|
Termodinamikanıń jaratılıw tariyxınan maǵlıwmatlar
|
| bet | 16/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #116440 |
Bog'liq Ametova толык таяр Мaftuna ATermodinamikanıń jaratılıw tariyxınan maǵlıwmatlar.
Termodinamikanıń birinshi nızamı-bul energiyanıń saqlanıw nızamı. Bul nızamnıń ornatılıwı tiykarınan -jıllarda birinshi bolıp jıllılıq hám jumıstıń bir-birine aylanıwı múmkinligi pikirine kelgen nemis vrachı Yu. Maynerdiń, -jılda birinshi bolıp jıllılıqtıń mexanikalıq ekvivalentin esaplap tapqan anglichan fizigi J. Djouldıń hámde jılda birinshi nızamdı táriplegen hám onı energiyanıń saqlanıw nızamı sıpatında mánisin túsingen nemis alımı G. Gelmgolctıń nızamları menen baylanıslı.
Termodinamikanıń ekinshi nızamınıń proekti francuz injeneri S. Karnonıń atı menen baylanıslı bolıp, ol -jılda Karno ciklliq-jıllılıq mashinalarındaǵı aylanbalı cikldı jarattı. Bul cikl nátiyjesinde dene jumıs atqarıp, soń usı jumıstıń bir bóliminen paydalanǵan halda baslanǵısh halǵa qaytadı. Ol birinshi bolıp jıllılıq qızǵan deneden suwıǵıraq denege ótkerilgende paydalı jumıs alıw múmkin ekenligin kórsetip berdi.
Karno pikirlerin rawajlandırıp anglichan fizigi U. Tomson -jılda Termodinamikanıń ekinshi nızamın tómendegishe táripledi «Jıllılıq rezervuarınıń suwıwı esabınan alınǵan mexanikalıq jumıstan ibarat processtiń bolıwı múmkin emes». Bul táriplew jıllılıq hám jumıstıń bir-birine aylanıwları teń mánisli bolmaytuǵınlıǵın kórsetedi jıllıqtı tolıq jumısqa aylandırıp bolmaydı. Termodinamikanıń ekinshi nızamı máńgi dvigatellerdiń bolıwın maqullamaydı.
U. Tomsonnan ǵárezsiz túrde 0-jılı nemis fizigi R. Klauzius ekinshi nızamnıń táriyplewin berdi «Jıllılıq suwıq deneden jıllı denege óz-ózinen ótiwi múmkin emes». Bul táriyplew real processlerdiń bir tárepleme ekenligin kórsetedi.
Klauzius -jılda ózinshe júz beriwshi processlerdiń baǵıtı haqqındaǵı máseleni jańa funkciya – entropiyanı kiritiw menen sheshti hámde onıń eń áhmiyetli qásiyetlerin ashıp berdi termoizolyaciyalanǵan sistemalarda processler óz-ózinshe entropiyanıń artıwı baǵıtında boladı jıllılıq teń salmaqlıǵı halında entropiya maksimum halǵa jetedi.
Entropiyanıń absolyut mánisin esaplaw nemis fizigi-ximigi V. Nernst atı menen baylanıslı. 0-jılı ol temperatura absolyut nolge umtılǵanda hár qanday ózgeriw menen baylanıslı bolǵan entropiya ózgeriside nolge umtılatuǵının anıqlaǵan. Bul Termodinamikanıń 3-nızamı dep ataladı.
|
| |
