103
operatsiyalar joylashtiriladi. Operatsiya tartib raqami, bajarishga sarflanadigan
vaqti va ishchilar
soni abtsissa o’qi tagiga yozib qo’yiladi. Ordinata o’qi bo’ylab esa shu tashkiliy
operatsiyalarning vaqti muayyan masshtabda belgilanadi.
Moslik grafikda ko’zga ko’rinarli bo’lishi uchun uchta yotiq chiziq o’tkaziladi. Ishlab
chiqarish oqim taktining vaqti yotiq chiziq (abtsissa o’qi) bilan unga nisbatan yo’l qo’yish
mumkin bo’lgan farqli vaqtlar esa yotiq punktirlar bilan tasvirlanadi.
Ordinata o’qi bo’ylab operatsiyalarga sarflanadigan vaqtini belgilash uchun chiqarish
oqim ma’romiga nisbatan farqni aniqlash kerak.
a) qat’iy ma’romli ishlab chiqarish oqimlar uchun:
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
+
=
⋅
+
=
05
.
1
%
100
%
105
%
100
%)
5
%
100
(
5
max
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
05
.
1
max
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
−
=
⋅
−
=
95
.
1
%
100
%
95
%
100
%)
5
%
100
(
5
min
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
95
.
1
min
b) erkin ma’romda ishlab chiqarish oqimlar uchun:
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
+
=
⋅
+
=
15
.
1
%
100
%
115
%
100
%)
15
%
100
(
15
max
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
15
.
1
max
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
−
=
⋅
−
=
95
.
1
%
100
%
95
%
100
%)
5
%
100
(
5
min
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
95
.
1
min
Misol: ma’rom 118 sek teng bo’lgan konveyerli ishlab chiqarish oqim uchun texnologik sxema
bo’yicha moslik grafigi tuzilsin.
Aniqlaymiz:
t
min
=0.95 ∙118=112 sek
t
min
=1.05 ∙ 118=124 sek
Karrali operatsiyalarda (bittadan ortiq ishchi bajaradigan tashkiliy operatsiyalarda)
ularning bajarilish vaqti o’rta hisobda bitta ishchiga to’g’ri keladigan vaqt hisobida olinadi.
Moslik grafigi tuzilgandan keyin hamma tashkiliy operatsiyalar
vaqtlarning umumiy
yakuni ishlab chiqarish oqim ma’romidan qanchalik farq qilishini grafik bo’yicha tekshirib
ko’riladi.
Agar grafikda ayrim tashkiliy operatsiyalarning bajarilish vaqtlari yo’l qo’yish mumkin
bo’lgan farq chegarasidan chiqib ketgan bo’lsa, bu holda ko’p ishlab chiqaradigan asbob-
uskunalarning o’rnatish bilan har xil moslamalarni qo’llash yo’li bilan aniqlik kiritish kerak
bo’ladi. Ayrim tashkiliy operatsiyalarni qaytadan tuzishga to’g’ri keladi.
Ishlab chiqarish oqimning texnologik sxemasida buyum tikilishning
texnologik tartibiga
qanchalik rioya qilinganligi tekshirib ko’rish uchun texnologik tartib grafigi tuziladi.
Shu tartib grafigidan ayrim buyum detallari va umuman buyumning o’zi qanday tartibda
qilishni tasavvur qilish uchun hamda konveyer tasma uyasiga yarim mahsulotni tahlash tartibi
uchun foydalanadi.
Tartib grafigini tuzishni ishlab chiqarish oqimning tayyorlash seksiyasidan boshlanadi. Guruhli
agregat ishlab chiqarish oqimlar uchun tartib grafigini har bir guruh uchun alohida-alohida
tuziladi.
Tartib grafigi tuzilganda qog’ozning chap burchagida tik chiziq bo’ylab tikiladigan buyumning
hamma bichiqlarining nomlari va konveyer tasmasi uyasiga tahlash tartibi ko’rsatiladi. Tartib
grafigini tuzishda
tikiladigan buyum turiga qarab, uning bitta detali (masalan yelka va bel
kiyimlarda – old bo’lagi) asosiy detal qilib olinadi. Chunki buyumning boshqa detallarning
deyarli hammasi old bo’lagiga ulanadi. Shuning uchun old bo’lagi detaliga birinchi raqam
104
berilib, uni «detallar tartib raqami» ustunidagi «1» ro’parasiga (eng pastki qatorga) yoziladi.
Qolgan buyum detallari texnologik sxemadagi tikilish tartibiga binoan yuqori tomonga qarab
yozib chiqiladi.
Tartib grafigida tashkiliy operatsiyalarni kvadrat (1sm x 1sm) shaklda tasvirlanib,
ular ichiga
tashkiliy operatsiyaning tartib raqami va uni bajaradigan ishchining ixtisosi yozib qo’yiladi.
Karrali operatsiyalarni ustma-ust chizilgan ikkita yoki undan ortiq kvadrat shaklida tasvirlanadi.
Kvadratlar soni tasvirlangan operatsiya nechta karra bo’lsa, shuncha bo’ladi. Buyum detallarning
tikilish tarkibini va asosiy qatorga tushadigan joyini ko’rsatadigan chiziqlar asosiy qatordan
yuqori tasvirlanib, ularga detalning tartib raqami yoziladi va qaysi tashkiliy operatsiya joyiga
kelib tushishi til bilan ko’rsatib quyiladi.
Detalning asosiy qatordagi bir operatsiyadan ikkinchisiga ko’rsatiladigan
chiziqlar asosiy
qatordan pastga tasvirlanib, ularga ham detalning tartib raqami yoziladi va tillar qo’yiladi. Lekin
biror-bir detal asosiy detalga ulanib bo’lgan operatsiyadan keyin, bu detalning tartib raqami
ko’rsatilmaydi.
Nihoyat, buyum detallarning tik chiziq bo’ylab ko’rsatilgan nomlarning chap tomonida buyum
detallarning konveyer tasma uyasiga tahlash tartibi ko’rsatiladi.
Bunda eng keyin tikiladigan
kiyim detali uyaga birinchi navbatda tushish kerak bo’lgani uchun, unga «1» - tartib raqami
berilib, undan keyin uyaga tushadigan kiyim detallarning tartib raqamlari shu uyaga tushish
tartibida yuqoridan pastga yozib tushiladi. Bitta tashkiliy operatsiyaga barobar tushadigan buyum
detallarga esa, bitta tartib raqami beriladi.
HISOBOTGA QO’YILGAN TALABLAR
Ushbu laboratoriya mashg’ulotni rasmiylashtirilganda quyidagilarni berilishi lozim:
1.
Moslik koeffisientini hisoblang.
2.
Moslik grafigi.
3.
Ketma-ketlik grafigi.
TEKSHIRISH
UCHUN SAVOLLAR
1.
Moslik koeffisienti nimani ko’rsatadi va u qanday hisoblanadi?
2.
Moslik grafigi qanday tuziladi va u nimani ko’rsatadi?
3.
Tartib grafigi qanday tuziladi va u nimani ko’rsatadi?
