|
Texnologik qism
|
| bet | 4/16 | | Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 0.82 Mb. | | #120639 |
Bog'liq Ammofos Konvertor jarayonining asoslari va maqsadlari, Diniy fanatizmning, marten, . Nodir metallarning fizik va kimyoviy xossalari., KORXONANING ASOSIY FONDLARI VA ISHLAB CHIKARISH QUVVATLARI , Radial taqsimlash tarmog\'ida elektr energiyasini uzatish, Geomexanik jarayonlar modelini qurish bosqichlari, Elektr apparat MUST, Kokil usulida quymalar olish texnologik jarayonini yozing., Qisqa tutashuvning boshlang\'ich toklarini hisoblashda qo\'llaniladigan usullar, GIDRAVLIKA, Eyler tenglamasi shakldagi qovushqoq bolmagan suyuqlik uchun har-fayllar.org, Bernulli tenglamasining geometrik va energetik mohiyati. , bir cho\'michli ekskavatorlar, 24. Yuqori molekulyar birikmalar.Babayev.B.2 – rasm. Ammoniy ortofosfatlari ishlab chiqarish uchun qurilma sxemasi:
1 – birinchi bosqich saturatori; 2 - quyultirgich; 3,9 – sentrifuga; 4 – issiq suv uchun bak; 5 – birinchi bosqich cho’kmasi uchun barabanli quritgich;
6 – ammoniy fosfat eritmasining yig’gichi; 7– ikkinchi bosqich bug’latish tizimi; 8 – mono- yoki diammoniyfosfat uchun kristallizator; 10 – ikkinchi bosqich saturatori; 11 – kristallanish siklidan qolgan eritma yig’gichi; 12 – mono- yoki diammoniyfosfat uchun quritgich.
Ekstraksion fosfat kislota olishning fizik-kimyoviy asoslari. Tabiiy fosfatlarning sulfat kislotali parchalanishi bo’yicha boradigan reaksiyaga:
Ca5(PO4)3F + 5H2SO4 + 5nH2O = 5CaSO4*nH2O + 3H3PO4 + HF
va keyingi bosqichda suyuq fazadan sulfatli cho’kmani ajratib olishga asoslangan usul – ekstraktsiyali yoki ho’l usul deyiladi. Bunda olingan mahsulot ekstraksion fosfat kislota (EFK) deb yuritiladi. Bu keng tarqalgan fosfat kislota olish usuli mineral o’g’itlar, ozuqali va termik fosfatlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Sulfat kislotali ekstraktsiyalash jarayonini amalga oshirishning asosiy sharti fosfat kislatadan kalsiy sulfatning yetarli darajada yirik bo’lgan, oson ajraladigan va yaxshi yuviladigan kristallarini ajratib olishdan iboratdir. Bunga jarayonning ayrim bosqichlari uchun jihozlarni oqilona tanlash va ekstraktsiyalashda belgilangan texnologik tartibni, ya’ni talab etiladigan (gips, yarimgidrat yoki angidrid) shakldagi kalsiy sulfatning cho’ktirilishini va belgilangan konsentratsiyadagi mahsulot sifatidagi fosfat kislota olishni ta’minlovchi konsentratsiyali, xaroratli va boshqa parametrlarni ushlab turish orqali erishiladi.
Ekstraktsiyalash jarayonida kalsiy sulfatning fosfat kislotadagi harakatchan suspenziyasini olish, uni aralashtirish va tashish mumkin bo’lishi lozimdir. Tabiiy fosfatni konsentrlangan sulfat kislota bilan to’g’ridan-to’g’ri aralashtirilganda fazalarga ajralishga amalda imkon bermaydigan quyuq suspenziya hosil bo’ladi. Uning harakatchanligini ta’minlash uchun, «aylanma» kislota deb ataluvchi – mahsulot sifatidagi fosfat kislotaning bir qismi bilan fosfat kislotadan ajratib olingan fosfatli cho’kma (fosfogips) ni suvda yuvishda hosil bo’ladigan eritmaning aralashmasini resirkulyatsiyasi hisobiga suyuq va qattiq fazalarning massa nisbati (S:Q) 2:1 dan 3,5:1 oralig’ida ushlab turiladi.
Resirkulyatsiya bilan bog’liq holda fosfatli xom ashyodan o’tadigan qo’shimchalarning eritmalarda to’planishi ekstraksiya jarayoni uchun o’ziga xosdir. Qo’shimchalar konsentratsiyasi xom ashyo tarkibidan ham, suyuq, gaz va qattiq fazalar orasida taqsimlanadigan tegishli komponentlar tarkibidan ham aniqlanadi. Ishlab chiqarish eritmalarida ishqoriy metall kationlari, magniy, alyuminiy, temir kationlar va SO42-, F-, SiF62- anionlar qo’shimchalarining mavjud bo’lishi sulfatli cho’kma va mahsulot kislotasining xossasini yetarli darajada o’zgartiradi.
Ekstraktsiyalash jarayonining xaroratli va konsentratsiyali parametrlarini tanlash uchun kalsiy sulfat turli modifikatsiyalarining mavjud bo’lish chegaralari va ularning fosfat kislotali eritmalarda bir-biriga aylanish tezligi haqidagi ma’lumotlar asos bo’ladi; bu ma’lumotlar toza eritmalar uchun yuqorida ko’rsatib o’tilgan edi. Ammo Ekstraksion fosfat kislotaning real eritmalarida gips, kalsiy sulfat yarimgidrati va angidriti kristallanish sohalarining aniq chegaralari va ayniqsa sodir bo’ladigan fazali bir-biriga aylanish tezliklari yetarli darajada o’zgaradi. Masalan, tarkibida 10-25% P2O5 bo’lgan fosfat kislotaning toza eritmalarida, 80OC da yarimgidratning katta qismi sistemaning birinchi kristallanuvchi fazasi hisoblanadi va 1,5-2 soat mobaynida gipsga aylanadi. Temir fosfatlari, kremnezem kabi qo’shimchalar bu jarayonni sezilarli darajada kuchaytiradi. Hosil bo’lgan gips tarkibida 10% dan kam P2O5 tutgan eritmalarda bir necha oy va 25% dan kam P2O5 tutgan eritmalarda bir necha kun mobaynida metastabil (stabil faza – angidrit) shaklda mavjud bo’la oladi. Ekstraktsiyalash sharoitiga mos holda, suyuq faza suspeziyasi tarkibida 25-30% P2O5, xarorat 70- 80OC va massaning reaktorda turish vaqti 5-8 soat bo’lganda ajratiladigan cho’kma stabil angidrit emas, balki metastabil digidrat shaklda namoyon bo’ladi.
Shunday qilib, ekstraktsiyalashda ajratiladigan kalsiy sulfatning gidratatsiya darajasi stabil shakllarga mos kelmasligi mumkin va u jarayonni o’tkazilish aniq sharoitiga bog’liqdir. 4 – rasmda tasvirlangan diagrammada kalsiy sulfatni amaliy gidratatsiya darajasining ekstraktsiya usuli (rejimi) – fosfat kislotaning konsentratsiyasi va xaroratiga bog’liqligi ko’rsatilgan. Egri chiziq 2 dan pastki sohada kalsiy sulfat gips shaklida, egri chiziq 1 dan yuqorida angidrit shaklida, ular orasidagi sohada esa yarimgidrat shaklida ajraladi.
Shunga mos holda fosfat kislotani ekstraktsiyalashning uchta: digidratli, yarimgidratli va angidritli usullari bir-biridan farqlanadi. Digidratli usul keng tarqalgan bo’lib, uni 65-80OC xaroratda o’tkaziladi va tarkibida 30-32% gacha P2O5 bo’lgan kislota olinadi. 90-105OC haroratda amalga oshiriladigan yarimgidratli usulda 50% gacha P2O5 tutgan kislota ishlab chiqarish imkoniyatini beradi. Ekstraktsiyalashning kombinatsiyalashgan yarimgidrat-digidratli usullari yanada kengroq tarqalmoqda, unda dastlab yarimgidrat hosil qilinadi, so’ngra, suspenziyani suyultirish va sovutish orqali uni gipsga qayta kristallantiriladi. Bunday usullar xom ashyodan unumli foydalangan holda yuqori konsentratsiyali (50% gacha P2O5) kislota olish imkoniyatini yaratadi. Angidridli rejim yuqori xaroratda jihozlarning korroziyalanish xavfi katta bo’lganligi va kalsiy sulfatning mayda kristallaridan fosfat kislota va yuvuvchi eritmaning o’tishi qiyinligi tufayli filtrlanishning yomonlashishi sababli hozircha qo’llanilmaydi. Bu qiyinchiliklarni bartaraf etish bo’yicha izlanishlar o’tkazilmoqda.
|
| |
