35
5. MAVZU: FIZIKAVIY KATTALIKLARNING BIRLIKLAR
TIZIMI.
Reja:
1. Kattaliklar va ularning turlari.
2. Kattalik birliklari.
3. Kattaliklar o‘lchamligi.
4. Birliklar va o‘lchamlarni belgilash hamda yozish qoidalari.
5. Xalqaro birliklar tizimi.
Tayanch iboralar:
kattalik, kattalik birligi, asosiy birlik, hosilaviy birlik,
kattalikning o‘lchamligi, kattalikning qiymati, Xalqaro birliklar tizimi.
1.
Kattaliklar va ularning turlari
Kattalik –
sifat tomonidan ko‘pgina fizikaviy ob‘yektlarga (fizikaviy
tizimlarga, ularning holatlariga va ularda o‘tayotgan jarayonlarga) nisbatan
umumiy bo‘lib, miqdor tomonidan har bir ob’yekt uchun xususiy bo‘lgan
xossadir.
Ta’rifda keltirilgan xususiylik biror ob’yektning
xossasi ikkinchisinikiga
nisbatan ma’lum darajada kattaroq yoki kichikroq bo‘lishini ifodalaydi.
Metrologiya fani
aynan mana shu kattaliklar,
ularning birliklari, o‘lchash
texnikasining rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liqdir.
Har bir fizikaviy ob’yekt bir qancha ob’yektiv xossalar bilan tavsiflanishi
mumkin. Ilm – fan taraqqiyoti va rivojlanishi bilan bu
xossalarni bilishga talab
ortib bormoqda. Hozirga kelib zamonaviy o‘lchash vositalari yordamida 70 dan
ortiq kattalikni o‘lchash imkoniyati mavjud. Bu ko‘rsatkich 2050 yillarga borib
200 dan ortib ketishi bashorat qilinmoqda.
Kattaliklarning turlarga bo‘linishi 1 – rasmda ko‘rsatilgan.
