1. Ma’lumotlar tuzilmasi.
Ma’lumotlar tuzilmasi (MT) – informastion ob’ektning
umumiy xossasi
bo’lib, mazkur xossa bilan biror bir dastur o’zaro aloqador bo’ladi. Ushbu umumiy
xossa quyidagilar orqali tavsiflanadi:
1) mazkur tuzilmaning mumkin (qabul qilishi mumkin) bo’lgan qiymatlari to’plami;
2) mumkin bo’lgan amallar (operastiyalar) majmuasi;
3) tashkil etilganlik tasnifi.
Oddiy ma’lumotlar tuzilmasini ba’zan ma’lumotlar turlari deb ham ataladi.
Odatda, ma’lumotlarni tasniflash quyidagi ko’rinishdagi bosqichlarga
ajratiladi:
1) abstrakt (matematik) bosqich;
2) mantiqiy bosqich;
3) fizik (jismoniy) bosqich.
Ma’lumki, ixtiyoriy ob’ekt, xodisa yoki biror bir jarayon tadqiq qilinayotganda
uning modeli qurib olinadi. Model turlicha bo’lishi mumkin, masalan,
matematik
model, fizik model va boshqa modellar. Ob’ekt, xodisa yoki biror bir jarayonni
matematik model qurildi degani o’sha qaralayotgan tizimni ma’lum bir matematik
qonuniyatlar orqali, ya’ni matematik formulalar orqali ifodalanishidir.
Mantiqiy bosqichda ma’lumotlar tuzilmasini
biror bir dasturlash tilida
ifodalanishi tushuniladi.
Fizik (jismoniy) bosqichda esa informastion ob’ektni mantiqiy tavsiflanishiga mos
ravishda EXM xotirasida akslantirilish tushiniladi. EXM xotirasi chekli bo’lganligi
sababli, xotirani taqsimlash va uni boshqari muammosi yuzaga keladi.
Yuqoridan ko’rinib turibdiki, mantiqiy bosqich
bilan fizik bosqichlar bir
biridan farq qiladi. Shu sababli, hisoblash tizimlarida
mantiqiy bosqichni fizik
bosqichga va aksincha, fizik bosqichni mantiqiy bosqichga
akslantirish muamosi
vujudga keladi.
Bu erda MMT – mantiqiy ma’lumotlar tuzilmasi; FMT – fizik ma’lumotlar
tuzilmasi;
Abstrakt
bosqichda ixtiyoriy tuzilmani juftlik ko’rinishda ifodalash
mumkin, bu erda D – elementlarning chekli to’plami bo’lib, ular, ya’ni elementlar
ma’lumotlar turlari yoki ma’lumotlar tuzilmasi bo’lishi mumkin, R – esa
munosabatlar to’plami bo’lib, mazkur munosabatlar xususiyatlari abstrakt
bosqichda ma’lumotlar tuzilmalarini turlarini aniqlaydi.
