Amaliy mashg`ulot № 4.
Hik qonuni. Amalda Hik qonunidan foydalanish.
Ishning maqsadi:
1. Hik qonunini o'rganish.
2. Hik qonuniga misollar keltirish.
3. Hik qonunini amalda qo'llash.
3. Nazariy ma'lumotlar.
Hik qonuni.
Hik qonuni - qaror qabul qilish uchun vaqt va kuch talab qilinadigan variantlar soniga qarab
ko'payishini bashorat qiladi.
Ushbu munosabatlar XIX asrning oxirida nemis psixologi I.Merkel tomonidan
tasvirlangan, ammo o'sha paytda uni isbotlash uchun empirik asos yo'q edi. Ushbu bo'shliqni 1952
yilda ingliz tadqiqotchisi V.E.Xik to'ldirdi va bu qonuniyatni logaritmik funktsiya shaklida taqdim
etdi. Hik qonuniga ko'ra, har qanday qaror ma'lum vaqtni talab qiladi - qaror qanchalik murakkab
bo'lsa, uni qabul qilish uchun qancha vaqt kerak bo'ladi. Boshqacha qilib aytganda, bitta element
har doim ikkitadan yaxshiroq: masalan, 8 ta tarkibli bitta element har biri 4 ta tarkibiy bo'lgan
ikkita elementdan tezroq qabul qilinadi.
Logaritmik funktsiyani yaratish uchun foydalanilgan axborot nazariyasi usullari, uni teng
bo'lmagan ehtimol signallari bo'lgan holatlarda ishlatishga imkon berdi. Hik qonunini amalga
oshirishning asosiy yo'nalishi - bu muhandislik psixologiyasi va ergonomikasi. Ushbu qonun
operatorning faoliyatini tahlil qilishga imkon beradi: unga ma'lum bir vazifani bajarish uchun zarur
bo'lgan vaqtni hisoblash, uning psixofiziologik imkoniyatlarini hisobga olgan holda u tomonidan
ma'lumot olish tezligini aniqlash.
Shuningdek, Xik qonuni hozirda axborot texnologiyalari sohasida keng qo'llanilmoqda:
masalan, veb-sayt interfeysini ishlab chiqishda dasturchilar minimalizmga intilishadi, bir nechta
tanlov uzoq qaror qabul qilish jarayoniga olib keladi degan asosiy printsipga amal qilishadi.
Hik qonuni shuni ko'rsatadiki, foydalanuvchiga bir vaqtning o'zida bir nechta tanlov berish,
bu tanlovlarni ierarxik guruhlarga ajratishdan ko'ra samaraliroq.
n bir xil ehtimolli variantlardan birini tanlash uchun Hik qonunini shakllantirish:
tanlash vaqti (ms) = a+b*log
2
(n+1)
Keling, qonunning ushbu versiyasi bilan cheklanaylik.
a va b koeffitsientlari ko'plab shartlarga bog'liq; biz ushbu bog'liqliklarni qoldiramiz.
Taxminiy hisob-kitoblar uchun Fitts qonuni bilan bir xil qiymatlardan foydalanish mumkin.
Masalan, 8 ta elementni o'z ichiga olgan bitta menyudan tanlash vaqtini va har biri 4 ta
elementdan iborat ikkita menyudan tanlash vaqtini taqqoslaylik. Menyu elementlari bir xil.
• 8 punktli menyu uchun:
tanlash vaqti (ms) = a+b*log
