6.
Elektr stansiya, EUL, podstansiyalar
xarajatlarining sof daromad
hisobidan
qoplanadigan vaqt, TQ bilan belgilanadi.
Elektr sistemaning kapital mablag‘i uning tashkil qiluvchilari, ya’ni elektr stansiya,
podstansiya, EULning kapital mablag‘laridan iborat.
Ko‘pincha, taqsimlash uskunalari deganimizda elektr podstansiya tushuniladi.
Lekin ayrim hollarda taqsimlash uskunalari alohida quriladi.
Elektr sistema inshootlaridan yil davomida foydalanish xarajatlari. Bu kattalik
quyidagi tashkil qiluvchilardan iborat:
bunda
H
1
– inshootdan foydalanishdagi xarajatlar, ya’ni joriy ta’mirlash va
xizmatchilarning maoshi;
H
2
– renovatsion xarajatlar, ya’ni fizika va ma’naviy
jihatdan eskirgan uskunalarni almashtirish uchun sarflanadigan xarajatlar:
H
t
= a
0
*K,
bunda:
a
0
– ma’lumotnomalardan olinadigan koeffltsiyent;
K – kapital
mablag‘.
Hali foydalansa bo‘ladigan, lekin texnik ko‘rsatkichlari iqtisodiy talablarga
javob
bermaydigan asbob-uskunalar ma’naviy eskirgan deyiladi. Fizik jihatdan
eskirganlari foydalanib b o‘lmaydigan uskunalardir:
H
2
=a
1
*K,
bunda
a – ma’lumotnomalardan olinadigan koeffitsiyent.
Elektr tarmoq isrofining qiymati:
AH= AA *p
j
,
bunda
AA – elektr tarmoqda, ya’ni elektr uzatish liniyalarida va transformatorda
isrof b
o‘lgan elektr
energiya miqdori;
p
j
– 1 kW • soat elektr energiyasi miqdori.
Transformatorlarda va elektr uzatish liniyalaridagi elektr energiyasi isrofining
ifodasini avvalgi boblarda tahlil qilgan edik.
Ikki va undan ortiq elektr tarmoq yoki sanoat korxonasining elektr ta’minot
tizimini tuzish variantlari orasida, yuqorida ko‘rib chiqqan sxemalar asosida, eng
arzoni quyidagi ifoda asosida topiladi:
Z = E * K+ H + y ,
bunda:
Z – barcha xarajatlarning keltirilgan qiymati, samaradorlik koeffitsiyenti.
Bu koeffitsiyent sof daromad hisobidan kapital xarajatni qoplash
vaqtiga teskari proporsionaldir. Agar
T
0
– 6 yil bo‘lsa,
Elektr tarmoqlaridan foydalanishda eng muhim narsa bu isrofni kamaytirishdir.
