39
3. UY-JOY KOMMUNAL XO’JALIGINING SANITAR-TEXNIK VA
ENERGETIKA KORXONALARI
3.1.SUV BILAN TA’MINLASH
Suv bilan ta’minlash – turli toifadagi iste’molchilar - aholi, sanoat korxonalari,
qurilish, transport va x.k sohalarini suv bilan ta’minlash bo’yicha
tadbirlar
yig’indisi. 1-rasmda Toshkent shahrining vodoprovod tarmoqlari sxemasi keltirilgan.
Suv bilan ta’minlash vazifalarini amalga oshiruvchi muhandislik inshootlari
kompleksi suv ta’minoti tizimi yoki vodoprovod deyiladi.
Xizmat ko’rsatiladigan obyektlarning tayinlanganligiga qarab vodoprovodlar
kommunal yoki ishlab chiqarish (sanoat yoki qishloq xo’jaligi) vodoprovodlariga
bo’linadi. Suvni eng ko’p iste’mol qiluvchilar – metallurgiya, kimyo va neftni qayta
ishlash korxonalari hisoblanadi.
Suv bilan ta’minlash uchun suvning tabiiy manbalaridan foydalaniladi:
bularga yerni yuzasida joylashgan ochiq suv havzalari (dengizlar,
daryolar, suv
omborlari, ko’llar) va yer ostida joylashgan (artezian suvlari, yer osti suvlari,
buloqlar) yopiq suvlar kiradi. Aholi ehtiyojini qondirish uchun ko’proq yer osti
suvlaridan foydalaniladi.
Tabiiy
manbalardan suv olish, ularni tozalash va iste’molchiga yetkazishda
quyidagi moslamalardan foydalaniladi:
- suv tortuvchi (qabul qiluvchi) inshootlar;
- I va II bosqich nasos stansiyalari;
- vodovodlar va vodoprovod tarmoqlari.
Suv ta’minotining umumiy sxemasi (2-rasm) aniq sharoitlarga qarab ko’rinishini
o’zgartirishi mumkin. Masalan, agarda manba suvi tozalanishi kerak bo’lmasa, unda
suvni tozalash bilan bog’liq inshootlar sxemadan chiqariladi.
Agarda suv manbasi yer
yuzasiga yaqin joylashgan bo’lsa, u holda suvni tortib chiqaradigan nasoslarga xojat
qolmaydi.
40
Suv bosimi hosil qiladigan minora va suv rezervuarlari (xovuzlar) joyning relefiga
qarab joylashtiriladi.
Suv olish qurilmalari suv manbasini turiga va mahalliy sharoitlarga qarab turli
moslamalarga ega bo’ladi.
Yuzada joylashgan suvlarni tortib olishda yuqorida
keltirilgan suv olish
qurilmalaridan foydalaniladi (daryo, ko’l, suv omborlari, dengiz).
Yer ostida joylashgan suvlarni tortib olishda ularni qanday chuqurlikda
joylashishiga qarab parmalashga oid quduqlar, gorizontal suv to’playdigan
inshoot
yoki yerni nam saqlaydigan qatlamida joylashtiriladigan galereya (yer osti quvurlari)
qo’llaniladi.
