«Shina» topologiyalı tarmıqta maǵlıwmat almasıwın

150 
Kópshilik waqıtta «Shina» topologiyasıda oraydan tarqvtılǵan tosınnanlı 
basqarıw usılı isletiledi, sebebi barlıq ob’ektlerdiń tarmaq adapterleri bul jaǵdayda 
bir qıylı boladı. Oraydan tarqatılǵan basqvrıw usılın qollanǵanda barlıq ob’ektler 
tarmaqqa baylanısıw huquqı birdey boladı, yaǵnıy topologiya qásiyeti 
menenbasqarıw qásiyetleri sáykes túsedi. Paketti qashan uzatıw haqqındaǵı qarar 
har bir wobiekt tárepinen óz ornında hám tarmaq jaǵdayın analiz etiwden soń ǵana 
qabıl etedi. Bul jaǵdayda abonentler ortasında tarmaq baylanısıw ushın báseki bar 
boladı, sol sebepli olar ortasında konflikt jaǵdayı bolıwı múmkin hám uzatıp 
atırǵan maǵlıwmatta paketlerdi bir-biriniń ústine shıǵıwı sebepli sorılıw jaǵdayı da 
bolıwı múmkin (demek, qátelik kelip shıǵadı).
Tarmaqqa baylanısıw algoritmleriniń kópshiligi bar, yaki basqasha qılıp 
aytqanda baylanısıw ssenariysi, olar ádette júdá quramalı boladı. Olardı tańlaw 
tiykarınan, 
tarmaqtan 
uzatıw tezligine, shinanıń uzınlıǵına, tarmaqtıń 
júklengenligine (tarmoq trafikası), uzatıw kodınıń túrine baylanıslı boladı. Sonnı 
da aytıp ótiw kerek bazı jaǵdaylarda shinaǵabaylanısıwın basqarıw ushın 
qosımsha baylanıs jolı isletiledi. Bu kontroller qqurılmaların hám baylanısıw usılın 
ápiwayılastıradı. Biraq ádette tarmaq narqın kabeller uzınlıǵı asıw yesabına 
sezilerli asıradı hám qabıl etiw de uzatıw qurılmaları sanın da asıradı. Sonıń ushın 
bul sheshim kóp tarqalmaydı.
Barlıq maǵlıwmat uzatıwdı basqarıwdıń tosınnanlı usıllarınıń mánisi júdá 
ápiwayı boladı. Tarmaq bánt eken, yaǵnıy onnan paket uzatılıp atırǵan waqıtta,
Maǵlıwmat uzatıwdı qálegen abonent tarmaq bosawın kútedi. Keri jaǵdayda 
sorılıw payda bolıp eki pakete joq bolıwı múmkin. Tarmaq bosaǵannan soń ǵana, 
maǵlıwmat uzatıwdı qálegen abonent óz paketin uzatadı. Egerde ol ob’ekt penen 
bir waqıtta basqa bir neshe ob’ekt de paket uzatsa, kolliziya jaǵdayı júzege keledi 
(konflikt, paketlerdiń toqnasıwı). Konflikt barlıq ob’ektler tárepinen qayt etilip, 
maǵlıwmat uzatıqtatıladı hám bir neshe waqıttan soń paketti uzatıwdı qaytadan 
tiklewge háreket etedi. 

151 
Bul jaǵdayda qaytadan kolliziya jaǵjayın júzege keltiriw itimaldan jıraq emes, 
jáne óz paketin uzatıwǵa urınıwlar boladı. Tap sonday jaǵday pakettiń kolliziyasız 
uzatılǵanǵa shekem dawam etedi.
Kóbinshe tártip ornatıw (prioritet) sisteması pútin bolmaydı, kolliziya jaǵdayı 
anıqlanǵannan keyin abonentler tosınnanlı nızamǵa tiykarlanǵannan keyingi 
uzatıwǵa shekem háreketti uslap turıw waqtın tańlaydı. Mine usı usılda standart 
CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection) maǵlıwmat 
almasıwın basqarıw usılı da isleydi, bul usıl eń kóp tarqalǵan hám tanıqlı Ethernet 
tarmagında paydalanılǵan. Onıń tiykarǵı abzallıǵı sonnan ibarat, barlıq ob’ektler 
teń huquqlı hám olardan hesh biri kóp waqıtqa basqa ob’ektlerge paket uzatıwdı 
toxtatıp qoymaydı (tártip ornatılǵanlıǵı sıyaqlı).
Barlıq usı sıyaqlı usıllar tarmaq arqalı bolmaǵan maǵlıwmat almasıwı bolǵan 
halda jaqsı isleydi. Paydalansa bolatuǵın dárejedegi sıpatlı baylanıs waqtı tek 30 – 
40 % ten artıq bolǵan júkleme bolsa ǵana támiyinlenedi dep esaplanadı (yaǵnıy 
tarmaq barlıq waqıttıń 30 – 40% ten kóbi bánt bolǵanda). Úlken júkleme 
bolǵanda qayta ushrasıwlar tez júz berip turıw nátiyjesinde kollaps jaǵdayı júz 
beredi, yaǵnıy jumıs ónimdarlıǵı keskin kemeyip ketiw jaǵdayına keledi. Barlıq 
usınday usıllardıń jáne bir kemshiligi tómendegilerden ibarat, tarmaqqa qansha 
waqıttan soń baylanısıwǵa kepillik berilmeydi, bul waqıt paketlerdi tarmaqqa 
ulıwma júklengenliginen ibarat boladı.
Signal hár qanday ortalıqtan sol waqıtta tarqalmaydı, tarmaq úlken ólshemli 
bolǵanda (hám jáne úlken diametrli tarmaq dep te ataladı) tarqalıwdıń keshigiwi 
wonlap hám júzlep mikrosekundlardı payda etiwi múmkin hám bir waqıttıń ózinde 
júz beretuǵın waqıyalar haqqındaǵı maǵlıwmattı túrli abonentler bir waqıtta 
almaydı. Bul sorawǵa juwap beriw ushın 6.2.2-súwretke qaraymız. L – tarmaqtıń 
tolıq uzınlıǵı, V – tarmaqda isletilgen kabel túrinde signaldıń tarqalıw tezligi 
bolsın. Aytayıq , 1 – abonent óz maǵlıwmatın uzatıwdı tamamlaydı, biraq 2 hám 3 
abonentler 1 – abonent maǵlıwmat uzatıp atırǵan waqıtta maǵlıwmat uzatıwdı 
qálep qalsın. Tarmaq bosaǵannan soń 3 – abonent bul waqıyadan xabar tabadı hám 
maǵlıwmat uzatıwdı signal tarmaqtıń pútkúl uzınlıǵına jetetuǵın waqıttan soń 

152 
uzatıwdı baslaydı, yaǵnıy L/V waqıttan soń, 2 – abonent tarmaq bosawı menen 
maǵlıwmat uzatıwdı baslaydı. 3 – abonent paketi 2 – abonentke 3 – abonent 
uzatıwdı baslaǵannan keyingi aralıǵında jetip keledi. Bul waqıt aralıǵında 2 – 
abonent óz paketin uzatıwdı tamam etiwi kerek emes, keri jaǵdayda 2 – abonent 
paketler ushrasıwı haqqında xabarsız qaladı (kolliziya jaǵdayınan). 
Sonıń ushın paketti minimal ruxsat etilgen tarmaqdaǵı waqtı 2L/V tpayda 
etiwi kerek, yaǵnıy signaldı tarmaqtıń tolıq uzınlıǵınan ótiw waqtınan eki yese kóp 
bolıwı kerek (yaki tarmaq uzınlıǵınıń eń uzın jolına). Bul waqıtta signaldı 
tarmaqda aylanba uslanıw waqtı dep jtiledi, yaki PDV (Path Delly Value). Aytıp 
ótiw kerek, bul waqıt aralıǵın tarmaqtaǵı túrli waqıyalardıń universal ólshewi dep 
qaraw múmkin. 

Download 5,18 Mb.