3-AMALIY ISH
TIRISTORNING ISHLASHINI TADQIQ QILISH
Ishdan maqsad:
Tiristorning tuzilish va ishlash prinsiplari;
Tiristorni VAXini o‘rganish;
Tiristorni VAXini tekshirish (olish), ularning asosiy ko’rsatkichlari bilan tanishish.
Nazariy qism:
Tiristorlar to‘g‘risida tushuncha
Tiristor dinistorga o‘xshash tuzilmaga ega bo‘lib, baza sohalaridan biri boshqaruvchi bo‘ladi. Agar bazalardan biriga boshqaruvchi tok berilsa, mos tranzistorning uzatish koeffitsiyenti ortadi va tiristor ulanadi.
Boshqaruvchi elektrod (BE) joylashgan sohasiga mos ravishda tiristorlar katod bilan va anod bilan boshqaruvchilarga ajratiladi. BE larning joylashishi va tiristorlarning shartli belgilanishi 3.1-rasmda keltirilgan.
3.1-rasm. Katod (a) va anod (b) orqali boshqariluvchi tiristor tuzilmasi va shartli belgilanishi
BE ga signal berilganda yopiluvchi tiristorlar ham mavjud. Bunday
tiristorlarning BE toki tiristor uzilayotganda asosiy kommutatsiyalanayotgan tokka qiymat jihatdan yaqinlashgani uchun chegaralangan hollarda qo‘llaniladi.
Tiristorning ulanish sxemasi va VAXi 3.2-rasmda keltirilgan. Tiristorning dinistordan farqi shundaki, ulanish kuchlanishi BE zanjiridagi tokni o‘zgartirib rostlanadi. Shunday qilib, tiristor ulanish kuchlanishi boshqariladigan dinistorga ekvivalent.
3.2-rasm. Tiristorning ulanish sxemasi (a) va VAXi (b)
Tiristor ulangandan so‘ng BE boshqarish xususiyatini yo‘qotadi, natijada u yordamida tiristorni o'chirib bo‘lmaydi. Tiristorning o‘chirish sxemalari dinistornikidek.
Dinistor va tiristorlarning asosiy statik parametrlari quyidagilardan iborat:
ruxsat etilgan teskari kuchlanish;
berilgan to‘g‘ri tokda ochiq holatdagi asbobdagi kuchlanish pasayishi
′ ′;
ruxsat etilgan to‘g‘ri tok ′;
Dinistor va tiristorlar asosan o‘zgarmas va o‘zgaruvchan toklarni qayta ulovchi sxemalarda elektron kalit sifatida qo‘llaniladi.
Tiristorlarning ishlashini tadqiq qilish
Ishni bajarish tartibi:
Ushbu tajriba ishi Multisim dasturida amalga oshiramiz.
Tiristorning VAXni tekshirish. Tristorning VAXsini TM8050H-8D3 tiristori misolida ko’rib chiqamiz (uning maksimal kuchlanishi 799,9 V ga teng).
Elementlar kutubxonasidan TM8050H-8D3 modeldagi tiristorning, elektr qarshiligi 1 kOm bo‘lgan o‘zgaruvchan va 100 Omga teng bo‘lgan o‘zgarmas qarshilik, kuchlanishi 12 V bo‘lgan o‘zgarmas tok manbai, elektr o’lchash asboblari milliampermetr hamda millivoltmetrni olamiz. Sxema
ishlashi uchun ushbu tugmani bosish kerak. O‘zgaruvchan qarshilikni 0 va 100 oralig’ida o‘zgartirib, tiristor toki ning tiristordagi kuchlanish ga bog’liqlik grafigini tuzing va uni 3.1-jadvalga kiriting.
3.1-jadval
Tiristor
R
|
5
|
15
|
25
|
35
|
45
|
55
|
65
|
75
|
80
|
85
|
90
|
95
|
100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 