2.2.1-rasm. O’zbekistonRespublikasiningtashqisavdoaylanmasi(2015-2019).3
2019-yilning yanvar-iyuloylaridarespulikaningtashqisavdoaylanmasihajmi 24 526,8 mln. AQSh doll.ni tashkiletib, 6 834,0 mln. AQSh doll.ga yokiotganyilningmosdavriganisbatan 38,6 %gaoshgan. Ushburaqamdaneksporthajmi 10 880,2 mln. AQSh doll.ga (osishsurati – 44,5 %) va import hajmi esa 13 646,6 mln. AQShdollarga (o’sishsurati – 34,3 %) yetdi. Hisobotdavrida 2 766,4 mln. AQSh doll. qiymatidapassivtashqisavdoaylanmasiqaydetildi. O’zbekistonjahonning 167 dan ortiqmamlakatlaribilansavdoaloqalariniamalgaoshiribkelmoqda. UningtashqisavdoaylanmasidunyodavlatlariqatoridanisbatansalmoqlihissasiXitoyda (18,5%), Rossiya Federatsiyasida (14,6%), Qozogistonda (8,1%), KoreyaRespublikasida (6,5%), Turkiyada (5,7%), Germaniyada (2,2%) va Qirgizistonda (2,1%) qaydetilgan.Tashqisavdoaylanmasitahliliosishnikorsatib, 2019-yil yanvar-iyuloylarida 24 526,8 mln. AQSh doll.ni tashkiletdi va otganyilningmosdavriganisbatan 6 834,0 mln. AQSh doll. qiymatgaoshgan.MDHdavlatlaribilanananaviysavdomunosabatlaritufayli va tashqisavdoni har tomonlamaqollabquvvatlanishinatijasidaMDHga azo davlatlarbilanozarosavdoningO’zbekistonningtashqisavdoaylanmasidagiulushi 2019-yilning yanvar-iyuloylarida 33,2 %ni (8 147,4 mln. AQSh doll.), otganyilgitashqisavdoaylanmasiganisbatan 119,5 % osishnitashkietdi.Shubilanbirga, boshqahorijiyhamkor-davlatlarbilan joriy savdomunosabatlaridavometmoqda. Boshqahorijiydavlatlarningtashqisavdoaylanmasidagiulishi 66,8% yetib (16 739,3 mln. AQSh doll.) otganyilningmosdavridagitashqisavdoaylanmasiganisbatan 150,6 % oshgan. Tashqiiqtisodiyfaoliyatboyicha 20 yirikhamkor-davlatlarorasidanbeshdavlatdafaoltashqisavdobalansikuzatilgan, xususan, Qirgiziston (347,2 mln. AQSh doll.), Afgoniston (315,6 mln. AQS AQSh H doll.), Tojikiston (88,7 mln. AQSh doll.), Fransiya (27,3 mln. AQSh doll.) va Eron (16,2 mln. AQSh doll.). Qolgan 15 ta davlatlarbilanpassivtashqisavdobalansisaqlanibqolmoqda.Yurtimizdatashqiiqtisodiyfaoliyatnirivojlantirishborasidaamalgaoshirilayotgankengqamrovliislohotlar va dunyomamlakatlaribilanolibborilayotganmustahkamaloqalarnatijasidamamlakatimizningeksportsalohiyatioshibbormoqda.
Endi 2020-2021-yillardagi tashqisavdoaylanmasinitahlilqiladiganbo’lsak, avvalo 2020-yildagi ko’rsatkichlarnitahlilqilamiz. 2020-yilning yanvar-dekabroylariyakunlaribo‘yicharespublikaningtashqisavdoaylanmasi 36,3 milliard AQShdollarinitashkilqilib, 2019-yilning mosdavriganisbatan 5,4 milliard AQShdollarigayoki 13,1 foizgakamaydi.Davlat statistikaqo‘mitasiaxborotiga ko‘ra, tashqisavdoaylanmasidaeksporthajmi 15,2 milliard AQShdollarini (13,4 foizgakamaygan), import hajmi 21,1 milliard AQShdollarini (12,8 foizgakamaygan) tashkilqilgan.2020-yil davomidaO‘zbekistonningtashqisavdodagi asosiy sherigisifatida Xitoyqaydetilgan. O‘zbekiston va Xitoyo‘rtasidagio‘zarosavdohajmi 6,43 milliard AQShdollarinitashkilqilgan. Shundan 1,93 milliard AQShdollarieksportulushiga, 4,5 milliard AQShdollari import ulushiekanligima'lumqilingan. O‘rtadagisalbiysaldo – 2,57 milliard dollar.
O‘tganyildavomidaO‘zbekistonningsavdosheriklariorasida Rossiya ikkinchio‘rinda (o‘zarotashqisavdoaylanmasi 5,6 milliard AQShdollari, shundaneksport 1,5 milliard AQShdollari, import 4,1 AQShdollari) qaydetilgan. Keyingipog‘onalardaQozog‘iston, JanubiyKoreya, Turkiya, Qirg‘iziston, Germaniya joy olgan.Tashqiiqtisodiyfaoliyatbo‘yicha 10ta yirikhamkordavlatlarorasidanfaqat 2tasi bilan (Qirg‘iziston va Afg‘oniston) aktivtashqisavdobalansikuzatilgan. Qolgan 8ta davlatlarbilanpassivtashqisavdobalansiqaydetilgan, ya'niulardan import qilisheksportgaqaragandako‘pkuzatilgan.Tashqisavdoaylanmasining 2020-yil iyulhamdaavgustoylaridakeskino‘sishikuzatilganioltineksportiningoshganibilanizohlangan.2020-yilning iyul–sentyabroylaridaMarkaziy bank 34,9 tonnaoltineksportqilganligihaqidama'lumotberilgandi. Bu ochiqlanganma'lumotbo‘yicha, O‘zbekistontarixidagirekordoltineksporti hisoblanadi. 2021-yilga keladiganbo’lsak,ma’lumqilinishicha, O‘zbekiston 2021-yilda 182 davlatbilanjami 42,1 milliard dollarliksavdoqilgan. Bu 2020-yil 36,2 milliard dollarganisbatanyuqoriroqko‘rsatkichhisoblansa-da, lekinpandemiyadanavval 2019-yilda tashqisavdoaylanmasi 41,7 milliard dollar bilansolishtirgandao‘sishunchalikyuqoribo‘lmaganiniko‘rishimiz mumkin. Tashqisavdobalansining 25,5 milliard dollari import va 16,6 milliard dollarieksportnitashkilqilmoqda. Tushunarliroqtildaaytsak, 25 milliard dollarlikmahsulot va xizmatlarsotibolganbo‘lsak, 16 milliard dollar mahsulot va tovarlarsotganmiz. Ya’nichetdansotibolganlarimizsotganlarimizdandeyarli 9 milliard dollargako‘proq.
2021-yilda bizningtashqiiqtisodiyfaoliyamizdagi asosiy hamkordavlatlarhaqidaqisqachagapiradiganbo’lsak, Rossiya yilyakunlaribo‘yichaso‘nggi 3 yildanbuyontashqisavdodagiengyirikhamkorimizXitoyniquvibo‘tishgamuvaffaqbo‘ldi.Demak, 7,5 milliard dollarliksavdoaylanmasibilan Rossiya 2021-yilda O‘zbekistonningengkattasherigibo‘libturibdi.
|
