|
Potok-1 apparatining ishlashini tadqiq qilish
|
| bet | 1/2 | | Sana | 26.07.2021 | | Hajmi | 0.62 Mb. | | #16125 |
27-Labaratoriya “Potok-1 apparatining ishlashini tadqiq qilish” laboratoriyaishinibajarish.
Kerakti asbob va materiallar. Tajriba qurilmasi.
Ishdan maqsad. 1. “Elektrokardiograf” apparatining tuzilishi va ishlashini o‘rganish.
‘‘Elektrokardiograf1 apparatining qiyoslash usullari bilan tanishish.
Nazariy qism
4.1.Biopotensiallarni qayd qilish va kuzatish texnikalari
Biopotensiallarni kuzatish va qayd qilish maqsadida ishlatiladigan tibbiyot texnikalariga elektrokardiograflar, elektrokar- dioskoplar kiradi. Bipotensiallar juda kichik qiymatgaegabo'lgani uchun ularni qayd etish yoki ko'rishga mo'ljallangan elektron tibbiyot texnikalari yuqori kuchaytirish koeffitsiyentlariga ega bo‘lgan kuchaytirgichlardan iborat bo‘ladi. Ularni biopotensial kuchaytirgichlari ham deyiladi. Ularning kuchaytirish koeffitsiyentlari 10000 dan 200000 gacha (elektroentsefa- lograflarda) bo'ladi. Bu kuchaytirgichlar zarur chastotali signallarni kuchaytirishi uchun keraksiz chastotalami chegaralay- digan va xalaqit signallar ta’sirini yoqotadigan maxsus choralar ko‘rilishini talab qiladi. Bular maxsus filtrlar va difFerensial kuchaytirgichlardan foydalanish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
rasmda biopotensiallarni qayd qilish apparatlari
strukturaviy sxemasining element- lari ko'rsatilgan.
bemor tanasiga qo'yiladigan Эelektrodlar, 2-bog‘lovchi simlar; 3-3) kirish qurilmasi; 4-kuchaytirgichlar; - 5-yozib oluvchi mexanizmlar; 6- T) manba bloki; 7-kalibrlovchi signal manbayi; 8-ommetr; 9-boshqa yozib
oluvchi va kuzatuvchiga signal olish bloki; 10-foto fono signal berib qo‘z- g'atuvchi qurilma.
3.4.1-rasm.
Elektrod sifatida dumaloq yoki to‘g‘ri to‘rt burchak shaklida ishlangan metall plastinalardan foydalaniladi. Bunda bemor tanasi bilan sifatli kontakt bo‘lishini ta’minlash vositalaridan kumush va xlor aralashmalari qo'shilgan elektrod va pastalardan foydalanilsa yaxshi natijalarga erishiladi. Elektrodlar soni birinchi klassli apparatlarda 11 ta, uchinchi klassli elektrokardiograflarda 5 ta bo'ladi. Ularning kirish qurilmasida qaysi tartibda ulanishi (3.4.2- rasm) kursatilgan: a - standart I-RL, 1I-LF, I1I-FN, ulanishlar (rus. «отведениялар), b, v, g - kuchaytirilgan ulanishlar, OVR, OVL, OVF, d-ko‘krak ulanishi V. 1-klass kardiograflarida VI- V6 gacha ulanishlar bo'ladi. Ushbu ulanishlardan olingan biopotensiallar, elektrokardiograf kuchaytirgichining birinchi kaskadiga beriladi. Elektrokardiograflaming kuchaytirgichlari kuchlanish bo'yicha va tok bo‘yicha (quwat) kuchaytirish kaskadlaridan iborat bo‘ladi. Bu kaskadlar yordamida kuchaytirilgan kuchlanish (biopotensial) yozib olish qurilmasining asosiy elementi galvanometiga beriladi (3.4.3-rasm).
Galvanometrning g‘altaklari (1) ga berilgan kuchaytirilgan biopotensial uning rotorini (2) harakatlantiradi va yozib olinuvchi qog‘ozda siyohli pero yoki issiqlik perosi yordamida biopotensial shakli yozib oiinadi.
Perolar galvanometr motoriga o‘matilgan bo‘ladi. Galvano- metr ayrim adabiyotlarda elektromagnit vibrator ham deb ataladi. Issiqlik perolaridan foydalanganda maxsus issiqlik ta’sirida
yoziladigan diagramma qog‘ozdan foydalaniladi. Ayrim elektrokar-
diograflarda (EKG) kuchaytirish sifatini yaxshilash maqsadida 100
kHz chastotada modullangan (signal qilib kuchaytiruvchi) almashlovehi
f фFo_p p"4."p'''(g)1 ] kuchaytirgichdan ham foydalaniladi. 1ч ° 0 'So‘ngra zarur biopotensial
rasm demodulyator yordamida yana ajratib
olinadi. Hozirda elektro- kardiograflaming uch sinfi ishlab chiqariladi.
sinf EKGlaming aniqlik klassi yuqori hisobanadi. Va ularning kanallari soni 4 - 6 ta bo'lishi mumkir Ular chastotasi 800-1000 Hz gacha bo'lgan signallarni sifatli yozib olish imkoniyatiga ega, shuningdek ularda EKG bilan bir vaqtcL yurak shovqinlarini (fonokardiografiya), yurak-qon tomir sistemasining pulslarini (sfigmografiya), qonning katta tomirlarda oqishini (ballistokardiografiya) va boshqalami yozib olishi mumkin. 3uning uchun ularda maxsus kirish va chiqishlar mavjud.
sinf EKGlariyurakbiopotensiallarichastotasi 70-100 Hzgachabo'lgansignallarnixalaqitlarsizyozibolishimkoniyatigaega. Ularning bir, ikki kanalli turlari ishlab chiqariladi.
sinf EKGlariportativ, ularnikichiko‘lchamvahajmlargaegabo'lganalohidakuchlanishmanbasidanhamishlaydiganapparatlarbo'Iib, ulardantezyordammashinasi, uy, palatasharoitidahamfoydalanishmumkin.
1 va 2-sinf EKGlari alohida xalaqitlardan himoyalangan sharoitlarda ishlatishga mo'ljallangan. Biopotensiallarni qayd qilish texnikasi va ularning asosiy parametrlari hamda EKG haqida to'liqroq ma’lumotlar [1] da keltirilgan.
4.2.Elektrokardiografiya apparatlari haqida asosiy ma’lumotlar
EKGlaming bir kanallilari ularning III sinfiga taalluqli hisoblanadi. Davolash muassasalarida Rossiyaning Sankt Peterbuig (Sobiq Leningrad) shahridagi «Красногвардеец» zavodida ishlab chiqarilgan ko'plab bir kanalli kardiograf apparatlari ishlatilib
kelinmoqda. Ulardan «Салют
ЭКИТ-03» va «МалышЭКИТ-
04» markali apparatlari to‘g‘risida
A.R. Livenson «Электромеди-
цинскаяаппаратура» kitobida
to‘liq ta’lumotlar bergan. Fozirgi
kunda ham shu apparatlarning
turli modifikatsiyalari ishlab j ^ 4-rasm
chiqarilmoqda va ishlatilib kelinmoqda.
Vengriyaning «Medikop» firmasi ishlab chiqaradigan MR
3 markali EKG (3.4.4-rasm) apparati quyidagi texnik imkoniyatlarga ega. Apparat akkumulyator batareyasida ishlaydi. Maxsus zaryadlash qurilmasi bilan ta’minlangan. 12 elektrodlar uchta standart, uchta kuchaytirilgan va ko'krak ulanishini yozib oladi. Qog‘ozning kengligi 35 mm, maksimal sezgirlik 20 mm/ mV, 80 dB gacha bo'lgan sinfaz xalaqitlarni to'sadi. Kalibrlash signali 1 mV, qog'ozning harakat tezligi 25-50 mm/s.
UkrainaningLvovshahridagi «РЕМА» zavodiham 1 kanallimikroprosessorlaryordamidaboshqariladiganЭКИТ-02МПmarkaliEKGapparatinihamdaЭКС-05 markalielektrokardios- koplamiishlabchiqaradi. Butibbiyottexnikalariquyidagitexnikimqoniyatlargaega МПapparatiikkirejimdaqo‘lvaavtomatikboshqarishrejimidaishlaydi, qaydqilishbelgilarivaulanishlamiavtomatikyozadivatanlaydi. Yurakqisqarishlarisonini (CHSS) hisoblaydivayozadi.
Apparat 220V±10%, (50-60 Hz) kuchlanishdaishlaydi. Sezgirligi 5, 10, 20 mm/mV larda tanlanadi. Qog'ozning tezligi 25, 50 tt/sek. Sinfaz xalaqitni 100 dB gacha to'sadi. Yurak qisqarishlar sonini (40-240) marta/min gacha o'lchaydi. Qo'shimcha kirish va chiqish mavjud.
I kanalli va ko‘p kanalli elektrokardiograflarda ham «kalibrovka» tugmachasi mavjud bo‘lib, bu tugmacha yordamida elektrokar- diograflaming kirish qismiga, ya’ni kuch^ytirgichlaming kirishiga 1 mV amplitudaga ega bo‘lgan kuchlanish beriladi. Kalibrovka elektrokardiografning kuchaytirishini berishdan maqsad kaskadlari to‘g‘ri va aniq ishlashini nazorat qilish. Ushbu ishlami EKG apparatlarida elektr sxemaning qaysi elementlari bajarishini ЭКИТ-
«Малыш» apparati sxemasi misolida ko'rib chiqamiz.
ЭКИТ-04 «Малыш» apparati elektr sxemasi manba bilan ta’minlash blokining Tr transformatori, T203 tranzistori, R211, R212 qarshiliklari L201 g'altagi, S205, 206, 207 konden- satorlaridan hamda T204 tranzistori D205 stabillitronidan yig‘ilgan kuchlanish o'zgartiriuchidan hosil qilingan 1 mV amplitudali signal V2-2 «lmV» tugmachasi yordamida ulanishlar kom- mutatori orqali TIOla tranzistorining zatvoriga beriladi. Bu signal amplitudasi 1 mV dan, farq qilsa, R208 o'zgaruvchan qarshilik yordamida sozlanadi. Yozuvchi tasmani o‘rtasida bo'lishini ta’minlaydigan dastak chiqishidagi T109-T118 tranzistorlardan yig‘ilgan quwat kuchaytirgichlariga berilayotgan kuchlanishni simmetrik bo'lishini ta'minlovchi R9 qarshiligi o‘qiga joylashgan va o‘zgaruvchi qarshilik o‘qini burasn natijasida galvanometrdagi peroning tasma o'rtasida bo‘lishi ta’minlanadi. Bir kanalli EKG apparatlarida isnlatilgan mhoyatda sezgir kuchaytirgichlaming parametrlarini sozlab turish uchun ularning sxemalarida ko'plab o'zgaruvchan qarshiliklar ishlatilgan ЭКИТ-04 «Малыш» elektrokardiografining o'zida bular 14 ta.
Bir kanalli elektrokardiograflar portativ bo'lgani uchun ular avtonom elektr manbayi - akkumulyatorlardan ham ishlashi mumkin. Bu ularni ekstrimal sharoitlarda ham ishlatish imkonini beradi. ЭКИТ-04 «Малыш» apparatida stabilizator bloki mavjud bo'Iib, uni elektr tarmog'idan ham ishlatish mumkin. Elektro- kardiograflarning bemor bilan bog‘lanish kabellari uchidagi moslamalariga tegishli ranglar berilgan va shu ranglarga qarab ularni ajratish mumkin: qizil - o‘ng qo‘l, sariq - chap qo‘l, yashil - chap oyoq, qora - o‘ng oyoq va oq - ko‘krak elektrodlari ulanadigan uchlardir.
Mazkur usulbiyat elektrokardiograflaming barcha turlariga taalluqli bo‘libr ularning birlamchi va davriy qiyoslash usuli hamda vositalarini belgilaydi. Kardiograflaming qayta qiyoslash davri 1 yil.
Elektrokardiograflaming asosiy metrologik parametrlari 3.4.1- jadvalda keltirilgan.
Qiyoslash sharoiti. /
Kardiograflar qiyoslanganda quyidagi muhit sharoitlari ta’minlanishi kerak:
atrof muhit harorati (20±5) °C
nisbiy namlik (65±15)%
havo oosimi (1000±40) kPa.
Qiyoslash boshlanishidan awal quyidagi amallar bajarilishi kerak:
elektrokardiograf va o'lchash vositalari ishlash yo'riqnoma- lariga muvofiq o‘matilib tayyorlanib qo'yiladi;
ehtiyoj bo'lganda qo'shimcha qurilma va yerga ulash simi ulanib qo'yiladi.
Qiyoslash.
Tashqi ko'rik.
Tashqiko'rikdaelektrokardiografningquyidagitalablargamuvofiqligianiqlanadi:
ishlatish yo'riqnomasi mavjudligi;
ishlatishyo'riqnomasidakeltinlganelektrokardiografningkomplektqismlarimavjudligi;
elektrokardiografning normal ishlashiga halaqit beruvchi buzilishlar yo'qligi;
elektrokardiografning yoriig'i va yordamchi belgilarining to'g'riligi.
Ilova.Elektrokardiografning normal ishlashiga ta’sir
etmaydigan komplekt qismlari mavjud bo'lmagan hollarda ham qiyoslashni amalga oshirish mumkin.
Ishlatib ko'rish
Elektrokardiografishlashyo'riqnomasibo'yichaishlatibko'riladivaquyidagiamallarbajariladi:
barcha boshqarish vositalarining ishlashi tekshiriladi;
diagramma tasmasiga ichki standartining I-VF sinf talablariga muvofiqligi tekshiriladi.
Metrologik parametrlami aniqlash
Kuchlanishni o'lchash diapazoni, xatoligi va sezgirlikni aniqlash.
Kuchlanishni o'lchash diapazoni, xatoligi va sezgirligini aniqlash uchun 3.4.1-rasmdagi sxema yig'iladi. Funktsional generatordan chastotasi 0,5 Nz va uzunligi (0,2-1) s bo'lgan impulslar 3.4.4-jadvaldagi amplitudalarda elektrokardiografga berilib diagramma tasmasiga yozib olinadi.
|
| |
