“Ma’lumotlarning fizik tuzilmalari” tushunchasi mashina
xotirasida
ma’lumotlarni fizik tasvirlash usullarini aks ettiradi va yana saqlash tuzilmasi,
ichki tuzilma yoki xotira tuzilmasi deb ataladi.
Ma’lumotlar tuzilmalarini mashina xotirasidan tashqari tasvirlash abstrakt yoki
mantiqiy tuzilma deb ataladi. Umumiy xolda mantiqiy tuzilma
va unga mos
ravishdagi fizik tuzilma orasida farqlanish mavjud bo’lib, uning darajasi
tuzilmaning o’zidan va u aniqlanishi kerak bo’lgan muhitga bog’liq bo’ladi.
Hozirda mantiqiy tuzilmalar fizik tuzilma ko’rinishida va aksincha fizik tuzilmani
mantiqiy ko’rinishda tasvirlovchi protseduralar mavjud. Ushbu protseduralar
yordamida fizik tuzilmalarga kirib bori shva ular ustida amallar bajarish mumkin.
Tuzilmalar oddiy (bazaviy, primitiv) va integrallashgan(strukturlashgan,
murakkab, yig’ma) tuzilmalarga bo’linadi. Oddiy tuzilmalar deb bit
tarkibiy
qismlargacha bo’lina oladigan tuzilmalarga aytiladi. Ma’lumotlarning fizik
tuzilmalari nuqtai nazari bilan qaralsa, berilgan odddiy tuzilmalarning o’lchovi va
uni xotiraga joylashtirish tuzilmasi ushbu mashina arxitekturasida yoki dasturlash
tizimida qanday bo’lishini oldinda qayta olish mumkin. Ma’lumotlar tuzilmalarini
mantiqiy nuqtai nazariga ko’ra oddiy tuzilmalar bo’linmas birliklar hisoblanadilar.
Intigrirlashtirilmagan tuzilmalar deb tarkibiy qismlarioddiy yoki o’z
navbatida
intigrirlashgan ma’lumotlar tuzilmalariga aytiladi. Intigrirlashtirilgan ma’lumotlar
tuzilmalari dasturchi tomonidan dastur tillaridagi ma’lumotlarni integratsiya
vositalarini qo’llagan xolda quriladi. Ma’lumotlar elementlari orasidagi
bog’lanishlarni yaqqol mavjudligi yoki ularni yo’qligiga qarab ma’lumotlar
tuzilmalari bog’lanmagan (vektorlar, massivlar, satrlar, steklar, navbatlar) va
bog’langan (bog’langan ro’yxatlar) ko’rinishida bo’ladilar.
Ma’lumotlar tuzilmalarining muhim belgisi – uning o’zgaruvchanligielementlar
sonini va ular orasidagi bog’lanishlarni o’zgarib turishidir. O’zgaruvchanlik
belgisiga ko’ra ma’lumotlar
tuzilmalari statistik, yarimstatistik va dinamik
tuzilmalarga bo’linadilar. 1.1. rasmda ma’lumotlar tuzilmalari o’zgaruvchanligi
belgisiga ko’ra klassifikatsiyasi keltirilgan. Ma’lumotlar tuzilmalarining bazaviy,
statistik, yarimstatistik va dinamik ko’rinishlari tezkor xotiraga xos bo’ladi va
ularni tezkor tuzilmalar deb ataydilar. Fayl tuzilmalari esa tashqi xotira
ma’lumotlari tuzilmalariga mos keladilar.
