3
2
4
90
0,6
90
0,6
50
40
0,6
1
90
0,77
4
2
3
80
0,7
80
0,7
80
0,85
80
0,85
5
1
3
+
0,2
0,2
+
0,85
0,85
6
1
2
32
0,2
32
0,2
32
1
32
1
7
2
3
4
+
0,8
0,8
+
+
0,9
1
0,95
8
2
3
75
0,6
75
0,6
75
0,8
75
0,8
9
1
4
140
0,7
140
0,7
95
45
0,7
1
140
0,8
10
1
+
0,85
0,8
11
1
3
+
0,2
0,2
+
1
1
12
1
2
3
4
60
60
0,2
0,3
120
0,25
60
60
0,7
0,9
120
0,8
21.6- §. PR IN SIPIA L
ELEKTR VA PNEVMATIK SXEMALAR
Prinsipial elektr sxemalar (PE S).
Bu sxemalar avtomatlashtirish tizimi
b o ‘g ‘inlariga kiruvchi elem entlar tarkibini belgilaydi, u lar orasidagi
bog‘lanishlarni, asboblar va avtomatlashtirish vositalarining elektr ta ’minot
usullarini aks ettiradi. PES ni ishlab chiqish
uchun dastlabki material
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sxemasi (TJAS) hisoblanadi. PES,
o ‘z navbatida, birikmalarning sxemalarini (montaj sxemalarini) shchitlar
oldi chizm alarini va boshqa texnik hujjatlarni ishlab chiqish uchun asos
bo‘ladi.
PES lar D avlat standartlari
talablariga muvofiq bajarilib, ular sxe-
m alarni bajarish qoidalarini, sxema elem entlarining grafik va harfiy
belgilashlarini, elektr zanjirlar qismlari markirovkasini
belgilab beradi
(21.6, 21.7- jadvallar). PES quyidagi tartibda ishlanadi: AS asosida PES ga
talablar ifodalanadi va uning elementlari ketma-ketligi o ‘rnatiladi, ifo-
dalangan talablarning har biri elem entar zanjirlar ko‘rinishida tasvirlanadi,
elem entar zanjirlar umumiy sxemaga birlashtiriladi,
apparatura tanlanadi va
ayrim elementlarning elektrik param etrlari hisob qilinadi (qarshiliklar, rele
chulg‘amlari, kontaktlar yuklanishlari va h. k.), sxema tekshiriladi va
tuzatiladi.
PES ni ishlab chiqishda quyidagi mulohazalarga va talablarga
amal
qilinadi:
1) soddalik va yaqqollik uchun sxemalarda yoyilma prinsipidan foyda-
laniladi,
u shundan iboratki, turli zanjirlarda amal qilayotgan apparat va
asboblarning elem entlari sxemaning ishlashi m antig‘iga muvofiq ularning
konstruktiv bogianishidan tashqari joylashtiriladi;
2) elektr zanjirlarini tasvirlash
ketma-ketligi nazorat, signalizatsiya,
boshqarish va rostlashning ayrim b o ‘g‘inlarining yeyilish tartibiga mos
kelishi kerak;
3) kontaktlar, shuningdek boshqa ulab uziluvchi
qurilmalar norm al
holatda ko‘rsatiladi, ya’ni zanjirda tok b o im ag an d a yoki tashqi mexanik
ta ’sir bo im ag an d a ko‘rsatiladi;
4)
har bir boshqarish zanjiri qarshiligiga o ‘ng tom ondan qisqa tu-
shuntiruvchi yozuvlar beriladi. H ar bir zanjir yozuvi qo‘shni yozuvlar-
dan, bu zanjirlar b o iin ish joylarida chiziqlar bilan ajratiladi (21.11-rasm).
