|
XX əsrdə informasiya texnologiyalarının güclü inkişafı
|
| bet | 3/34 | | Sana | 15.11.2022 | | Hajmi | 1.21 Mb. | | #30388 | | Turi | Mühazirə |
Bog'liq komputer tarixi muhazireXX əsrdə informasiya texnologiyalarının güclü inkişafı
Elektron idarəetmə:
İdarəetmə sferasının lideri nəyi bilməlidir.
Giriş.
Tarixi kontekstdə “informasiya texnologiyası” termini informasiyanın yığılması, emalı, saxlanması və yayımlanması prosesləri ilə əlaqəli olan bütün texnologiyalara aiddir. Lakin zaman keçdikcə, texnoloji tərəqqi davam etdikcə bu termin başqa məzmun kəsb etməyə başladı.
Müasir informasiya texnologiyası (İNTEX) termini 1970-ci illərin sonundan işlədilməyə başlamış və indi kompüter texnologiyaları12 adı ilə ümumi mənada istifadə edilir. 1970-ci illərədək kompüter texnologiyalarını telekommunikasiya texnologiyalarından fərqləndirmək kifayət qədər asan idi. Lakin mikroelektronikada, proqram təminatında, optikada baş verən ciddi dəyişikliklər və bunların telekommunikasiya və kompüter texnologiyaları ilə dərinləşən inteqrasiyası mövcud fərqləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltdı. Mikroelektronika texnologiyası kompüter və telekommunikasiya texnologiyalarının həm sürətli inkişafı, həm də bir-birinə qovuşması üçün təməl təşkil etdi. Telekommunikasiya sferasında analoq texnologiyadan rəqəmsal texnologiyaya keçilməsi telekommunikasiya sistemlərinin iş prinsipini dəyişdirərək onları get-gedə kompüter texnologiyalarına yaxınlaşdırdı. Belə ki, hal-hazırda kommunikasiya vasitələrinin əksəriyyəti xüsusi funksiyalar icra edən kompüterlərə bənzəyir. Bundan əlavə, 1960-cı illərin əvvəlində şəbəkə texnologiyasının inkişafı nəticəsində kompüterlər arasında kommunikasiya genişləndi. Bütün bu işlər müasir informasiya texnologiyası (İNTEX) anlayışını təyin etdi.
1.İnformasiya texnologiyasının təkamülü
İnformasiya texnologiyasının son 50 ildəki təkamülünü 3 eraya bölürlər:
1. Maynfreym erası;
2. Fərdi kompüter plyus lokal şəbəkə erası;
3. Verilənlərin İnternetdə işlənməsi erası.
Maynfreym erası 1946-cı ildə ABŞ-da istehsal edilmiş ENIAC adlı ilk elektron-hesablayıcı maşınla başlanmışdır. Bu maşın 30 ayrı-ayrı bloklardan ibarət olub, 30 ton çəkiyə malik idi, 1800 kvadrat fut sahə tuturdu. 17468 vakuum borusuna malik idi, saniyədə təqribən 400 vurma əməli icra edirdi. 1950-ci illərdən 1970-ci illərədək maynfreym erası hesab olunur. 1960-cı illərdə maynfreym kontekstində biznes tələblərinə xidmət etmək üçün hesablamalara ehtiyac yaranması verilənlərin paket emalı texnologiyasının tətbiqini zəruri etdi. Bu texnologiyada istifadəçilər perforasiya edilmiş perfokartları EHM-in kartoxuyucu giriş qurğusuna daxil edib nəticələrin çap edilməsini gözləyirdilər. Vaxt bölgüsü ilə işləyən əməliyyat sistemlərinə keçilməsi 1970-ci illərdə maynfreymlərə çoxsaylı istifadəçilərin müraciət edə bilməsinə imkan vermişdir. Minikompüterlər isə daha az strukturlaşdırılmış mühitdə işləmək imkanı yaratdı. Verilənlərin ötürülməsi texnologiyası kompüterləri bir şəbəkə halında birləşdirməyə imkan verdi və bu şəbəkədə maynfreym hökmən əsas hakim maşın idi. Mikroprosessrun yaradılması ilə fərdi kompüterlər dalğası dünyanı bürüdü. Bu kompüterlərin şəbəkədə işçi stansiya kimi istifadə edilməsi ilə olduqca baha və istifadəsi mürəkkəb olan maynfreymdən imtina edildi. Bəzən işçi stansiyalar ümumi istifadəli printerlərə və diskovodlara qoşulurdu.
1971-ci ildə gənc mühəndis M.E.Xoff ABŞ-ın Kaliforniya ştatında yerləşən İntel şirkətində ilk mikroprosessor yaratdı. Bununla fərdi kompüter və lokal şəbəkə erası başlandı. Bu, informasiya texnologiyasının inkişafında tarixi mərhələ idi. Xoff 2300 tranzistordan kompüterin mərkəzi prosessoruna ekvivalent olan inteqrasiya edilmiş zəncir (mikroprosessor - çip) yaratmaqla insan zəkasını cansız predmetə yükləməyin yolunu açdı. Bu çipə iki çip (biri verilənləri daxil edib-çıxarmaq üçün, digəri proqramları dəstəkləmək üçün) qoşmaqla mərkəzi prosessor yaradıldı.
Ümumi təyinatlı əsas13 kompüter təkcə mürəkkəb kalkulyatoru idarə etmirdi, o həm də elevatora14 və ya rəngönura15 nəzarət edə bilir, həmçinin, müxtəlif proqramların icrası yolu ilə çoxsaylı məsələləri həll edir. Bu ixtira 20-ci əsrin ən əhəmiyyətli texnoloji innovasiyalarından biri oldu. 1975-ci ildə “Altair” adlı ilk fərdi kompüter yaradıldı. 2 il sonra (1977-ci ildə) Radio Shack klaviatura və elektron-şüa borulu displeyi olan ilk fərdi kompüteri təqdim etdi. Bu, geniş xalq kütləsinə təqdim edilən ilk hazır fərdi kompüter idi. IBM şirkəti ilk fərdi kompüterləri 1981-ci ildə bazara çıxardı. IBM PC tez bir zamanda sahənin standartına çevrildi. Tezliklə IBM PC ilə proqram və aksessuar birgəliyi olan kompüterlər klonlaşdırıldı. Bu kiçik aparat istifadəçiyə cəmi 16 kilobayt yaddaş16, 1 və ya 2 çevik disk17 və seçmək üçün rəngli monitor təklif edə bilirdi. Bu fərdi kompüteri istehsal etmək üçün IBM onun bəzi komponentlərinin istehsalını ilk dəfə digər şirkətlərə həvalə etmişdi. Prosessor çipi İntel şirkəti tərəfindən, DOS əməliyyat sistemi isə o zaman 32 işçisi olan Microsoft şirkəti tərəfindən yaradılmışdı. “Autsorsinq”18 isə kompüter sənayesinin simasını tamamilə dəyişdirdi. 1977-ci ildə Datapoint şirkəti ARC sistemini təklif etdi ki, bu da lokal şəbəkə (LAN) yaratmağa imkan verdi. ARC sisteminin bir-biri ilə koaksial rabitə ilə əlaqələndirilmiş 3 arxitektura komponenti vardır: 1) fayl prosessoru, 2) proqram əlavələri prosessoru və 3) xablar.
Kabelin ixtira edilməsi verilənlərin kompüterdə emalı tarixində inqilabi çüvriliş yaratdı. Kompüter şəbəkələrinin meydana çıxması və fəaliyyəti ilk növbədə kabellə bağlıdır.
1970 və 1980-ci illərdə bəşəriyyət mikroprosessor texnologiyasında sürətli təkamülün şahidi oldu. 1980-ci illərdə mikroprosessorların sürətli inkişafı avadanlıqların ölçülərini kiçiltmək prosesinin sürətini əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. Ənənəvi maynfreymlər alternativ mikro tiplərlə əvəz edildi. Beləliklə, maynfreym gücündə olan kompüterlər iş masasının üzərinə, oradan da diz üstünə köçdü. Bu meyl istifadəçiləri şəbəkə texnologiyasına əsaslanan daha ucuz layihə həlləri seçməyə sövq etdi. 1980-ci illər kompüter sistemlərinin birinci (ənənəvi) erasının başa çatdığı və PC mikroprosessoru və LAN tətbiqinə əsaslanan ikinci eranın başlandığı illərdir. 20-ci əsrin ikinci yarısında digər texnologiyalarla müqayisədə kompüter texnologiyaları daha sürətlə inkişaf etdi və insan həyatının bütün sahələrini köklü surətdə dəyişdirdi.
|
| |
