Tarmoq xavfsizligini ta’minlovchi qo‘shimcha vositalar.
Suqilib kirishlarni aniqlash tizimlari (Intrusion Detection System,
IDS). IDSning asosini tarkibida mos shablonlar, signaturalar yoki
profillar bo‘lgan hujumlarning ma’lumotlar bazasi tashkil etadi va aynan
ushbu baza bilan sensorlardan olingan ma’lumotlar taqqoslanadi. Shu
sababli, IDSning samaradorligi hujumlarning ma’lumotlar bazasining
nufuziga bog‘liq. Suqilib kirishlarni aniqlashda quyidagi usullardan
foydalanish mumkin:
− signatura usuli – qandaydir hujumga xarakterli ma’lumotlar
nabori bo‘yicha suqilib kirishlarni aniqlash;
− anomallarni aniqlash usuli –normal holatiga harakterli
bo‘lmagan alomatlarni aniqlash;
− xavfsizlik siyosatiga asoslangan usul – xavfsizlik siyosatida
belgilangan parametrlarning buzilganligini aniqlash.
Monitoring darajasi bo‘yicha IDS – tizimlar quyidagilarga
bo‘linadi:
− tarmoq sathi IDSi (Network based IDS, NIDS);
− uzel sathi IDSi (Host based IDS, HIDS).
NIDS tarmoq segmentiga ulangan bir necha xostlardan keluvchi
tarmoq trafigini monitoringlash orqali ushbu xostlarni himoyalashi
mumkin. HIDS yagona kompyuterda yig‘ilgan, asosan operatsion
tizimning va axborotni himoyalash tizimining jurnallaridan,
foydalanuvchi profilidan va h. yig‘ilgan, axborot bilan ish ko‘radi. Shu
sababli NIDSdan kompyuter hujumlarini oldinroq aniqlashda
foydalanish qulay hisoblansa, HIDSdan ruxsatsiz foydalanishning
ishonchli faktini qaydlashda foydalaniladi.
146
IDSning aktiv (in-line) xili suqilib kirishlarni ogohlantirish tizimi
(Intrusion Prevention System, IPS) deb ataladi.
Himoyalanganlikni tahlillash vositalari. Texnik audit bo‘yicha
mutaxassislar bo‘lishi mumkin bo‘lgan va real zaifliklarni aniqlashda
turli himoyalanganlikni tahlillash vositalaridan foydalanishadi.
Himoyalanganlikni tahlillash vositalarining quyidagi sinflari mavjud:
− zaifliklarning tarmoq skanerlari;
− web-ilovalar xavfsizligining skanerlari;
− tizim konfiguratsiyasini tahlillash vositalari;
− testlashning maxsus vositalari.
Zaifliklarning tarmoq skanerlari maxsus dasturiy vositalar bo‘lib,
undagi kirish axboroti sifatida skanerlanuvchi IP-adreslarning ro‘yxati,
chiqish axboroti sifatida esa aniqlangan zaifliklar xususidagi hisobot
ishtirok etadi. Asosiy ishlash tamoyili – masofadagi uzelda o‘rnatilgan
dasturiy ta’minotning aniq versiyasini aniqlash va zaifliklarning
yangilanuvchi lokal bazasiga dasturiy ta’minotning ushbu versiyasi
uchun xarakterli zaifliklar xususidagi axborotni qidirish.
Web-ilovalar xavfsizligining skanerlari maxsus dasturiy vositalar
bo‘lib, web-tizimlar strukturasini tahlillaydi. Natijada axborotni
kiritishning bo‘lishi mumkin bo‘lgan variantlari aniqlanadi va zaiflikdan
foydalanish maqsadida so‘rov shakllantiriladi.
Tizim konfiguratsiyasini tahlillash vositalari –
tizim
himoyalanganligini uning sozlanishi bo‘yicha baholovchi dastur. Bu xil
yechim kompleks mahsulot yoki lokal skript (senariy) sifatida
ifodalanishi mumkin.
Testlashning maxsus vositalari:
− parollarni online va offline saralash dasturlari;
− zaifliklardan foydalanish freymworklari;
− ma’lum tarmoq hujumlarini amalga oshiruvchi dasturlar
(masalan, ARP-spoofing);
− web-serverga uzatiluvchi HTTP so‘rovlarni o‘zgartirish uchun
loakl HTTP proksilar va h.
Zaifliklarning turli onlayn – bazalari mavjud. CVE (Common
Vulnerabilities and Exposures, cve.mitre.org) zaifliklar bazasi mashhur.
Ma’lumotlarning sirqib chiqishini oldini olish tizimlari (Data
Leakage Prevention, DLP). Ushbu tizimlardan, tarkibida tijoriy, kasbiy
yoki boshqa turdagi sir bo‘lgan ma’lumotlarning noqonuniy tarzda
tashqi tarmoqqa jo‘natilishini aniqlashda va blokirovkalashda
147
foydalaniladi. DLP tizimlar ulanish sxemasi bo‘yicha IDS – yechimlarga
o‘xshash – tahlillanuvchi axborot tarmoq sathida yoki host sathida
yig‘ilishi mumkin.
Axborot oqimlarini, ularda konfidensial axborotning mavjudligini
aniqlash maqsadida, nazoratlashning ikkita usuli qo‘llaniladi:
−
hujjatda berilgan belgilar bo‘yicha aniqlash;
−
ma’lumotlar nabori kontenti bo‘yicha aniqlash.
Birinchi usul bo‘yicha axborotni dastlabki kategoriyalash va
markirovkalash amalga oshiriladi. Bunda konfidensial hujjatga
(masalan, faylga, ma’lumotlar bazasi yozuviga va h.) qandaydir
ajralmaydigan formal alomat (masalan, nazorat yig‘indisi, inventar
nomeri, konfidensiallik grifi) moslashtiriladi. So‘ngra, uzatiluvchi
axborot oqimida ushbu alomat aniqlansa, mos hujjat blokirovkalanadi.
Bunday yondashish hujjatni faqat butunligicha himoyalashga qodir.
Yondashishning afzalligi sifatida huquqiy risklarning pasayishini va turli
xil yolg‘on nishonlar ishlashi darajasining yuqori emasligini ko‘rsatish
mumkin.
Yolg‘on nishonlar yoki tuzoqlar (honeypot). Tarmoq xavfsizligini
ta’minlovchi ushbu vositadan niyati buzuq tomonidan, yolg‘on
nishonlarni aniqlash hamda buzib ochish usullarini tadqiqlash
maqsadida, hujumni yuzaga keltirishga urinishda foydalaniladi.
Yolg‘on nishonlarni tasniflashda alomat sifatida ularning
interaktivligi ishlatiladi, ya’ni quyidagi tuzoqlar farqlanadi:
− interaktiv tuzoqlar;
− interaktivlik darajasi past tuzoqlar;
− interaktivlik darajasi yuqori tuzoqlar.
Interaktivlik darajasi past tuzoqlar bitta tarmoq servisining,
masalan, FTP-servisning emulyatsiyasi bo‘lishi mumkin.
Joylashtirilishining va nazoratlanishining osonligi bunday tuzoqlarning
afzalligi hisoblansa, kamchiligi sifatida ular yordamida ko‘pincha faqat
hujum faktining aniqlanishini ko‘rsatish mumkin.
Interaktivlik darajasi yuqori tuzoqlarni to‘laqonli operatsion
tizimga va servislar naboriga ega virtual mashina sifatida tasavvur etish
mumkin. Bunday tuzoqlar niyati buzuq xususida ancha ko‘p axborotni
yig‘ishga imkon beradi (ayniqsa, u bilan intellektual teskari bog‘lanish
tashkil etilgan bo‘lsa).
“Bo‘sh” tarmoqlar (DarkNet) tuzoqlarning alohida sinfi
hisoblanadi. Ularga muvofiq korporativ tarmoqda, biznes-masalalarni
148
yechishda real ishlatilmaydigan, tashqi adreslar diapazoni ajratiladi.
“Bo‘sh” tarmoqqa har qanday murojaat konfiguratsiyadagi xatolikni
yoki noqonuniy faoliyatni anglatadi.
Ta’kidlash lozimki, IDS va DLP – yechimlar hujumlarning
ma’lum sinfiga mo‘ljallangan. Amaliyotda axborot tizimi ishlashidagi
har qanday xavfsizlik va ishonchlik hodisalarni yig‘ish masalasi paydo
bo‘ladi. Bunday tizimlarga quyidagilar taaluqli:
− jurnallarni boshqarish tizimlari (log management). Ushbu
tizimlar axborot xavfsizligi hodisalarini markazlashgan tarzda yig‘ishni
tashkil etish uchun mo‘ljallangan;
− xavfsizlik xususidagi axborotni boshqarish tizimlari (Security
Information Management, SIM). Ushbu tizimlar axborot xavfsizligi
hodisalarini markazlashgan tarzda yig‘ishga, hamda turli hisobotlarni
shakllantirishga va tahlillashga mo‘ljallangan;
− xavfsizlik hodisalari hususidagi axborotni boshqarish tizimlari
(Security Event Manager, SEM). Ushbu tizimlar vaqtning real rejimida
monitoringlashga, axborot xavfsizligi hodisalarini korrelyatsiyalashga
mo‘ljallangan;
− xavfsizlik va xavfsizlik hodisalari xususidagi axborotni
boshqarish tizimlari (Security Information and Event Management,
SIEM). Ushbu tizimlar monitoring tizimlari rivojining keyingi qadami
hisoblanadi, chunki SEM va SIM funksionalliklarini kombinasiyalaydi.
Qo‘shimcha sifatida aytish mumkinki, tarmoqlararo ekranlar uchun
belgilangan mexanizm – filtratsiya, VPN uchun – inkapsulyatsiya, SIEM
uchun esa korrelyatsiya.
| 