147
Sonıń ushın hár qanday tarmaqda maǵlıwmat almasıwdı basqarıwdıń
ol yaki
bul usılınan paydalanıladı (tarmaqqa baylanısıw yaki arbitraj usılları delinedi),
abonentler ortasındaǵı konflikt jaǵdaylardıń aldın aladı yaki joq etedi.
Tanlanǵan usıldıń ónimdarlıǵına kóp nárse baylanıslı: kompyuter ortasında
maǵlıwmat uzatıw tezligi, tarmaqtıń júkleniw imkaniyatı, tarmaqtıń sırtqı
hádiyselerge itibar beriw waqtı hám basqalar. Basqarıw usılı – bu tarmaqtıń eń
tiykarǵı kórsetkishlerinen biri. Maǵlıwmat almasıwın basqarıw usılınıń túri
kóbinshea tarmaq topologiyasınıń qásiyetlerinen kelip shıǵadı, biraq bir waqıttıń
ózinde ol tarmaq topologiyasına qatti baylanıp qalmaǵan. Maǵlıwmat almasıwın
bashqariw usılları eki toparǵa bólinedi.
● Oraylastırılǵan usıl, bul jaǵdayda hámme basqarıw bir orınǵa jámlengen.
Bunday usıllardıń kemshiligi: oraydı buzılıwlarǵa turaqlı emesligi, basqarıwdı tez
ámelge asırıp bolmaslıǵı. Abzallıǵı – konflikt jaǵdayınıń joqlıǵı.
● Oraydan tarqatılgan basqarıw usılları, bul jaǵdayda oraydan basqarıw
bolmaydı. Bu usıllardıń tiykarǵı abzallıǵı: buzılıwlarǵa turaqlılıǵı hám basqarıw
jaǵdaydan kelip shıqqan halda ámelge asırılıwı. Biraq konflikt jaǵdaylar bolıwı
múmkin, olardı sheshiw kerak. Maǵlıwmat almasıw usılların túrlerga ajratıwdıń
basqa tárepi de bar:
● Determinatsiyalanǵan usıl anıq qaǵıydalar arqalıi abonentlerdi tarmaqqa
iyelik qılıwı almasıp turadı. Abonentlerdi tarmaqqa iyelik qılıw orınlarıniń ol yaki
bul tsisteması bar, bul tarmaqqa iyelik orınları (prioritet) túri abonentler ushın
túrlishe boladı. Bul jaǵdayda konflikt ádette tolıq orınsız esaplanadı (yaki itimallıǵı
kem), biraq bazi abonentler óz náwbetin kóp kútiwge tuwrı keledi. Bul usılǵa
tarmaqqa markerli baylanısıw, yaǵnıy maǵlıwmat uzatıw huquqı yestafeta sıyaqlı
abonentten abonentge ótetuǵın usıl da kiredi.
● Tosınnallı usıllar – maǵlıwmat uzatıwshı abonentlerge náwbet tosınlanlı
túrde beriledi dep qabıl etilgen. Bul jaǵdayda konflikt bolıw itimalı bar, biraq onı
sheshiw usılı usınıs etiledi. Tosınnallı usıllar tarmaqta maǵlıwmat aǵımı kóp
bolǵanda determinatsiyalanǵan usılǵa qaraǵanda jaman isleydi hám abonentke
tarmaqqa baylanısıw waqtında kepillik bermeydi (abonentte maǵlıwmat uzatıwǵa
148
qálew bolǵan waqıttan, óz paketin uzatıwǵa shekem bolǵan waqıt aralıǵı).
Tosınnallı usılǵa mısal :
– CSMA/CD.
Úsh kóp tarqalǵan basqarıw usılın kórip shıǵamız, bul usıllar úsh tiykarǵı
topologiyaǵa tiyisli bolıp esaplanadı.
