Házirgi waqıtta qala sociallıq-ekonomikalıq sistemalarınıń jedel rawajlanıwı qala jolawshı transportınıń (gpt) nátiyjeli, birden-bir iskerlik sistemasısız ulıwma múmkin emes

Download 17.84 Kb.
bet	1/2
Sana	05.04.2024
Hajmi	17.84 Kb.
	#188380

1 2

Bog'liq
Kirisiw
Reja Jamiyat va tarixning o‘zgaruvchanligining falsafiy jihatla, 02e747bf-044f-4a84-8d2d-dfb3979da0cd, mustaqil ish kiberxavfsizlik, 9YIe3ZspEDM5V5mkNhPf4qAOxVpy05s03dPLwl0J, 1. шахмат pra indd, Harakatli o‘yinlarni tashkil etish va o‘tkazish metodikasi, Ikramova Malika , Amaliy №2, методология Datarun, 4-Ámeliy jumıs, labaratoriyaZ.Fasxydinov

Kirisiw
Házirgi waqıtta qala sociallıq-ekonomikalıq sistemalarınıń jedel rawajlanıwı qala jolawshı transportınıń (GPT) nátiyjeli, birden-bir iskerlik sistemasısız ulıwma múmkin emes. Jámiyetlik transportı qalanıń túrli mikrorayonlari ortasında jolawshılardıń úlken korrespon-densiyasini ámelge asırǵanlıǵı sebepli, bul social hám ekonomikalıq tárepten zárúrli sistemanı shólkemlestiriw ushın joqarı talaplar qoyılıwı kerek. Sistema ámeldegi marshrut hám transport tarmaǵın jetilistiriw basqıshında da dizayn, da paydalanıw processinde etarli bolıwı kerek.
Qaraqalpaqstan Respublikasınıń zamanagóy qalalarındaǵı qala jolawshı transportın (GPT) shólkemlestiriw hám basqarıw máseleleri, ol jaǵdayda tek jer ústi transport túrleri ekspluataciya etilip, eń keskin ańlatpa etilgen. 340 mıń kisige jaqın bolǵan qalalarda metro liniyalari yamasa basqa alternativ transport qurallarınıń joq ekenligi qala jolawshı transportınıń tiykarǵı túri (GPT)-avtomobil transportı retinde tańlanıwdıń ústinligin qáliplestiredi. Sonday etip, avtobuslar, eń mobil transport quralı retinde, jolawshılardı tasıwdıń tiykarǵı jugin kóterip, qalalardıń kóshe-jol tarmaǵın toldıradı, átirap -ortalıq jaǵdayına unamsız tásir kórsetedi.
Qala jolawshı transportın shólkemlestiriw hám basqarıw ámeliyatında mudamı qalanıń aqılǵa say marshrut tarmaǵına hám jolawshılardı tasıwdıń optimal kestelerine, jolawshılarǵa xizmet kórsetiw sapası hám olardıń qawipsizligine túsip qalǵan jolawshı transportınıń túrli túrlerinen paydalanıw natiyjeliligi wazıypası bolǵan. Bul wazıypalar búgingi kúnde bólek áhmiyetke iye: jańa sociallıq-ekonomikalıq sharayatlarda. Óytkeni sonda, jańa ekonomikalıq sharayatlarda hár qıylı múlk formalarınıń kóplegen kishi hám orta kárxanaları payda boldı. Bul transport aǵısları, olardıń quramalılıǵı hám óz-ara baylanıslılıǵın asırıwǵa járdem berdi. Qalalarda dástúriy, mámleket, transporttıń úlesi keskin kemeydi. Olardıń ornına dinamizm, sapa hám múmkinshilikler tárepinen parq etiwshi sawda avtomobil transportı keldi.
Sonday etip, jolawshı tasıw zamanagóy sociallıq-ekonomikalıq sharayatta jolawshı transportında basqarıw processlerin jetilistiriw boyınsha nátiyjeli ilajlar kompleksin islep shıǵıw zárúr. Sol munasábet menen, qala jolawshı transportın birden-bir sociallıq-ekonomikalıq sistema retinde jetilistiriw máselelerin kórip shıǵıw ásirese zárúrli bolıp tabıladı.
Nókis Qaraqalpaqstan Respublikasınıń paytaxtı bolıp, qalada xalıq sanı 324. 0 mıń xalıq punktine jaqınlasdı hám jolawshı transportın shólkemlestiriw hám basqarıw máselelerin sheshiw eń keskin esaplanadı. Áyne Sol sebepli bul ishda usınıs etilgen tiykarǵı máseleler Nókis qalası mısalında kórip shıǵıladı.
Usınıs etilgen magistrlıq dissertatsiyası túrli múlkshilik formasındaǵı shólkemler tárepinen xızmet kórsetiletuǵın túrli túrdegi jer ústi jolawshı transportınıń muwapıqlastırılgan háreketin shólkemlestiriw hám basqarıwdı islep shıǵıwǵa qaratılǵan. Sol sebepli, bul jumıs sheńberinde marshrutlarda transporttı shólkemlestiriw hám basqarıw sistemaların qáliplestiriw usıllarınan paydalanǵan halda pass-zhir transportınıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwı máseleleri kórip shıǵıladı.
Mashqalanı úyreniw jaǵdayı. Qala jolawshı transportı sistemasın qáliplestiriw hám rawajlandırıw máselelerin islep shıǵıwda Rossiyalıq ilimpazlar : Xorovich bg, Kossa yu. M., Gudkov v. A., Ostrovskiy N. B., Sedov Ai, Dugin sa, Spirin Iv, Efremov iyis, Kobozev vM, Yudin v. A., vaksmans. A., Kurganov vM, Paraxina vn hám basqalar. Olardıń jumıslarında jolawshılardı tasıwdı ámelge asırıwshı avtotransport strukturalarıniń nátiyjeli islewin shólkemlestiriw hám támiyinlewdiń ulıwma principlerı aytılǵan. Qala jolawshı transportınıń matematikalıq modellestiriwdiń ayırım máseleleri: Mirotin lb, Mixaylova As, Xrushchev Mv, Berezhnoy Ev, Buresh ań, Zotova vB, Telnova N. hám basqalar.
Jumıstıń maqseti: sociallıq-ekonomikalıq faktorlardı esapqa alǵan halda qala jolawshı transportınıń muwapıqlastırılgan háreketin shólkemlestiriw hám basqarıwdı islep shıǵıw.
Izertlew wazıypaları :
- qala transportında shólkemlestiriw hám basqarıwdıń ámeldegi usılların analiz qılıw ;
- qala jolawshı transportınıń túrli túrlerin muwapıqlastırılgan háreketin aqılǵa say shólkemlestiriw hám basqarıw boyınsha algoritmlardı islep shıǵıw ;
-sociallıq-ekonomikalıq nátiyjelililikti esapqa alǵan halda jolawshı tasıwdı basqarıw ushın matematikalıq modellerdi jaratıw ;
- muwapıqlastırılgan jolawshı transportın engiziw, shólkemlestiriw hám basqarıw boyınsha usınıslar islep shıǵıw (Nókis qalası mısalında ).
Izertlew ob'ekti zamanagóy sharayatta jolawshı transportı sistemasın qáliplestiriw, iskerlik kórsetiw hám rawajlandırıw principlerıni belgileytuǵın ekonomikalıq processler hám faktorlardıń materiallıq modeli bolıp xızmet etdi.
Izertlew teması -zamanagóy sharayatlarda qala jolawshı transportınıń islewi hám rawajlanıwınıń sociallıq-ekonomikalıq processleriniń kórsetkishleri hám qásiyetleri, olardıń óz-ara baylanıslılıǵı, matematikalıq modellestiriw usılları menen alınǵan.
Izertlewdiń teoriyalıq hám stilistik tiykarları matematikalıq usıllar, matematikalıq statistika, sistemalı analiz salasındaǵı jergilikli hám shet el ekonomistler hám matematikalıqlardıń dóretpeleri, sonıń menen birge, qala basqarıwdı shólkemlestiriw hám jetilistiriw boyınsha materiallar, Nızamshılıq hám normativ hújjetler, jolawshı transportı sistemasın rawajlandırıw konsepsiyaları hám programmaları edi. Izertlew dawamında qalanıń mámleket statistika shólkemleri hám avtotransport kárxanaları maǵlıwmatları, sonıń menen birge, GPT sistemasın analiz qılıw boyınsha ilimiy-izertlew jumısları nátiyjeleri qollanildi. Ishdagi mashqalalardi sheshiw ushın informaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda matematikalıq modellestiriwdiń zamanagóy usılları qollanildi.
Izertlewdiń ilimiy jańalıǵı matematikalıq modellestiriw usılların hám olardı qala jolawshı transportı sistemasında sociallıq-ekonomikalıq sistema retinde qóllaw quralların rawajlandırıwdan ibarat. Izertlew dawamında tómendegi eń zárúrli teoriyalıq hám ámeliy nátiyjeler alınǵan :
- qala jolawshı transportı sistemasında matematikalıq modellestiriw ob'ekti hám qala infratuzilmasining elementi retinde júzege keletuǵın processlerdi analiz qılıwdıń teoriyalıq hám stilistik tiykarları anıqlandi;
- GPT sistemalarınıń islew natiyjeliliginiń kórsetkishlerinen biri retinde qaralıwı usınıs etiletuǵın miynet ónimliligine sarplanǵan waqıt muǵdarı tásiriniń matematikalıq baylanıslılıǵı anıqlandi;
- joldıń ekonomikalıq maqsetke muwapıqlıǵın aqlawǵa múmkinshilik jaratıwshı transport túri hám muǵdarı aqılǵa say kombinatsiyasın anıqlaw ushın optimallaw modeli islep shıǵıldı ;
Ámeliy áhmiyetke iye bolǵan izertlew sonı ańlatadıki, jolawshı transportı sisteması iskerligi natiyjeliligin asırıw boyınsha usınıslardı ámelge asırıw ózine túser bahasın tómenletiw, hasıldarlıqtı asırıw, xalıqqa avtotransport xızmeti kórsetiw sapasın asırıwǵa xızmet etedi, jolawshı transportınıń paydasın asırıwdıń ámeldegi hám perspektivalı rezervlerin anıqlaw imkaniyatın beredi.
Magistrlıq dissertatsiyasında aytılǵan tiykarǵı qaǵıydalar, juwmaqlar hám usınıslar ilimiy-ámeliy ózgeshelikke iye bolıp, qala kárxanaları dárejesinde jolawshılardı tasıw menen shuǵıllanatuǵın ámeliy xızmetkerler, sonıń menen birge, qala transport infratuzilmasi salasın tártipke salıw ushın aymaqlıq basqarıw strukturaları tárepinen avtotransport kárxanaları hám olardıń bólindileriniń ámeldegi hám perspektivalı dáwirler ushın ekonomikalıq natiyjeliligin asırıw boyınsha usınıslar islep shıǵıw ushın paydalanılıwı múmkin.
Jumıstıń kólemi hám dúzilisi. Magistrlıq dissertatsiyası kirisiw, úsh bap, juwmaq, paydalanılǵan ádebiyatlar hám qosımshalar diziminen ibarat.
Jumıstıń mazmunı 80 bette keltirilgen hám 8 keste, 8 súwret, 2 qosımshanı óz ishine aladı.
Kirisiw bóleginde magistrlıq dissertatsiyası temasınıń aktuallıǵı oqlandi, izertlewdiń maqseti, wazıypaları, predmeti hám ob'ekti qáliplestirildi, ilimiy jańalıq xarakteristikalandi, alınǵan nátiyjelerdiń ámeliy áhmiyeti kórsetildi.
" Jolawshı transportın modellestiriw kontseptsiyaların analiz qılıw" dıń birinshi bóleginde jolawshı transportınıń roli jáne onıń zamanagóy qalalardıń rawajlanıwına tásiri úyrenilinip, onıń natiyjeliligi kriteryaları anıqlandi. Qala jolawshı tasıw quramalı sociallıq-ekonomikalıq sistema retinde qaraladı. Qala xalqına jolawshı tasıw sistemaların analiz qılıw ushın matematikalıq modellerden paydalanıwdıń tiykarǵı jantasıwları analiz etildi.
Ekinshi bap " qala jolawshı transportın basqarıw modellerin úyreniw" qala jolawshı tasıw sistemaların analiz qılıw, modernizaciyalaw ushın qollanılatuǵın matematikalıq modellerdi klassifikaciyalaw.
Úshinshi bap " qala jolawshı transportı sistemasınıń modellerin programmalıq ámelge asırıw ushın transport wazıypasın hám instrumental qurallardı sheshiwdi analiz etdi.
Nátiyjede, izertlewdiń tiykarǵı nátiyjeleri hám nátiyjeleri qáliplestirildi.

1-bap. MODELLASHTIRISH KONTSEPTSIYALARINI TAHLIL QILISHPASSAJIR-TRANSPORT.

1. 1. Qala jolawshı tasıw quramalı sistema retinde.

Kóplegen jaǵdaylarda qala jolawshı tasıw sistemaların shólkemlestiriw hám olardan paydalanıw qadaǵalaw ob'ektiniń ózgeriwshen matematikalıq modelin qabıllaw zatlardıń haqıyqıy jaǵdayına uyqas kelmewin anıqladi. Birpara jaǵdaylarda, bul qadaǵalaw ob'ektinde júzege keletuǵın processlerdiń quramalılıǵı sebepli, málim nızamlar tiykarında matematikalıq modelin alıw derlik hal etilmeytuǵın wazıypa bolıp shıǵadı, basqalarda bolsa -bul sırtqı yamasa ishki qadaǵalawsız faktorlar tásiri astında islew processinde qadaǵalaw ob'ektiniń ózi ózgeredi.

Dástúrge kóre, eger onıń etarli modelin jaratıw ushın etarli maǵlıwmat bolmasa, sistema quramalı dep tariyplanadi. Bul sonı ańlatadıki, quramalı sistemanıń minez-qulqı sezilerli dárejede faktorlarǵa baylanıslı (1. 9 -keste), onıń tásiri haqqında etarli maǵlıwmat joq. Sol sebepli, eger qadaǵalaw ob'ekti quramalı sistema bolsa, onıń modeli tek basqarıw ob'ektin suwretleytuǵın analitik ańlatpalardıń koefficiyentleri yamasa parametrlerin emes, bálki bul ańlatpalardıń túrin de belgisiz dep búydew múmkin. Sol sebepli quramalı basqarıw ob'ektiniń mazmunli analitik modelin jaratıw júdá mashqalalı jáne bul halda basqa klasslar modellerin jaratıw máselesi bolıwı múmkin.

Keste 1. 9 -quramalı sistemaǵa tásir etiwshi faktorlardı klassifikaciyalaw

Download 17.84 Kb.

1 2

Download 17.84 Kb.