tashkil etuvchilar — qizil, koʻk va zangori ranglar rang qorgichchida aralashadi, soʻngra uzatgich modilyatoriga oʻtadi. Tebranishlar qabul qilgichda qaytadan uch chastota kanaliga boʻlinib, rangli kineskopga oʻtadi. Sifat koʻrsatkichlari, ekranning oʻlchami va foydalanishga qulayligi boʻyicha televizor toʻrt sinfga boʻlinadi: I—III sinfdagisi — statsionar televizorlar, IV sinfdagisi — portativ, yaʼni koʻchma televizorlar, odatda, televizorlar bosma montajdan keng foydalanilgan alohida konstruktiv bloklardan tuziladi. Televizorlarda asosan, yarim oʻtkazgichli asboblar, integral platalar, tranzistorlar qoʻllaniladi. Ekrani tekis va elektrlyuminiforda ishlaydigan, juda katta va mitti ekranli televizorlar yaratilgan.
|
| |
