Elektromagnit tebranishlari
Elektromagnit tebranishlarni xosil qilish uchun elektr maydon energiyasi magnit maydon energiyasiga aylanishi va aksincha aylanish mumkin bо’ladi.
Oddiy tebranish konturi о’zaro ketma ket ulangan G sig’imli L induktivli g’altakdan iboratdir. Tebranish konturi yasaladigan о’tkazgichlarning aktiv qarshiliklari yetarlicha kichik bulishi shart, aks holda konturda elektromagnit tebranish vujudga kelmaydi.
Tebranish konturida elektromagnit tebranish magnit davri: bо’ladi yoki hususiy tebranishlar chastotasi: bо’ladi.
1Гn deb, tok kuchi har sekndda 1A ga о’zgaradi 1B о’zindukо’iya E.Yu.K. hosil bо’ladigan konturning induktivligiga aytiladi.
Ingliz olimi Maksvell kuch chiziqlariga yopiq bо’lgan, ya’ni uyurma kо’rinishda elektr maydonning hosil bо’lishini о’z nazariyasida asoslab beradi. Bu maydon о’z navbatida magrit maydon hosil qilish ekan.
Maksvelli bunday elektr va magnit maydonlar orasidagi о’zaro bog’lanishlar quyidagi ikkita pastulaga asoslangan.
Elektrotagnit maydon nazariyasi asosida tushuntirib bering
1-pastula: o’zgaruvchan magnit maydon atrofida fazod uyurmali elektr madonn hosil qiladi.
2-pastulat: o’zgaruvchan elektr maydon atrofida fazod uyurmali magnit maydonhosil bo’ldi.
Bu maydonlar bir-biriga uzluksiz bog’liq bo’lganligi uchun ularning umumiy maydoniga elektrmagnit to’lqinlar deyiladi. Fazoning biror nuqtasida hosil qilingan davriy ravishda o’zgaruvchan elektromagnit maydon fazoning bara tomoniga tarqalishi natijasi elektrmagnit to’lqinlar deyiladi.
Tebranish konturi Bilan hosil qiluvchi elektrmagnit to’lqinlarining tarqalish elektrmagnit ko’rinish deyiladi.
Nems fizigi Gers elektrmagnit to’lqinnig qaytishii sinishi, interfrensiyasi, defraksiyasi vash u kabi xodisalarni tekshirib, optikaning barcha qonunlarini elektrmagnit to’lqinlariga qo’llash mumkinligini aniqladi.
Gers tarjimalari asosida elektrmagnit to’lqinlarning quyidagi xossalarda yutiladi va sochiladi.
1. Xuddi yorug’lik to’lqinlari kabi elektrmagnit to’lqinlar moddalari yuiladi va sochiadi.
2. Elektrmagnit to’lqin metal sirtiga qanday burchak asosida tushsa, xuddi shunday burchak Bilan qaytadi.
3. Elektromagnit to’lqin ikki muhim chegarasiga tushsa, xuddi yorug’lik nuri kabi sinib o’tadi.
4. Elektrmagnit maydoning va vektorlari to’lqinning tarqalishiga perpendikulyar bo’lganligi uchun, elektrmagnit to’lqinlar ko’ndalang to’lqinlardir.
5. Elektrmagnit to’lqinlar yuqori chastotali generatorda qutublangan, ya’ni tebranish ampletudadalari muayan tekislikda joylashgn to’lqin ko’rinishida hosil bo’ladi.
6. Elektrmagnit to’lqinlar ham yorug’lik to’lqinlari abi interferensiya, difraksiya va dispersiyadan iboat bo’lgan muhim hodisalarni kuzatish mumkin.
Elektrmagnit to’lqinlarning uzunligi juda ata diopozakni qamrab olgan: to’lqin uzunligi bir necha ming km bo’lgan radioto’lqinlardan tortib, juda kichik bo’lgan rintgent nurlariga va xatto to’lqin uzunligi -nurlargacha.
To’lqin uzunligiga ko’ra elektromagnit to’lqinlarni past chastotali nurlar , radioto’lqinlar infraqizil nurlar ko’prikdagi yorug’lik nurlari ultrabinafsha nurlar rentgen nurlar - nurlari ga bo’linadi.
To’lqin uzunligi kamaya borgani sari to’lqin uzunliklari orasidagi miqdoriy farq nurlarning sifait o’zgarishiga sababchi bo’ladi. Yorug’lik nurlari moddada to’la yutiladi, qisqa to’lqinli nurlar (rentgen va gamma nurlari) kuchsiz yutiliyu, shu moddani kesib o’tadi.
Uzun to’lqinligi nurlar Bilan qisqa to’lqinli nurlar orasidagi asosiy farqi shundan iboat, to’lqin uzunligi kichiklashishi bilan nurlarda zarralarning xususiyait yaqolroq nomoyon bo’ladi. ( maslan nurlar).
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, magnit maydoni kuch chiziqlarini namoyish etuvchi oyna, magnit maydoni haqida ma’lumotlar olish uchun oyna hamda elektr toki bo’laklar soni va o’ramlar sonini kiritish va o’zgartirish uchun mo’ljallangan matn oynalari (TextBox) dan tashkil topgan. Shunig uchun bu dastur fizikaning “Elektr va magnetizm” bo‘limidan virtual laboratoriyalar va elektron darsliklaryaratishda, masalalar yechishda muxim ahamiyatga ega.
|
