Tuproq buferligi va uning ahamiyati.
Tuproqning singdirish qobiliyati bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan xossalardan biri, uning buferligidir. Tuproq eritmasi va qattiq fazasining kislotali yoki ishqoriy reaksiyalar ta‘siriga qarshi tura olish qobiliyatiga buferlik deyiladi.
Tuproqlardagi ishqoriylik, nordonlik va ularning miqdorlarini boshqarish tuproqning buferlik qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Har xil omillar ta’sirida o‘zining faol reaksiyalarini o‘zgarishga qarshi tura olish qobiliyatiga tuproqlarni buferligi deyiladi.
Odatda kislotalar va ishqorlarga qarshi buferlik farq qilinadi.
Tuproq buferligi tuproq tomonidan ionlarni yutish, eritmaga chiqarish va cho‘ktirish bilan bog‘liq bo‘ladi. Tuproq buferligi tuproqning qattiq fazasi, asosan kolloid zarrachasining hisobiga sodir bo‘ladi. Bunda eritmadagi ishqor yoki kislota TSK bilan reaksiyaga kirib o‘z xususiyatini yo‘qotadi yoki ta’sir kuchini kamaytiradi. Bu jarayon quyidagicha boradi:
ko‘rinib turibdiki kuchli kislota tuproq tomonidan neytrallanadi yoki
bunda ishqor neytrallanadi.
Tuproq buferligi tuproqdagi kolloidlar miqdoriga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni kolloid zarrachalar qancha ko‘p bo‘lsa, buferlik shuncha yuqori va aksincha bo‘ladi. Qumda buferlik deyarli uchramaydi. Buferlik kolloid
zarracha, almashinuvchi kationlar tarkibi hamda miqdori va boshqalarga bog‘liq.
Buferlik tuproq unumdorligini belgilaydi. Buferlik o‘simlik uchun yaxshi sharoit yaratib berib turadi.
Ximmelioratsiya jarayonida tuproqning buferligini hisobga olishga to‘g‘ri keladi, aks holda maqsadga erishish qiyin bo‘ladi.
Gumus miqdori ko‘p bo‘lsa, tuproqning kislotalarga nisbatan buferligi yuqori bo‘ladi. Tuproqlarni ishqorlarga nisbatan yuqori buferligi TSK dagi H va AI larga bog‘liq.
| 