|
Oksidleniw-qalpine keliw reakciyalarm yarim reakciya usili menen tenlestiriw
|
| bet | 2/5 | | Sana | 15.02.2024 | | Hajmi | 0,64 Mb. | | #156866 |
Bog'liq Jasur XMSHM toliqOksidleniw-qalpine keliw reakciyalarm yarim reakciya usili menen tenlestiriw
Ximiya sabaqliginda apiwayi ham quramali zatlar quramindagi elementlerdin oksidleniw darejesin aniqlaw, oksidleniw-qalpine keliw reakciyalan ham olardin turleri haqqinda toliq magliwmat berilgeni ushin bul kitapta temam dawam ettirip, reakciya tenlemelerin yarim reakciya usilinda tenlestiriw, oksidlewshi ham qalpine keliwshinin ekvivalent awirliqlarm tabiw ham eritpe ortaliginin oksidleniw-qalpine keliw reakciyasina qanday tasir etetuginm korip shigamiz.
As2S3 + HNO3 + H2O→Н3АsО4 + H2SO4 + NO
Usi reakciya tenlemesin yarim reakciya usili boyinsha tenlestiriwdi korip shigamiz. Bunin ushin usi reakciyadagi oksidlewshi ham qalpine keliwshini amqlap alamiz. Bul tenlemede oksidlewshi nitrat kislota, qalpine keliwshi mishyak sulfid bolip esaplanadi. Elektron balans usili menen tenlestiriwde oksidlewshi quramindagi N+5 ioni 3 elektron qabil etip, N+2 ionga shekem qalpine keledi dep qabil etilgen bolar edi. As2S3 quramindagi As+3 iom 2 elektron berip, As+5 halina shekem, S-2 iom bolsa 8 elektron berip S+6 halina shekem oksidlendi dep alingan bolar edi:
As2S3 + HNO3 + H2O→Н3АsО4 + H2SO4 + NO
Usi elektronlar sani boyinsha koefficientlerdi aniqlap, esaplap tabilgan, biraq eritpe quraminda negizinde amelde bolmagan N+5, As+3, S-2 ionlarm qollagan bolar edik. Yarim reakciya usili boymsha oksidleniw-qalpine keliw bansinda qatnasip atirgan zatti eritpede haqiyqattan da barbolgan ionlardan paydalamp tehlestiriledi. Maselen, HNO3 zati eritpede H+ ham N03 — ionlarm payda etedi. As2S3 bolsa, ionlarga dissociaciyalanbaydi. Bizler balans duzip atirganimizda eritpe quraminda amq bar bolgan N03 ioninan paydalanamiz. Eki tareptegi elektronlar sanin tenlestiriw ushm eritpede bar suw molekulasi ham vodorod ionlarman paydalanamiz.
Daslep, oksidleniwshi ionin (N ) korip shigamiz.
N → NO
Tenlemenin shep tarepinde 3 kislorod atomi bar. On tarepinde bolsa, 1 kislorod atomi bar. Tenlemedegi kislorod atomlarm tenlestiriw ushin, kislotali ortaliqta kislorodi az tarepke kerekli mugdarda kislorodti ozinde saqlagan suw molekulasi qosiladi. Yagniy on tarepke 2 suw molekulasm qosamiz.
N →N0 + 2H20
Endi vodorod atomlarm tenlestiremiz. Tenlemenin shep tarepinde vodorod atomlan joq. On tarepinde bolsa 4 vodorod atomi bar. Tenlemedegi vodorod atomlarm tenlestirip aliw ushm kislotali ortaliqta vodorod kereli mugdarda vodorodti ozinde saqlagan vodorod iom qosiladi. Yagniy shep tarepke 4 vodorod ionin qosamiz.
N + 4H+--------► NO + 2H20
Shep tareptegi ionlar zaryadlarmih arifmetikaliq jiyindisi +3 ke, oh tarep- tegisi bolsa 0 ge teń. Shep tarepke 3 elektron qossaq, eki tareptegi zaryadlar teh boladi. N + 4H+ +3e-→N0 + 2H20
Endi qalpine keliw qasiyetine iye bolgan As2S3 tin ozgeriwin korip shigamiz.
As2S3→ 2As + 3S
Bui jerde oh tareptegi kislorod atomlan sam 20 bolip, shep tarepte kislorod atomi joq. Somh ushm 20 kislorod atomin ozinde saqlagan 20 suw molekulasm shep tarepke qosamiz.
As2S3 + 20H2O →2As + 3S
Reakciyaniń shep tarepinde 40 vodorod atomi bolip, oń tarepte vodorod atomi joq. Vodorod atomlarm da tenlestiriw ushm oh tarepke 40 vodorod ionin qosamiz.
As2S3 + 20H2O → 2As + 3S + 40H+
Shep tareptegi boleksheler zaryadlarmih arifmetikaliq jiyindisi 0 ge teń. Oń tareptegi boleksheler zaryadlardiń jiyindisi bolsa +28 ge teń. Eki tareptegi zaryadlardi tehlestiriw ushm shep tarepten 28 elektrondi alip taslasaq, eki tarepte zaryadlar teh boladi.
As2S3 + 20H2O -28 e → 2As + 3S + 40H+
Endi oksidlewshi ham qalpine keliwshilerdi ionli tenlemelerin qosip, olardin algan yaki bergen elektronlar samn tenlestiriw joli menen bul ionlardin aldina qoyilatugin koefflcientlerdi aniqlap alamiz
Aniqlangan koefflcientlerdi tiyisli tehlemelerge qoyip shigamiz:
Endi oksidleniwshi ham qalpine keliwshi ionli tenlemelerdi qosip jazip alamiz.
3As2S3 + 28N + 60H2O +112H+→
6As + 9S + 120H+ + 28NO + 56H20
Reakciyanin shep ham oh tarepindegi suw molekulalan ham vodorod ionlarin qisqartip, qisqartilgan ionli teńlemeni payda etemiz.
3As2S3 + 28N + 4H2O → 6As + 9S + 8H+ + 28NO
Ion ham molekulalardih aldindagi koefficientlerin, molekulalardih aldina qoyamiz ham molekulyar tehleme duzemiz:
3As2S3 + 28HN03 + 4H20→6H3As04 + 9H2S04 + 28NO
Natiyjede oksidleniw-qalpine keliw reakciyasi tenlemesin koriwimizge boladi.
|
| |
