218
kanalning to‘liq shaffofligini ta’minlash.
Kamchiliklari
uzluksiz aloqa kanalini yaratish ko‘p vaqtni talab qiladi;
aloqa
kanali
resurs
va
qabul
qiluvchi
tomonidan
monopollashtiriladi, bu tarmoqning samaradorligini pasaytiradi.
Kanallar kommutatsiyasiga misol sifatida telefon aloqasini
keltirishimiz mumkin.
Xabarlar kommutatsiyasi
. Vaqtinchalik ulanish xabarni
yuborish davrida o‘rnatiladi. Ma’lumotlar turli uzunlikdagi xabarlar
shaklida uzatiladi. Yuboruvchi faqat qabul qiluvchining manzilini
ko‘rsatadi. Kommutatsiya tugunlari
kanallarning manzili va
mavjudligini tahlil qiladi va xabarni qabul qiluvchining yo‘nalishi
bo‘yicha eng yaqin joylashgan tarmoq tuguniga uzatadi.
Afzalliklari
tarmoq samaradorligining o‘sishi, chunki xabarni tugundan
tugunga uzatgandan so‘ng kanal bo‘shatiladi;
xabarlarni yetkazib berish yo‘nalishini tanlash imkoniyati.
Kamchiliklari
kanallar kommutatsiyasiga qaraganda yetkazib berish
vaqtining ko‘payishi;
interaktiv va real vaqtda ishlash qiyinligi.
Xabarlar kommutatsiyasiga misol sifatida elektron pochta va
telekonferensiyani keltirish mumkin.
Paketlar kommutatsiya
. O‘zgaruvchan uzunlikdagi xabarlar
belgilangan uzunlikdagi paketlarga bo‘linadi, va manzilga yuboriladi.
Paketlar tarmoq orqali turli yo‘llar bilan uzatilishi mumkin. Paketlar
kelganidan keyin xabarlarga qayta yig‘ilishi kerak. Bunga misol
TCP/IP asosiy Internet protokoli. Paketlarni
uzatishda virtual kanal
yaratilishi mumkin. Tugunning vaqtinchalik manbai bir nechta
foydalanuvchilar
o‘rtasida
taqsimlanadi,
shunda
har
bir
foydalanuvchiga doimiy ravishda minimal vaqt beriladi va doimiy
kirish taassurotlari yaratiladi.
Afzalligi: tarmoqning katta o‘tkazish qobiliyati va ma’lumotlarni
uzatishning eng kam kechikishi.
Kamchiligi: interfaol rejimda va real vaqt rejimida ishlaydigan
tizimlar uchun qiyinchilikdir va ba’zida
undan foydalana olmaslik
hisoblanadi.
219
Ushbu uchta yondashuvning har biri o‘zining afzalliklari va
kamchiliklariga ega. Kommutatsiya texnikasining har biri uchun
an’anaviy dasturlar mavjud, masalan,
telefon tarmoqlari kanallar
kommutatsiyasi texnikasidan foydalangan holda qurilgan va
qurilmoqda, kompyuter tarmoqlari esa asosan paketlar kommutatsiya
texnikasiga
asoslangan.
Paketlar
kommutatsiya
texnikasi
raqobatchisidan ancha yoshroq va uni muayyan sohalar, masalan,
telefoniya (Internet yoki IP-telefoniya shaklida) dan siqib chiqarishga
harakat qilmoqda, ammo bu tortishuv hali hal qilinmagan va, ehtimol,
ikkita kommutatsiya texnikasi uzoq vaqt birga bo‘lib,
bir-birini
to‘ldiradi. Shunga qaramay, ko‘plab mutaxassislarning uzoq muddatli
bashoratlariga ko‘ra, kelajak paketlar kommutatsiya texnikasiga
tegishli, chunki u yanada moslashuvchan va universaldir.
Agar bir vaqtning o‘zida bir nechta tizim ma’lumot uzatish
uchun bitta tarmoq bo‘limiga kirsa, tarmoqda to‘qnashuvlar yuzaga
keladi. Tarmoqlarda to‘qnashuvlarni hal qilish uchun CSMA/CD
(Carrier
sense with multiple access; collision detection) usuli.
Usulning mohiyati quyidagicha. Tizim xabarning bir vaqtning o‘zida
tarmoqning boshqa qismida boshqa tizim tomonidan yuborilishini
aniqlaydi. Agar ikkita yoki undan ko‘p tizim bir vaqtning o‘zida
xabarlarni yuborishni boshlasa, to‘qnashuv qayd etiladi va uzatish
to‘xtaydi. Ushbu usulning kamchiligi: agar tizimda yuklanish ko‘p
bo‘lsa, unda ko‘plab to‘qnashuvlar yuz berishi mumkin, bu esa ishlash
samaradorligining pasayishiga olib keladi. CSMA/CD
usuli
tarmoqning eng keng tarqalgan turi Ethernet tarmoqlarida
muvaffaqiyatli ishlatilgan.
