Termiz Iqtisodiyot va Servis Universiteti att-yo`nalishi 2-kurs 4-22-guruh talabasi Mo`minova Mohidil

Mavzu: O‘tkinchi jarayonlarni operator usulda hisoblash.

Fan: Nazariy Elektrotexnika

Reja:

1. O’tkinchi jarayonlarni hisoblash usullari
2 . O’tkinchi jarayonni hisoblashning operator

usuli.

Elektr sistemada ayni muayan paytda kechadigan jarayonlar majmuasiga uning holati (rejimi) deyiladi. Uning rejimini son va sifat jixatdan harakterlovchi ko‘rsatikichlarga – holat parametrlari deyiladi.

Bu ko‘rsatkichlarga sistemada ishlab chiqarilayotgan va iste’mol qilinayotgan aktiv va reaktiv quvvat (R, Q), tugunlardagi kuchlanish (U), iste’mol qilinayotgan tok (I), tok va kuchlanishning o‘zgarish chastotasi (f), parallel ishlayotgan generatorlar rotorli orasidagi burchak siljishi (δij), generatorlarning sirpanish koeffitsienti (Ssg), generatorlarning bsolyut yuklanish burchagi (δG), generatorlarning quzgatish toki (if) kiradi.
Holat parametrlari sistema
rejimi uzgarganda uzgaradi va o‘zaro nochiziq boglanishda bo‘ladi.
Elektr sistema rejimlari bo‘linadi: - Turg’unlashgan baqrorlashgan rejim; - o‘tkinchi rejim. Sistemada ba’zi bir sabablarga yoki avtomatik qurilmalarning noto‘gri ishlashi tufayli paydo bo’ladigan o’tkinchi rejim o’tkinchi jarayonlarning paydo bulishi bilan bog’liq bo’lib, elektr sistema elementlarining holatining o‘zgarishi kuzatiladi. Elektr sistemada har xil sabablarga ko’ra paydo bo’ladigan turtkilar (vozmusheniya) ta’sirida bir qancha rejim parametrlarining vaqt buyicha o‘zgarishi kuzatiladi.
O‘tkinchi jarayonlar ularning paydo bo’lish sabablari va kechadigan jarayonlari bo’yicha: tulqin, elektromagnit va elektromexanik qismlarga ajraladi. O‘tkinchi jarayonlar deb elektr sistemasining bir barqarorlashgan holatdan boshqa barqarorlashgan holatga o‘tishiga aytiladi. Elektr sistemasining fizikakviy xususiyatlariga bog’liq ravishda bu jarayonning tabiati yagona ajralmasdir va shu jarayon uchun uning matematik tasnifi ishlatiladi. Lekin ko‘pgina amaliy masalalarda o‘tkinchi jarayonlar bir necha ketma-ket o‘tuvchi va EES bir gurux ma’lum parametrlarining o‘zgarishini tavsiflovchi jarayonlardan tashkil topgan deb qaraladi. Elektr tizimida o‘tkinchi jarayon elektromagnit va mexanik o‘zgarishlari bilan harakterlanadi.
Aylanuvchi elektr mashinalarning rotorlari anchagina katta mexanik (kinetik) energiyaga ega bo‘lganligi sababli, dastlabki o‘tkinchi jarayon elektr magnit o‘zgarishlar orqali harakterlanadi. SHuning uchun o‘tkinchi jarayonini boshlangich davri elektromagnit o‘tish jarayoni deb nomlanadi. Keyinchalik bu jarayonga mexanik ta’sirlar qo‘shilganda bu o‘tkinchi jarayon elektromexanik deb nomlanadi.
Elektr tizimidagi kechadigan elektromagnit o‘tkinchi jarayonlar sodir bo‘lishiga olib keladigan turkilar turlaridan eng ko‘p uchraydiganlari quyidagi sabablar tufayli paydo bo‘lishi mumkin:
1. Elektr sistemada yuklamalarni ulash va uzish;
4. Avariya holatida o‘chirilgan elementlarni. Zanjirni va fazani qayta ulash;
9. Elektr sistemadagi turli kommutatsiyalar.
2. Elektr sistemada sodir bo’ladigan qisqa tutashuv (QT)ning barcha turlari;
3. Elektri sistemada turg‘unlashmagan (QT)ni o‘chirish;
5. Elektr sistemada kuzatiladigan maxaliy bo‘ylama nosimmetriklarni paydo bo‘lishi;
6. Sinxron generatorlarni o‘z - o‘zini sinxronlash va sinxronlash shartini bajarmasdan sistemaga parallel ishlashga ulash;
7. Sinxron generatorlar va sinxron kompensatorlar qo‘zg‘atish tokini jadal (forsirovka) oshirish va qayta kamaytirish (rasforsirovka);
8. Elektr sistemada kuzatiladigan QTni o‘chirishda kuzatiladigan o‘chirgichlar kontaklarida kechikish;
Elektr sistemada simmetrik va nosimmetrik qisqa tutashuv deb sistemaning normal ishlash holatlariga muvofiq bo‘lmagan har qanday fazalararo qisqa tutashuv va neytrali zaminlangan sistemalarda esa bitta yoki bir nechta fazalarning erga tutashishiga aytiladi.
Ma’lumki elektr sistemada kuchlanishi 35 kVgacha bo‘lgan tarmoqlar va tarmoq elementlari neytrali izolyasiyalangan (zaminlanmagan) yoki moslovchi induktuv qarshilik orqali zaminlangan bo‘ladi. Kuchlanishi 35 kV va undan yuqori kuchlanishli sistemalarda esa sistemaning neytrali zaminlangan bo‘ladi.
Neytrali zaminlangan sistemaning birorta fazasining erga tutashishi oddiy QT deb nomlanadi. Ko‘pincha QT nuqtasida elektromagnit o‘tkinchi jarayon ta’sirini e’tiborga oluvchi o‘tkinchi induktiv qarshilik vujudka keladia. Bu qarshilik QT paytida paydo bo‘lgan elektr yoyining yonish sharoitiga qarab uning qarshiligining o‘zgarishini xisobga olsak, o‘tkinchi qarshilik fazalararo yoki faza bilin er arosidagi qarshiliklardan tashkil topgan. Bir qator xollarda elektromagnit o‘tkinchi jarayon taxlilini engillashtirish maqsadida o‘tkinchi qarshilik miqdori anchagina kichik bo‘lishi mumkin deb faraz qabul qilinadi. SHuning uchun ayrim xollarda sistemada kisqa tutashuv paytidagi elektromagnit o‘tkinchi jarayonni taxlil qilishda e’tiborga olmasa xam bo‘ladi.

E`tiboringiz uchun rahmat!

Download 0.65 Mb.

Termiz Iqtisodiyot va Servis Universiteti att-yo`nalishi 2-kurs 4-22-guruh talabasi Mo`minova Mohidil