Mulohaza .
Chirchiq shahar hokimi Davron Hidoyatov Misrning “Egytrafo” kompaniyasi
rahbariyati bilan uchrashib, kelgusida hududda quruq transformatorlar ishlab chiqarish
loyihasi bilan tanishdi. Ma’lumot o’rnida aytish kerakki , mazkur kompaniya 1994-
yilda tashkil etilgn bo’lib, transformatorlar, akkumilyatorlar ishlab chiqarishga
ixtisoslashgnan. Mazkur shirkat 2007-yildan buyon quruq transformatorlarni ishlab
chiqarishni, 2013-yilda Efiopiyada yog’li transformatorlar ishlab chiqarishga
ixtisoslashgan yirik zavodni bunyod etgan. “Egytrafo” kompaniyasi boshqaruv
direktori Umat Atef Abdulmuneym “O’zbekistonda quruq transformatorlar ishlab
chiqarishga ixtisoslashgan zavod qurish samarali hisoblanadi” deydi muloqot chog’ida.
Taqdim etilgan ma’lumotlarga ko’ra, loyiha qiymati- chamasi $20mln. Dollardan ortiq
bo’lib, uni amalga oshirish uchun 2 gektar yer maydoni kerak bo’ladi. Shuningdek,
muzokaralar davomida xorijiy investorlar uchun yaratilgan shart-sharoitlar, bojxona va
soliq imtiyozlari, erkin iqtisodiy zonalardagi Imtiyozlari haqida to’xtalib o’tildi.
Bundan tashqari, investrlar Misrdagi zavod faoliyati uchun zarur bo’layotgan mis
simlari va trubalarni O’zbekistondan import qilish masalalarini ham muhokama
qilishdi.
Xulosa. Kuch transformatorlari tuzilishi bo’yicha ikki turga bo’linadi: Moyli va Quruq
transformatorlar. Moyli transformatorlarda magnit o’zak va chulg’amlar yaxshi
izolyator va sovituvchi modda hisoblangan transformator moyi bilan to’ldirilgan
idishga joylashtiriladi. Transformator moyi chulg’am izolyatsiyalarini zararli ta’sirdan
WWW.HUMOSCIENCE.COM
1882
himoyalaydi. Transformatsiyalsh koeffitsiyentlarini o’zgartirish uchun chulg’amlarida
maxsus ulamalari bo’lgan transformatorlarga ulamali transformatorlar deyiladi.
Quruq va Moyli transformatorlaarning farqi:
Quruq transformatorlar keng qamrovli binolarda va aholi zich joylashgan
hududlarda talab etiladi. Mintaqaviy iqlim nisbatan nam bo’lsa moydan foydalanish
oson hisoblanadi.
1.Turli xil qo’rg’oshin shakllari
Quruq
transformatorlarda
asosan
silicon
kauchuk
vkladkalar,
moyli
transformatorlada esa chinni vtulkalar ishlatiladi.
2.Turli xil quvvat va kuchlanish
Quruq transformatorlar asosan quvvatni taqsimlash uchun javob beradi.
Quvvatning katta qismi 1600kVA dan past, kuchlanishi 10kVdan past, ba’zilari
35Kvkuchlanishga egadir. Moyli transformator to’liq va kuchlanish darajalari kattadan
kichikka o’zgarishi mumkin.
3.Izolyatsiya va issiqlik tarqarilishi xar xil
Quruq transformatorlar qatron bilan izolyatsiyalanib, havo orqali sovutiladi. Katta
quvvatni ventilyator bilan sovutadi. Moyli transformatorlar izolyatsion moy bilan
izolyatsiya qilinadi. Transformator ichidagi moyning aylanishi spiral natijasida paydo
bo’lgan issiqlikni issiqlik tarqalishi uchun transformatorning radial finiga o’tkaziladi.
4.Tegishli joylar
Quruq transformatorlar asosan “yong’in, portlash” bo’lmaydigan joylarda talab
qilinadi. Ularni ko’p qavatli binolarda ishlatish oson. Moyli transformatorlarning moyi
oqishi tufayli yong’inlar kelib chiqishi mumkin, shuning uchun moyli transformatorlar
ochiq havoda joylashtiriladi.
5.Yuk ko’tarish qobiliyati
Quruq turdagi transformatorlar nominal quvvatda ishlashi kerak, Moyli
transformatorlar esa ortiqcha yuk ko’tarish qobiliyatiga ega.
6. Narxi
WWW.HUMOSCIENCE.COM
1883
Quruq turdagi transformatorlarni sotib olish narxi moyli transformatorlarga
nisbatan ancha yuqori.Chunki Quruq turdagi transformatorlarni ko’pida silikon
kauchuk vkladkalar, Moyli transformatorlarda esa chinni korpuslar qo’llaniladi.
