SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
99
Har bir turmahsulot ishlab chiqaruvchisi va iste‘molchisi o‘rtasida bir – biriga mos
tushmaydigan iqtisodiy manfaatlar bo‘ladi. Ularning bir – biriga mos kelishi oqibatida esa
turmahsulotni sotish va sotib olish jarayoni vujudga keladi. Bozorda o`ziga xos bir xususiyat
bo‘lib, bu ishlab chiqaruvchi va iste‘molchi qiziqishlarining kelishuvidir. Bozorda markaziy
holatni iste‘molchi yaratadi. Yaxshi sotuvchining vazifasi esa o‘z mijozlari talablarini qondirish
hisoblanadi. Firmaning muvafaqiyatli faoliyat ko’rsatishi nafaqatgina ishlab chiqarilgan
mahsulotga bog’liq bo’ladi. Sifatli Tovar ishlab chiqarishning o’zigina kifoya qilmaydi u o’z
iste’molchisini ham topishi zarur. Mahsulotni potentsial iste’molchi bilan uchrashuvi uni joriy
qilishning muhim sharti bo’lib hisoblanadi. Shuning uchun ko’pgina ishlab chiqaruvchilar
sotishning shaxsiy kanallarini shakllantirib o’z tovarlarini vositachilar orqali bozorga
chiqaradi.Sotish kanali yoki distribyutsiya kanali bu firma yoki alohida shaxslarning
vositachilarning yig’indisi bo’lib konkret tovar yoki xizmatlarning mulkchilik huquqini ishlab
chiqaruvchidan iste’molchigacha uzatishda boshqa shaxsga yoki o’z zimmasiga olishga yordam
beradi shu tarzda ishlab chiqaruvchiga tijorat faoliyatining normal jarayonini ta’minlaydi.
Boshqacha so’z bilan aytganda sotish kanaliƀ bu tovar ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga
tomon harakatlanadigan yo’l bo’lib hisoblanadi Shu tufayli tovar va xizmatlar uni harid
qilishni istovchilardan ajratib turuvchi vaqt birligida joy va mulkchilik huquqini uzoq uzilishlarni
bartaraf etadi.
Turistik xizmatlarni ishlab chiqaruvchidan to so’ngi istemolchigacha bo’lgan
harakatlanish jarayoni bevosita emas ko’p hollarda uning bevosita kontaktini ko’zda
to’tmaydi. Zamonaviy turistik bozor vositachilik bo’g’inining kattagina miqdori bilan
tavsiflanadi ularsiz turistik tovar va xizmatlar ishlab chiqaruvchilari oddiygina normal
faoliyat ko’rsata olmaydi. Vositachilar ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar o’rtasidagi
oraliq holatni egallaydi hamda tovar harakati jarayoni bozor xo’jaligini
almashtirilmaydigan muhim elementi bo’lib hisoblanadi.
Turistik bozorda ishlab chiqaruvchi va iste’molchi o’rtasidagi hududiy noumumiylik
mavjud Shu sababli potentsial iste’molchilar bilan aloqalar faqatgina o’ziga xos vositachilik
tashkilotlari turoperatorlar va turagent orqaligina mumkin bo’ladi. Turistik bozorda ishlab
chiqaruvchilar bo’lib ishlab chiqarish servis madaniy tashkilotlar shulardan mehmonxonalar
restoranlar muzeylar ko’rgazma transport kompaniyalari sport muassaslari va h.k. hisoblanadi.
Turizmda vositachilar bir necha ishlab chiqaruvchilar xizmatini joriy qiladi. Turistik
xizmatlarni siljitish jarayonida turoperatorning turistik mahsuloti deb nomlanadi va sotish
kanallari orqali iste’molchiga yetkaziladi. Turistik bozorda turistik mahsulot va xizmatlarni
joriy qilish bevosita iste’molchiga bitta yoxud bir nechta vositachilarni o’z ichiga oluvchi sotish
kanallari orqali amalga oshiriladi Mazkur holatga yaqqol misol bo’lib joylashtirish bo’yicha
o’z xizmatlarini ko’p sonli turfirmalar orqali amalga oshiruvchi hamda ularga bevosita
murojaat qilgan turistlarga turagentlik vositachilarini chetlab o’tgan xizmat ko’rsatuvchi
mehmonxonalarni olishimiz mumkin. Shunga qaramasdan ko’pgina ishlab chiqaruvchilar
o’zlari yetkazib berib vositachilar roli va funktsiyasini o’zlari bajaradilar.
