Texnologiyalari" kafedrasi "texnologik jarayonlarni loyihalash"

103 
operatsiyalar joylashtiriladi. Operatsiya tartib raqami, bajarishga sarflanadigan vaqti va ishchilar 
soni abtsissa o’qi tagiga yozib qo’yiladi. Ordinata o’qi bo’ylab esa shu tashkiliy 
operatsiyalarning vaqti muayyan masshtabda belgilanadi. 
Moslik grafikda ko’zga ko’rinarli bo’lishi uchun uchta yotiq chiziq o’tkaziladi. Ishlab 
chiqarish oqim taktining vaqti yotiq chiziq (abtsissa o’qi) bilan unga nisbatan yo’l qo’yish 
mumkin bo’lgan farqli vaqtlar esa yotiq punktirlar bilan tasvirlanadi. 
Ordinata o’qi bo’ylab operatsiyalarga sarflanadigan vaqtini belgilash uchun chiqarish 
oqim ma’romiga nisbatan farqni aniqlash kerak. 
a) qat’iy ma’romli ishlab chiqarish oqimlar uchun: 
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
+
=
⋅
+
=
05
.
1
%
100
%
105
%
100
%)
5
%
100
(
5
max
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
05
.
1
max
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
−
=
⋅
−
=
95
.
1
%
100
%
95
%
100
%)
5
%
100
(
5
min
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
95
.
1
min
b) erkin ma’romda ishlab chiqarish oqimlar uchun: 
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
+
=
⋅
+
=
15
.
1
%
100
%
115
%
100
%)
15
%
100
(
15
max
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
15
.
1
max
τ
τ
τ
τ
⋅
=
⋅
=
−
=
⋅
−
=
95
.
1
%
100
%
95
%
100
%)
5
%
100
(
5
min
ya’ni :
τ
τ
⋅
=
95
.
1
min
Misol: ma’rom 118 sek teng bo’lgan konveyerli ishlab chiqarish oqim uchun texnologik sxema 
bo’yicha moslik grafigi tuzilsin. 
Aniqlaymiz: 
t
min
=0.95 ∙118=112 sek 
t
min
=1.05 ∙ 118=124 sek 
Karrali operatsiyalarda (bittadan ortiq ishchi bajaradigan tashkiliy operatsiyalarda) 
ularning bajarilish vaqti o’rta hisobda bitta ishchiga to’g’ri keladigan vaqt hisobida olinadi. 
Moslik grafigi tuzilgandan keyin hamma tashkiliy operatsiyalar vaqtlarning umumiy 
yakuni ishlab chiqarish oqim ma’romidan qanchalik farq qilishini grafik bo’yicha tekshirib 
ko’riladi. 
Agar grafikda ayrim tashkiliy operatsiyalarning bajarilish vaqtlari yo’l qo’yish mumkin 
bo’lgan farq chegarasidan chiqib ketgan bo’lsa, bu holda ko’p ishlab chiqaradigan asbob-
uskunalarning o’rnatish bilan har xil moslamalarni qo’llash yo’li bilan aniqlik kiritish kerak 
bo’ladi. Ayrim tashkiliy operatsiyalarni qaytadan tuzishga to’g’ri keladi. 
Ishlab chiqarish oqimning texnologik sxemasida buyum tikilishning texnologik tartibiga 
qanchalik rioya qilinganligi tekshirib ko’rish uchun texnologik tartib grafigi tuziladi. 
Shu tartib grafigidan ayrim buyum detallari va umuman buyumning o’zi qanday tartibda 
qilishni tasavvur qilish uchun hamda konveyer tasma uyasiga yarim mahsulotni tahlash tartibi 
uchun foydalanadi. 
Tartib grafigini tuzishni ishlab chiqarish oqimning tayyorlash seksiyasidan boshlanadi. Guruhli 
agregat ishlab chiqarish oqimlar uchun tartib grafigini har bir guruh uchun alohida-alohida 
tuziladi. 
Tartib grafigi tuzilganda qog’ozning chap burchagida tik chiziq bo’ylab tikiladigan buyumning 
hamma bichiqlarining nomlari va konveyer tasmasi uyasiga tahlash tartibi ko’rsatiladi. Tartib 
grafigini tuzishda tikiladigan buyum turiga qarab, uning bitta detali (masalan yelka va bel 
kiyimlarda – old bo’lagi) asosiy detal qilib olinadi. Chunki buyumning boshqa detallarning 
deyarli hammasi old bo’lagiga ulanadi. Shuning uchun old bo’lagi detaliga birinchi raqam 

104 
berilib, uni «detallar tartib raqami» ustunidagi «1» ro’parasiga (eng pastki qatorga) yoziladi. 
Qolgan buyum detallari texnologik sxemadagi tikilish tartibiga binoan yuqori tomonga qarab 
yozib chiqiladi. 
Tartib grafigida tashkiliy operatsiyalarni kvadrat (1sm x 1sm) shaklda tasvirlanib, ular ichiga
tashkiliy operatsiyaning tartib raqami va uni bajaradigan ishchining ixtisosi yozib qo’yiladi. 
Karrali operatsiyalarni ustma-ust chizilgan ikkita yoki undan ortiq kvadrat shaklida tasvirlanadi. 
Kvadratlar soni tasvirlangan operatsiya nechta karra bo’lsa, shuncha bo’ladi. Buyum detallarning 
tikilish tarkibini va asosiy qatorga tushadigan joyini ko’rsatadigan chiziqlar asosiy qatordan 
yuqori tasvirlanib, ularga detalning tartib raqami yoziladi va qaysi tashkiliy operatsiya joyiga 
kelib tushishi til bilan ko’rsatib quyiladi. 
Detalning asosiy qatordagi bir operatsiyadan ikkinchisiga ko’rsatiladigan chiziqlar asosiy 
qatordan pastga tasvirlanib, ularga ham detalning tartib raqami yoziladi va tillar qo’yiladi. Lekin 
biror-bir detal asosiy detalga ulanib bo’lgan operatsiyadan keyin, bu detalning tartib raqami 
ko’rsatilmaydi. 
Nihoyat, buyum detallarning tik chiziq bo’ylab ko’rsatilgan nomlarning chap tomonida buyum 
detallarning konveyer tasma uyasiga tahlash tartibi ko’rsatiladi. Bunda eng keyin tikiladigan 
kiyim detali uyaga birinchi navbatda tushish kerak bo’lgani uchun, unga «1» - tartib raqami 
berilib, undan keyin uyaga tushadigan kiyim detallarning tartib raqamlari shu uyaga tushish 
tartibida yuqoridan pastga yozib tushiladi. Bitta tashkiliy operatsiyaga barobar tushadigan buyum 
detallarga esa, bitta tartib raqami beriladi. 
HISOBOTGA QO’YILGAN TALABLAR 
Ushbu laboratoriya mashg’ulotni rasmiylashtirilganda quyidagilarni berilishi lozim: 
1. 
Moslik koeffisientini hisoblang. 
2. 
Moslik grafigi. 
3. 
Ketma-ketlik grafigi. 
TEKSHIRISH UCHUN SAVOLLAR 
1. 
Moslik koeffisienti nimani ko’rsatadi va u qanday hisoblanadi? 
2. 
Moslik grafigi qanday tuziladi va u nimani ko’rsatadi? 
3. 
Tartib grafigi qanday tuziladi va u nimani ko’rsatadi? 

Download 2,84 Mb.