Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Zararsiz ishlash nuqtasi
O’lim maydoni
Vaqt
Zarar
Bu
yerda
IPO
–
Initial Public Offering
– kompaniyaning aktsiyalarini
boshlang’ich
bozorda joylashtirish,
SPO
esa -
Secondary Public Offering -
kompaniyaning aktsiyalarini ikkilamchi bozorda joylashtirish. Shunday qilib,
innovatsion kompaniyalarning hayotiy tsikli bir qancha davrlardan iborat bo‘lar
ekan, ya’ni, o’lim maydoni, boshlang’ich o’sish,
kengayish, oraliq davr,
IPO
va
SPO
lar. O’lim maydoni innovatsion kompaniya hayotiy tsiklining eng murakkab,
boshlang’ch davri bo’lib, unda kompaniya ishni yo’lga qo’yish, mahsulot ishlab
chiqarish, bozorni egallash kabi
bir qancha harajatlar qilib, foyda hali olinmagan
bo’ladi. Bunda loyihadan voz kechishga ancha kech bo’lib qoladi, chunki loyiha
uchun juda ko’p moliyaviy mablag’lar, vaqt va kuch sarf qilingan bo’lib,
muvaffaqiyatga bo’lgan ishonch hali so’nmagan bo’ladi. Startaplarda kuzatiladigan
o’lim maydoni uning boshqa bosqichlarida ham yuzberishi mumkin, shu jumladan,
ekish (
seed
) bosqichida, ishga tushirilish (
startup
) bosqichida, boshlang’ich o’sish
(
early gorwth
) bosqichida. O’lim maydonining paydo bo’lish sababi, tadbirkorlar
va investorlarning ko’pchilik xollarda biznesdan tezda foyda olishga bo‘lgan
intilishlari bilan bog’liq bo‘ladi. Ayniqsa, mansulotning boshlang’ich prototipidan
tijoriy mahsulotga o’tish davrida o’lim maydonidan o’tish
muammosi paydo
bo’ladi. Eng murakkab ishlardan biri 10 ming dollardan 50 ming dollargacha
bo‘lgan pul aylanmasiga erishishdir - deyishadi bu soha bo’yicha mutahassislar.
Biznesni rivojlantirish uchun moliyaviy mablarlar jalb qilishning sinovdan o’tgan
usullaridan fond birjasiga kompaniya aktsiyalarini chiqarish bilan bog’liq
