117
Grafik ishning maqsadi va mazmuni; uni bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsatmalar;
Grafik ishini taxt qilish.
Bu mashg‘ulotlarda o‘quvchi va talabalar yig‘ma birlikning yig‘ish
chizmasini bajarishni
o‘rganadilar. Bu jarayonda, ular muhandislik kompyuter grafikasidan olgan bilimlari va
ko‘nikmalarini mustahkamlaydilar. Chizma
bajarish, chizmani tahrir qilish, ob’ektlarga bog‘lanish
va o‘lcham qo‘yish panellaridagi barcha tugmalardan foydalanadila.
Shuningdek, grafik ishida bajarilgan detal chizmalarini blok ko‘rinishida xotirada saqlash va
undan foydalanib yig‘ish chizmalarini bajarishga o‘rganadilar.
Grafik ishini maqsadi va mazuni
Grafik ishida detallarga ajratish uchun vazifa qilib berilgan yig‘ma birlikning «Yig‘ish
chizmasi» bajariladi.
Grafik ishini bajarishdan maqsad o‘quvchi va talabalarning chizmachilikdan hamda
kompyuter grafikasidan olgan bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlash bo‘lib, ularning zamonaviy
texnik vositalar-kompyuterlardan foydalanish malakasini oshirishdan iborat.
Grafik ishi A3 formatda bajariladi. Agar, «Yig‘ish chizmasi»ning spetsifikatsiyasi-yig‘ma
birlik tarkibiga kiruvchi detallar to‘g‘risidagi ma’lumotlar jadvali A3 formatga sig‘may qolsa, uni
ikkinchi A3 formatga, yig‘ish jarayonining ketma ketligini aks etuvchi «Blok sxema»
bilan
birgalikda bajariladi.
Grafik ishida bajarilgan detallarning ishchi chizmalarini, «Sozdat blok»-«Blok yaratish»
buyrug‘idan foydalanib hotiraga saqlab qo‘yilishi takidlangan edi. Shuning uchun, ekranda hotirada
saqlangan A3 format ochiladi. Agar, A3 format hotirada bo‘lmasa, A3 formatda bajarilgan biror
chizma
ekranda ochilib, uning chizmasini o‘chirib tashlash yo‘li bilan ham, tayyor A3 formatni
olish mumkin.
Yig‘ma birlikning yig‘ish chizmasini quyidagi ketma-ketlikda
bajarish tavsiya etiladi,
masalan «Konduktor», ya’ni uchinchi grafik ishida olingan yig‘ma birilik misolida;
Asosiy tana-«Korpus» hisoblangan detalni «Vstavit blok» -«Blokni qo‘yish» buyrug‘i
yordamida ochilgan A3 formatga joylashtiriladi. Ya’ni «Korpus» chizmasi ekranga chaqirib olinadi
va undagi barcha o‘lchamlar ekrandan yo‘qotilib, u bilan birikuvchi detallarni biriktirishga
tayyorlanadi. «Korpus» bilan birikuvchi detallarni ketma-ket blokdan chaqirib olinadi va ularni
joylashtirib chiqiladi.
Bizning misolimizda: avval prizma va vilka o‘q
bilan biriktirilgan holda, korpusning
yo‘naltiruvchi prizmasiga o‘tqazilib oltinchi vint bilan qotirilgan vaziyatda tasvirlanadi. So‘ngra,
«Vilka»ga tayanch vint buralgan holda tasvirlanadi. Bu detallarning chizmasi «Vstavit blok» -
«Blokni qo‘yish» buyrug‘i yordamida xotiradan olib kelib, korpus bilan biriktiriladi. Korpus kabi,
biriktirilgan detallarning o‘lchamlari ekrandan o‘chiriladi va ko‘rinishdariga tegishli o‘zgartirishlar
kiritiladi. Ya’ni, birikuvchi detallarning bir-birini ko‘rinishlarini to‘sib qo‘yuvchi va ko‘rinmas
qismlarining tasvirlari tahrirlanadi.
Shuningdek, yig‘ish chizmasini ko‘rinishlarida detallarning ortiqcha chiziqlari va shtrixlari
bo‘lsa, ular ham yo‘qotiladi yoki shtrixlash yo‘nalishlari o‘zgartiriladi, ya’ni yig‘ish chizmasi taxrir
qilib chiqiladi.
Agar, birikuvchi detallar bir-birlari bilan standart biriktirish detallari yordamida biriktirilgan
bo‘lsa, ularni soddalashtirib tasvirlanadi.
Yig‘ma birlikning «Yig‘ish chizmasi»dagi ko‘rinishlar
soni asosiy tana, ya’ni korpusning
ko‘rinishlar soni kabi bo‘ladi. Yig‘ish chizmasining tahrir qilish chog‘ida bu ko‘rinishlarga
qo‘shimcha qilib ayrim ko‘rinish yoki qirqim va kesimlar bajarilishi ham mumkin.
IV-grafik ishini bevosita yig‘ma birlikning yig‘ish chizmasidan foydalanib bajarish
mumkin.
Buning uchun, talabalarning bilimlari va malakalaridan kelib chiqqan holda, yig‘ma
birlikning asosiy 3 yoki 4 ta va undan ko‘proq detallaridan iborat bo‘lgan qismi vazifa qilib beriladi.
Yig‘ish chizmasi haqiqiy o‘lchamlarda bajariladi. Buning uchun, yig‘ma birlik chizmasining
masshtabi asosiy yozuvdan olinadi va undan foydalanib, uning detallarini asl-haqiqiy o‘lchamlari
aniqlanadi.
118
Yig‘ma birlikni yig‘ish
chizmasini, bosh ko‘rinishi va boshqa ko‘rinishlarining simmetriya
o‘qlarini hamda markaz chiziqlari o‘tkazilib, vazifani bajarishga kirishiladi.
Yig‘ma birlikning yig‘ish chizmasini, uning bosh-oldidan ko‘rinishining tasvirlashdan
boshlanadi. So‘ngra, uning ustidan va chapdan ko‘rinishlari hamda spetsifikatsiyasi bajariladi, 1, 2-
rasm.
