|
«Termodinamikanıń 2-nızamı» temasın jańa pedagogikalıq texnologiyalar negizinde oqıtıw
|
| bet | 15/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #116440 |
Bog'liq Ametova толык таяр Мaftuna ATaza tema túsindiriw – 30 minut
Termodinamikanıń 2-nızamı hám onıń mazmunı.
Termodinamik processlerdi túsindiriw ushın Termodinamikanıń 1-nızamı jeterli emes. Sebebi ol processtiń qanday baǵıtta bolıp atırǵanlıǵın esapqa almaydı.
Termodinamikanıń II-nızamı tarixiy tárepten jıllılıq mashinalarınıń jumısın talqılaw qılıw nátiyjesinde jaratıldı. Sonıń ushın jıllılıq dvigateliniń islew processi menen tanısamız. Jıllılıq dvigatellerinde barlıq waqıt cikl dawamında T1 temperaturalı ısıtqıshdan Q1 jıllılıq muǵdarı alınadı hám T2 tómen temperaturalı suwıtqıshga Q2 jıllılıq muǵdarın berip, A = Q1 Q2 jumıs orınlanadı. Jıllılıq mashinasınıń PJK sı = 1 bolıwı ushın Q2 = 0 bolıwı, yaǵnıy jıllılıq mashinasi tek bir jıllılıq deregi-ısıtqıshǵa iye bolıwı hám suwıtqısh bolmaslıǵı kerek. Francuz injeneri N.Karno jıllılıq mashinası islewi ushın albette eki túrli temperaturalı ısıtqısh hám suwıtqıshtıń bolıwı zarurligin kórsetti. Termodinamikanıń II-nızamı bir jıllılıq deregi esabınan, yaǵnıy denelerdıń suwıtqısh esabınan islewshi mángi dvigateldiń bolıwın inkar etedi. Termodinamikanıń II-nızamına Kelvin hám Planklar tómendegishe táriyp bergen:
1) Ekinshi túr mángi dvigateldi jaratıw mumkin emes.
2) Aqırǵı nátiyjesi ısıtqıshtan alınǵan jıllılıq muǵdarınıń tolıq jumısqa aylandırıp beretuǵın processti ámelge asırıp bolmaydı.
Suwıtqısh mashinasında Q2 jıllılıq muǵdarı temperaturası T1 bolǵan denege beriledi. Bunda T2 < T1. Bizge belgili, aylanba processte Q = A biraq Q = Q2 Q1 < 0 shartine kóre A < 0 yaǵnıy:
Q2 Q1 = A1
yaki Q1 = Q2 + A
boladı. Bunnan kórinip tur, temperaturası T1 bolǵan ısıtqıshǵa berilgen jıllılıq muǵdarı, temperaturası T2 bolǵan suwıtqıshdan alınǵan jıllılıq muǵdarınan orınlanǵan jumıs muǵdarı shaması úlken bolıp shıǵıp atır. Bul sonnan dalalat beredi, jumıs orınlanbastan turıp jıllılıqtı temperaturası tómen deneden temperaturası joqarı denege ótkerip bolmaydı. Termodinamikanıń II-nızamı ushın bunday juwmaqtı R. Klazius bergen:
Jıllılıq hesh qashan óz-ózinen temperaturası tómen deneden temperaturası joqarı denege ótpeydi.
|
| |
